Chiến lược sống còn để giáo dục nghề nghiệp phản ứng kịp thời với xu thế toàn cầu

Ảnh minh họa/ITN.

TSKH Phạm Đỗ Nhật Tiến cho rằng, để phát huy vai trò và sứ mệnh của giáo dục nghề nghiệp (GDNN) trong bối cảnh thị trường lao động đang được định hình lại nhanh chóng dưới tác động những tiến bộ về công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, thì trao quyền tự chủ là một chiến lược sống còn để đảm bảo hệ thống này có thể linh hoạt, phản ứng kịp thời với các xu thế toàn cầu.

Về cơ bản, tự chủ là một phương thức quản lý, theo đó cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trong phạm vi các quy định của pháp luật, được trao một số quyền quyết định những vấn đề của chính mình trong tổ chức và hoạt động.

Tuy nhiên, tự chủ không có mục đích tự thân. Mục đích của tự chủ là nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo trong phạm vi vai trò, sứ mệnh và nhiệm vụ được trao cho cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Vì thế, sự khác nhau về tự chủ ở các nước chủ yếu là ở phạm vi và mức độ tự chủ mà cơ sở giáo dục nghề nghiệp được thực hiện tùy theo nhận thức và cách đánh giá của từng nước về tác động của tự chủ lên việc thực hiện sứ mệnh và nhiệm vụ của cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Theo TSKH Phạm Đỗ Nhật Tiến, ở nước ta, quyền tự chủ là vấn đề luôn có nhiều tranh cãi về cách hiểu, cách quy định và cách tổ chức thực hiện.

Trước đây, với cách tiếp cận nặng về quản lý thì quyền tự chủ được hiểu và được quy định với nhiều ràng buộc và vì vậy tạo thành nhiều rào cản trong tổ chức thực hiện.

Giờ đây, với cách tiếp cận hướng tới kiến tạo phát triển, Nghị quyết số 71-NQ/TW đã mở đường để các cơ sở giáo dục nghề nghiệp được bảo đảm quyền tự chủ đầy đủ và toàn diện.

TSKH Phạm Đỗ Nhật Tiến làm rõ: quyền tự chủ toàn diện có nghĩa là phạm vi tự chủ được mở rộng đến mọi lĩnh vực về tổ chức và hoạt động của cơ sở giáo dục nghề nghiệp; bao gồm quyền tự chủ về đào tạo, về nghiên cứu khoa học, về tổ chức, về nhân sự, về tài chính, về hợp tác doanh nghiệp và hợp tác quốc tế.

Quyền tự chủ đầy đủ có nghĩa là, trong mỗi lĩnh vực kể trên, mức độ tự chủ của cơ sở giáo dục nghề nghiệp không bị giới hạn bởi mức độ tự chủ tài chính hay quy định hành chính, mà được trao quyền quyết định trực tiếp, chủ động trong việc quản lý và phát triển các hoạt động chuyên môn của mình.

Đây là cách tiếp cận đột phá nhằm tạo điều kiện tối ưu để các cơ sở giáo dục nghề nghiệp linh hoạt, hiệu quả và sáng tạo đáp ứng nhanh các biến động của thị trường lao động và công nghệ.

Với cách hiểu như vậy, TSKH Phạm Đỗ Nhật Tiến cho rằng, quyền tự chủ đầy đủ và toàn diện của cơ sở giáo dục nghề nghiệp được thể hiện trong bảng dưới đây:

Tuy nhiên, các quyền tự chủ trên đều phải hướng tới phát huy vai trò và sứ mệnh của giáo dục nghề nghiệp, bảo đảm để giáo dục nghề nghiệp không chỉ cung cấp phẩm chất và năng lực cho người học trong việc tìm việc làm và tự tạo việc làm, mà còn góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và bền vững môi trường.

Nhìn từ góc độ của Nghị quyết số 71-NQ/TW, các quyền tự chủ này phải nằm trong một khung pháp lý chung nhằm cải cách, hiện đại hóa giáo dục nghề nghiệp, tạo đột phá phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng nghề cao.

Một cách cụ thể, theo TSKH Phạm Đỗ Nhật Tiến, có thể đặt quyền tự chủ toàn diện và đầy đủ của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong mối quan hệ gắn kết với các mục tiêu phải đạt được như sau:

Hiếu Nguyễn