Chiến lược 'thắt lưng buộc bụng' để kiếm lợi nhuận của ông chủ Shopee

Forrest Li, người sáng lập kiêm CEO của Tập đoàn Sea, công ty mẹ của nền tảng thương mại Shopee. Ảnh: Bloomberg

Tiết kiệm từng xu

Hơn một năm trước, dù đang nằm bẹp trên giường do nhiễm Covid-19, Forrest Li vẫn đau đáu lo lắng về tương lai của công ty và tìm cách vạch ra chiến lược mới.

Sea từng là hiện tượng trên thị trường chứng khoán trong thời kỳ đại dịch Covid-19. Dù thua lỗ nặng nề, Sea chứng kiến vốn hóa thị trường tăng vọt lên mức hơn 200 tỉ đô la trong giai đoạn này, chỉ vài năm sau khi niêm yết cổ phiếu trên Sàn giao dịch chứng khoán New York. Nhưng kể từ đó, mọi thứ thay đổi nhanh chóng. Giới đầu tư quay lưng với các công ty công nghệ thua lỗ. Vì vậy, Sea cần phải thay đổi theo điều đó, Li viết trong một văn bản nội bộ. Trong tình trạng sốt cao và ho dai dẳng, ông nói với đội ngũ lãnh đạo của Sea rằng đã đến lúc tập trung vào lợi nhuận và rời khỏi thị trường Ấn Độ.

Nội dung chỉ đạo đó đã khởi động một cuộc đại tu toàn diện của Sea trong vài tháng sau đó. Công ty đã sa thải khoảng hơn 7.500 nhân viên, tương đương khoảng 10% lực lượng lao động. Li và đội ngũ lãnh đạo tự nguyện không nhận lương cho đến khi công ty tự đứng vững được.

Các chuyến bay công tác hạng thương gia bị cấm. Mọi nhân sự của Sea sẽ bay hạng phổ thông trong khi đi công tác, bất kể quãng đường bao xa. Chi phí ăn uống hàng ngày được giới hạn ở mức 30 đô la Mỹ và chi phí khách sạn không được vượt quá 150 đô la/đêm. Đồ ăn nhẹ biến mất khỏi các văn phòng Sea và trà thương hiệu trà cao cấp TWG được thay thế bằng trà Lipton. Trong một số phòng vệ sinh, giấy vệ sinh hai lớp nhường chỗ cho loại một lớp.

“Chúng tôi tiết kiệm từng xu”, Li nói trong cuộc trò chuyện mới đây với Bloomberg ở văn phòng của ông ở Singapore. Đây là cuộc trả lời phỏng vấn báo chí lần đầu tiên của ông sau hơn hai năm.

“Bạn có thể có ước mơ lớn và hoài bão lớn, nhưng nếu bạn không thể sống sót thì sao? Một vấn đề luôn vang vọng trong đầu bạn là công ty có thể sắp hết tiền”, Li nói thêm.

Giải pháp ‘thắt lưng buộc bụng’ gây sốc của Li đã được đền đáp. Hồi tháng 3, Sea lần đầu tiên ghi nhận lợi nhuận hàng quí trong lịch sử 14 năm của mình, với lợi nhuận ròng quí 4-2022 đạt 427 triệu đô la Mỹ. Ngay lập tức, giá cổ phiếu của Sea tăng vọt 22%. Tuần trước, Sea thông báo sẽ tăng lương 5% cho hầu hết nhân viên. Vốn hóa thị trường của Sea hiện tăng hơn gấp đôi so với tháng 11 năm ngoái, lên mức 48 tỉ đô la.

Nỗi lo ập đến trong bữa tiệc sinh nhật

Giống như rất nhiều công ty khởi nghiệp công nghệ trong cùng thế hệ, Sea liên tục lỗ trong nhiều năm. Trên thực tế, công ty đã lỗ tổng cộng hơn 8 tỉ đô la kể từ khi thành lập để đổi lấy sự tăng trưởng doanh thu trong mảng thương mại điện tử (Shopee), game (Garena) và dịch vụ tài chính và thanh toán (SeaMoney). Nhưng hiện tại, Sea đang đặt ra một kiểu hình mẫu kinh doanh khác. Sea đang chứng minh rằng nếu hoạt động kinh doanh cốt lõi vững chắc, công ty có thể rút lại các chương trình ưu đãi và mở rộng kinh doanh để sớm đạt được mức hòa vốn.

Tuy nhiên, đó vẫn là thách thức đối với các đối thủ cạnh tranh của Sea trong khu vực. Chẳng hạn, Grab Holdings của Singapore vẫn lỗ hơn 300 triệu đô la trong khi GoTo Group của Indonesia lỗ hơn 250 triệu đô la trong quí gần nhất.

“Sea đã nắm bắt sự thay đổi của thị trường sớm hơn nhiều, thực hiện các bước đi thích hợp và đạt kết quả”, Amit Kunal, đối tác quản lý của Growtheum Capital, một công ty cổ phần tư nhân ở Singapore, nhận xét.

Li đã có linh cảm sớm về các khó khăn sắp ập đến với Sea. Vào tháng 11-2021, ông tổ chức bữa tiệc tối cho nhóm lãnh đạo của Sea tại nhà riêng ở Singapore để đánh dấu sinh nhật lần thứ 44 của mình.

