Chiến sự Ukraine mở ra 'chiếc hộp Pandora' ở châu Âu, chạy đua vũ khí tầm xa bắt đầu
Mỹ và một số đồng minh lớn nhất ở châu Âu đang tập trung vào vũ khí tầm xa và một số quan chức cho rằng nguyên nhân của những động thái này là do diễn biến trên chiến trường ở Ukraine.
Hệ thống tên lửa ATACMS khai hỏa trong cuộc tập trận chung (Ảnh: Getty)
Trong cuộc chiến tàn khốc ở Ukraine, Nga đã sử dụng tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình, cũng như máy bay không người lái để tấn công các thành phố của Ukraine, và nhiều nhà lãnh đạo phương Tây tin rằng Nga có thể chống lại họ bằng những khả năng mà phương Tây nay đã suy yếu.
Một chuyên gia kiểm soát vũ khí và vũ khí hạt nhân nói với Business Insider rằng những đòn tấn công của Nga và các yếu tố khác của cuộc chiến đã giúp châu Âu và Mỹ mở rộng tầm mắt, từ đó mở ra “chiếc hộp Pandora” để có thêm năng lực quân sự. Các loại vũ khí mới hiện đang được triển khai, làm dấy lên lo ngại về sự leo thang chưa từng thấy kể từ Chiến tranh Lạnh.
Đầu tháng này, Mỹ và một số đồng minh NATO đã công bố nhiều kế hoạch liên quan đến khả năng tấn công tầm xa.
Đầu tiên, Mỹ cho biết họ sẽ triển khai các vũ khí tầm xa mới ở Đức bắt đầu từ năm 2026 với các đợt triển khai theo từng giai đoạn, “như một phần trong kế hoạch duy trì hoạt động của các lực lượng này trong tương lai”. Các loại vũ khí này bao gồm SM-6, Tomahawk và vũ khí siêu thanh đang được phát triển, “có tầm bắn xa hơn đáng kể so với các loại vũ khí trên đất liền hiện nay ở châu Âu”.
Quân đội Mỹ phóng ATACMS từ Hệ thống HIMARS ở Australia (Ảnh: BI)
Không lâu sau, một số quốc gia châu Âu đã ký một sáng kiến chung để phát triển tên lửa hành trình phóng từ mặt đất mới. Vào thời điểm đó, Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Sebastien Lecornu cho biết đây "rõ ràng là phân khúc mà chúng tôi không có". Ba Lan, Đức và Italy cũng đồng ý với kế hoạch này và cho biết họ có ý định thu hút thêm đồng minh.
Những kế hoạch này báo hiệu Mỹ và một số đồng minh lớn nhất ở châu Âu đang tập trung vào vũ khí tầm xa và một số quan chức cho rằng nguyên nhân của những động thái này là do diễn biến trên chiến trường ở Ukraine.
“Cuộc chiến ở Ukraine cho thấy các cuộc tấn công tầm xa là vấn đề then chốt đối với việc bảo vệ châu Âu”, ông Lecornu viết trên X.
Cuộc chiến ở Ukraine đã bộc lộ những điểm yếu và lỗ hổng năng lực của châu Âu.
“Các quốc gia này biết rằng vũ khí tầm xa rất quan trọng ngay cả trước khi cuộc chiến ở Ukraine bùng phát, nhưng cuộc chiến này đã mở ra ‘Chiếc hộp Pandora’, dọn đường cho ngày càng nhiều những động thái quân sự”, Hans Kristensen, Giám đốc Dự án Thông tin Hạt nhân tại Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ, giải thích.
Tên lửa Storm Shadow/SCALP trên cánh máy bay chiến đấu Rafale (Ảnh: BI)
Khả năng tấn công tầm xa truyền thống rất hữu ích trong việc nhắm bắn các mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ của đối phương. Chúng có thể tạo ra sự khác biệt lớn về mặt hoạt động và chiến lược, đặc biệt nếu được sử dụng để cắt đứt các trung tâm chỉ huy và hậu cần của đối phương. Sự hiện diện của những vũ khí này đủ sức răn đe, ngăn chặn sự xâm lược.
