Chiến thuật mới, bất bình cũ trong các cuộc biểu tình ở Thái Lan

Trong cuộc đời của mình, những người Thái trẻ tuổi đã chứng kiến một cuộc khủng hoảng tài chính, hai cuộc đảo chính, các cuộc biểu tình bất tận và sự thay đổi hiến pháp sâu rộng - Ảnh: Akira Kodaka

Bài liên quan

Cuộc khủng hoảng thực sự của Thái Lan là nền kinh tế

Bộ trưởng Tài chính Thái Lan từ chức chưa đầy một tháng sau khi nhậm chức

Thái Lan hoãn thỏa thuận mua tàu ngầm Trung Quốc sau phản ứng dữ dội của dư luận

Vấn đề cũ, cách thức mới

Những gì bắt đầu từ hoạt động truyền thông xã hội và các cuộc biểu tình lẻ tẻ chống lại việc giải tán Đảng Tương lai mới ở Thái Lan giờ đây đã mở rộng thành một phong trào sinh viên, dựa trên quy mô rộng hơn với tên gọi là Phong trào Thanh niên Tự do.

Đảng Tương lai mới đã nỗ lực để vận động các cử tri trẻ và tiến bộ trong cuộc bầu cử tháng 3 năm 2019 và tự thành lập mình thành một đảng đối lập lớn với chính phủ liên minh do Thủ tướng Prayut Chan-o-cha lãnh đạo.

Sau khi đảng này giải thể vào tháng 2 năm 2020, Liên minh Sinh viên Thái Lan và các đồng minh của mình đã tổ chức thành công các cuộc tuần hành chống chính phủ khắp các khuôn viên trường đại học cho đến khi đất nước bị đóng cửa để đối phó với đại dịch COVID-19 vào cuối tháng 3.

Khi các hạn chế được nới lỏng vào tháng 6, vụ biến mất của một nhà hoạt động nhân quyền Thái Lan, Wanchalearm Satsaksit, đã gây ra một đợt phản đối mới khi #savewanchalearm trở thành hashtag thịnh hành nhất trên Twitter Thái Lan.

Những cuộc biểu tình chống chính phủ hiện tại cho thấy những điểm tương đồng và khác biệt với các phong trào phản đối mà Thái Lan đã chứng kiến trong hai thập kỷ qua.

Các yêu cầu của những người biểu tình cũng tương tự như các thế hệ trước của các phong trào ủng hộ dân chủ: họ muốn có một chính phủ được bầu hợp pháp, bảo vệ nhiều hơn các quyền tự do dân sự và một hiến pháp mới, dân chủ hơn và toàn diện hơn.

Sự bất mãn như vậy phản ánh những bất bình sâu sắc hơn liên quan đến giới tinh hoa không được kiểm soát, sự tập trung của cải, sự quản lý thiếu trách nhiệm, tham nhũng và một nền văn hóa chuyên chế ngày càng sâu sắc.

Việc áp dụng lại những lời lăng mạ cũ đối với những người bảo thủ và chiến dịch do Twitter dẫn đầu nhằm cấm các ấn phẩm của nhóm truyền thông Quốc gia bảo thủ chứng tỏ sự tiếp tục kéo dài của sự chia rẽ đỏ-vàng trong chính trường Thái Lan.

Tuy nhiên, phong trào phản đối hiện tại cũng đang mạo hiểm sang những địa hạt mới. Danh sách 10 điểm yêu cầu do Mặt trận Thống nhất Thammasat và Biểu tình, một tổ chức nổi tiếng của sinh viên, đưa ra là chưa từng có: nó yêu cầu những cải cách lớn của chế độ quân chủ, bao gồm yêu cầu cắt giảm ngân sách của nhà vua, không có sự can thiệp của hoàng gia vào chính trị và việc bãi bỏ luật lese majeste (tội khi quân, phạm thượng).

Hình ảnh người biểu tình mở đèn flash trên điện thoại trong cuộc biểu tình xung quanh Tượng đài Dân chủ ở thủ đô Bangkok, Thái Lan ngày 16/8 - Ảnh: AP

Tiếng nói của thế hệ trẻ Thái Lan

Việc huy động học sinh trung học trong Phong trào Thanh niên Tự do, vừa là người tham gia tích cực vừa là người lãnh đạo, là một điểm mới lạ khác.

Các nhà lãnh đạo của một số nhóm biểu tình ở trường trung học cho rằng, các cuộc biểu tình do sinh viên đại học lãnh đạo là nguồn cảm hứng để họ thách thức một hệ thống phân cấp cứng nhắc, làm mất quyền lực của giới trẻ, một hệ thống giáo dục không bình đẳng cao, ủng hộ người giàu và một nền văn hóa khen thưởng áp đặt và trừng phạt cá nhân.

Một chiến dịch trên Twitter dựa trên hashtag #AfterSchoolLetsGoToTheMinistry và được dẫn dắt bởi các nhóm phản đối ở trường trung học cho thấy, những người trẻ tuổi cảm thấy rằng người lớn đang gạt bỏ khát vọng của họ, và rằng giới cầm quyền coi họ như những đối tượng ngây thơ non nớt, không biết suy nghĩ cho bản thân.