Họ có nhiều lý do để ăn mừng. Cổ phiếu của Sea tăng giá kỷ lục vào tháng 10, giúp công ty được định giá hơn 200 tỉ đô la. Đó là nhờ mảng trò chơi trực tuyến Garena và nền thương mại điện tử Shopee tăng trưởng bùng nổ trong thời kỳ dịch bệnh.

Nhưng ngay trong bữa tiệc tối đó, Li đã nhìn thấy những dấu hiệu đáng lo ngại. Ông nhìn thấy mọi người bắt đầu dành ít thời gian và tiền bạc cho Free Fire, game di động được yêu chuộng nhất của Sea với 150 triệu người dùng hàng ngày. Thay đổi này diễn ra khi các hạn chế liên quan Covid-19 được nới lỏng. Lễ kỷ niệm sinh nhật của ông biến thành một cuộc tranh luận về việc thế giới sẽ thay đổi như thế nào sau đại dịch.

Sau đó, vào tháng 2-2022, Ấn Độ đột ngột cấm Free Fire, cùng với hàng chục ứng dụng của Trung Quốc, trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa hai nước dâng cao. Đó là bước thụt lùi lớn của Sea ở một thị trường tăng trưởng quan trọng. Li là công dân của Singapore và đặt trụ sở công ty ông ở đó. Nhưng ông sinh trưởng ở vùng đông bắc Trung Quốc và Tencent Holdings (Trung Quốc) là cổ đông lớn của Sea.

Đặt công ty vào chế độ ứng phó khủng hoảng

Vào tháng 3-2022, khi Li họp báo công bố thu nhập hàng quí, các nhà đầu tư đã bán tháo cổ phiếu Sea. Công ty này mất hơn 45% giá trị thị trường chỉ trong năm ngày. Đối với Li, đó là một hồi chuông cảnh tỉnh rằng mọi thứ diễn biến tồi tệ hơn ông nghĩ. Đó cũng là lúc ông viết văn bản nội bộ đầu tiên chỉ ra hiện thực u ám từ trên giường bệnh.

Li và nhóm lãnh đạo cấp cao buộc phải đặt công ty vào chế độ ứng phó khủng hoảng. Họ họp hàng tháng để thảo luận về dự báo dòng tiền, cùng với các cuộc họp định kỳ hàng tuần.

Ngoài việc sa thải và đóng băng tăng lương nhân viên, Sea rút khỏi châu Âu và hầu hết các thị trường ở Mỹ Latin.

Trong thư gửi cho toàn thể nhân viên vào tháng 9 năm ngoái, Li cho biết ban lãnh đạo cấp cao tự nguyện không nhận bất kỳ khoản thù lao nào bằng tiền mặt nào cho đến khi công ty đạt được mức độ “tự cung tự cấp”.

“Bây giờ chúng ta có thể thấy rằng đây không phải là cơn bão sẽ qua đi nhanh chóng. Với việc giới nhà đầu tư tháo chạy để tìm những kênh đầu tư ‘trú ẩn an toàn’, chúng ta sẽ không lường trước liệu có thể huy động vốn trên thị trường hay không”, ông viết trong một bức thư dài 1.000 từ vào thời điểm đó.

Một số nhân viên ở một số văn phòng của Sea bắt đầu nhận thấy rằng giấy vệ sinh trở nên mỏng hơn. Đôi khi, giấy vệ sinh sẽ sớm hết vì mọi người sử dụng nhiều hơn.

Sau khi Sea cắt giảm ngân sách tiếp khách để hạn chế nhân viên dùng bữa với các nhà cung cấp hoặc đối tác, Li khuyến khích nhân viên nói với họ rằng công ty không thể chi trả cho những thứ như vậy nữa.

“Chúng tôi sẽ tiếp tục giảm chi phí. Điều này không chỉ để tiết kiệm mà còn để điều hành doanh nghiệp hiệu quả hơn. Đây sẽ là chính sách dài hạn cho chúng tôi”, Lee nói trong cuộc phỏng vấn với Bloomberg.

Ông cho biết con đường của Sea theo nhiều cách, giống như những Amazon (Mỹ) và người sáng lập Jeff Bezos đã trải qua. Amazon liên tục thua lỗ trong những năm đầu tiên sau khi niêm yết cổ phiếu khi Bezos nhấn mạnh rằng đầu tư vào tăng trưởng quan trọng hơn thu nhập hàng quí. Tương tự, Sea đã xây dựng Shopee bằng cách “đốt” hơn một 1 tỉ đô la mỗi năm để vượt qua nhà tiên phong thương mại điện tử Tokopedia ở Indonesia và Lazada của Alibaba ở Đông Nam Á.

Khi được hỏi liệu Sea có thể tiếp tục tạo ra lợi nhuận mỗi quí hay không, Li cho biết điều đó không thực sự là vấn đề lớn. Điều quan trọng là Sea đã có thể chứng minh cho nhân viên và nhà đầu tư thấy rằng công ty có thể hòa vốn khi cần thiết. Vì vậy, bây giờ, Sea có thể cân chỉnh tăng trưởng và lợi nhuận tùy thuộc vào các ưu tiên chiến lược.

“Những con số kinh doanh hiện nay cho thấy vận mệnh của Sea đang nằm chắc trong tay của chúng tôi. Bây giờ, chúng tôi ngủ rất ngon”, Li quả quyết.

Theo Bloomberg

Chánh Tài