Nhưng có một thách thức là các hệ thống vũ khí này có nguy cơ gây leo thang, cả về sự hiện diện lẫn cách sử dụng chúng. Ông Kristensen nói: Có nguy cơ xảy ra tình trạng “leo thang ăn miếng trả miếng”. Ngoài ra, những vũ khí này có thể được sử dụng ngay lập tức và chúng có thể gây nhầm lẫn về sức mạnh hạt nhân.
Trong nhiều thập kỷ, Hiệp ước INF giữa Mỹ và Nga đã cấm phát triển tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình phóng từ mặt đất có tầm bắn từ 500 km đến 5.500 km nhằm ngăn chặn hai bên leo thang căng thẳng thành xung đột toàn diện. Hiệp ước này là một cột mốc quan trọng trong việc loại bỏ những loại vũ khí này khỏi lục địa châu Âu – nhưng Mỹ đã rút lui vào năm 2019 sau khi cáo buộc Moscow vi phạm hiệp ước năm 1987 khi phát triển, thử nghiệm và triển khai hệ thống tên lửa SSC-8/9M729.
Moscow phủ nhận cáo buộc và sau đó cũng rút khỏi hiệp ước, ngay lập tức mở đường cho cả hai bên đẩy mạnh phát triển tên lửa mới.
Vũ khí tấn công tầm xa
Tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Gravely phóng tên lửa tấn công mặt đất Tomahawk (Ảnh: BI)
Các kế hoạch triển khai tên lửa tầm xa mới của Ba Lan, Đức, Pháp và Italy tiếp nối hoạt động của Mỹ nhằm nhanh chóng phát triển các hệ thống tấn công tầm xa mới. Mỹ đã thử nghiệm tên lửa bị cấm trước đó vào cùng tháng nước này rút khỏi hiệp ước INF.
Trong số các hệ thống đang được phát triển, Typhon, sử dụng bệ phóng trên mặt đất để bắn SM-6 và Tomahawk, là ưu tiên hàng đầu, và Vũ khí siêu thanh tầm xa của Quân đội (LRHW) cũng đang được phát triển, mặc dù đang đối mặt với một số sự chậm trễ và các vấn đề tài trợ.
Những nỗ lực ở châu Âu nhằm phát triển các hệ thống vũ khí tấn công tầm xa mới báo hiệu một sự thay đổi quan trọng trong tư duy của các nhà lãnh đạo. Trong nhiều thập kỷ, các quốc gia châu Âu đã ngừng theo đuổi nhu cầu về khả năng tấn công tầm xa, cắt giảm các chương trình tên lửa đất đối đất và chi tiêu quốc phòng.
Ở hiện tại, với những lo ngại của phương Tây về khả năng Nga đe dọa các thành viên NATO và cuộc xung đột ở Ukraine tiếp tục không có hồi kết, “một làn gió mới đang thổi vào toàn ngành công nghiệp quốc phòng, thuyết phục giới lãnh đạo mua vũ khí mới để thể hiện rằng họ đang làm điều gì đó để ngăn chặn Nga”, ông Kristensen giải thích.
Tên lửa SM-6 được tàu chiến Hải quân Mỹ khai hỏa (Ảnh: BI)
Đã có một sự thay đổi đáng chú ý đối với nhiều quốc gia châu Âu theo hướng tăng cường khả năng phòng thủ trong nước thay vì dựa vào Mỹ. Nhưng nguyên nhân không hoàn toàn là bởi lo ngại về Nga. Theo ông Kristensen, một phần khác là do châu Âu lo ngại về sự hỗ trợ của Mỹ dành cho NATO sẽ thay đổi dưới nhiệm kỳ Tổng thống thứ hai của ông Donald Trump.
“Người ta hoàn toàn mong đợi rằng các nước châu Âu sẽ phát triển vũ khí của riêng mình, những sáng kiến đã trở nên quan trọng hơn trước nguy cơ Tổng thống Trump giảm bớt cam kết của Mỹ với châu Âu”, ông nói.
Ông Trump đã nhiều lần chỉ trích NATO, thường xuyên phàn nàn rằng nhiều quốc gia không có vai trò quan trọng trong tập thể phòng thủ của khối và thậm chí còn ám chỉ rằng ông sẽ để cho Nga tấn công các thành viên không đóng góp phần ngân sách của họ.