Họ tìm kiếm một khái niệm tiến bộ hơn về Thainess (đậm chất Thái) có thể đáp ứng sự đa dạng, dân chủ và bình đẳng. Sự tham gia ngày càng nhiều của những người trẻ tuổi Thái Lan, những người lớn lên dưới sự điều hành của ông Prayut, phản ánh sự thất bại của Thủ tướng trong việc giao tiếp hiệu quả với thế hệ trẻ, nhằm khơi dậy hy vọng và tiến bộ cho tương lai.

Một đặc điểm nổi bật của Phong trào Thanh niên Tự do là cơ cấu tổ chức của nó và vai trò nòng cốt của Twitter. Về mặt tổ chức, các cuộc biểu tình của giới trẻ ít có cấu trúc hơn, phi tập trung hơn và ít kết nối với các đảng phái chính trị hơn so với các cuộc biểu tình tiền nhiệm.

Được kết nối chủ yếu trên phương tiện truyền thông xã hội, những người biểu tình được tuyển chọn và huy động trực tuyến trước tiên, thường thông qua các khám phá về thẻ bắt đầu bằng #, sau đó sinh ra các tương tác ngoại tuyến tiếp theo.

Phân tích về các bài đăng được thực hiện dưới thẻ bắt đầu bằng #FreeYouth, một trong những bài đăng phổ biến nhất trong những tuần gần đây, cho thấy những người có ảnh hưởng chính của thẻ bắt đầu bằng # lan truyền này, là những người bình thường - không phải các chính trị gia, nhà báo hay người nổi tiếng.

Việc các khu vực đang thúc đẩy các cuộc diễn thuyết phản đối trực tuyến là một chỉ báo tốt cho thấy phong trào vẫn chủ yếu được kết nối theo chiều ngang và không bị điều khiển bởi những nhân vật có ảnh hưởng.

Sự nổi lên của Twitter như một nền tảng vận động phản đối chính, được thúc đẩy bởi sự tiếp nhận đáng kể nền tảng truyền thông xã hội của những người Thái trong độ tuổi từ 18 đến 24, trong vài năm qua.

Những người tổ chức các hoạt động biểu tình ở trường trung học gần đây coi Twitter đóng vai trò quan trọng, trong việc mở rộng kiến thức về chính trị và cho phép họ thoát ra khỏi cái bóng của những bậc cha mẹ bảo thủ ‘áo vàng’.

Thách thức chính sắp tới đối với Phong trào Thanh niên Tự do là mở rộng cấp độ hạn hẹp của nó. Hiện tại, phong trào chỉ giới hạn trong các nhóm thanh niên, chủ yếu đến từ tầng lớp trung lưu thành thị.

Đã có một số dấu hiệu tích cực cho thấy, phong trào đang phát triển bao gồm các nhóm không ủng hộ dân chủ cho thanh niên như nhóm Người Tự do, do các nhà hoạt động áo đỏ trước đây lãnh đạo.

Chính phủ Thái Lan đã tìm cách gây áp lực lên ban quản lý cấp cao của các trường học và trường đại học, để giảm hoạt động của sinh viên và ủy quyền các yêu cầu của sinh viên bằng cách khẳng định rằng sinh viên 'không biết vị trí của mình'.

Những nhận xét như vậy, từ các nhà lãnh đạo của Thái Lan là vô ích và có khả năng thúc đẩy các cuộc phản đối tiếp tục từ cả sinh viên và hơn thế nữa.

Tổng tư lệnh quân đội Thái Lan Apirat Kongsompong - Ảnh: AP

Phản ứng của Quân đội

Ngày 16/8, bất chấp cấm tụ tập đông người, hơn 20.000 người tập trung tại thủ đô Bangkok của Thái Lan biểu tình phản đối chính phủ. Đây là cuộc biểu tình với số lượng người tham gia lớn nhất kể từ khi Thủ tướng Prayut Chan-o-cha lên nắm quyền sau cuộc đảo chính năm 2014.

Một thành viên của Phong trào Thanh niên Tự do - phong trào được học sinh, sinh viên dẫn dắt cho biết, 19.000 người đã ký tên vào đề nghị viết lại bản Hiến pháp được thông qua trong giai đoạn 2014-2019.

Những người biểu tình cho rằng quân đội đã soạn thảo một đạo luật nhằm bảo đảm cho Thủ tướng Prayut vẫn nắm quyền như một thủ tướng dân sự, sau cuộc bầu cử toàn quốc hồi năm ngoái, với các thành viên quân đội trong phe của ông đều nắm giữ ở các vị trí chủ chốt.

Những người biểu tình kêu gọi Thủ tướng Prayut từ chức và giải thể quốc hội để mở đường cho một chính phủ không chịu kiểm soát của quân đội.

Ông Prayut cũng đang đối diện một thách thức khó khăn để vực dậy một nền kinh tế mà Ngân hàng Trung ương nước này dự đoán, kinh tế Thái Lan có thể giảm ở mức kỷ lục 8,1% trong năm nay, trong khi có tới 7-8 triệu người mất việc làm do tác động của đại dịch COVID-19.

Trong bối cảnh bất bình của giới trẻ đang dâng cao, Tổng tư lệnh quân đội Thái Lan Apirat Kongsompong vừa có một thông điệp khá mạnh mẽ, trong chuyến đi thăm các binh sĩ khi đăng tải trên mạng xã hội dòng hastag #WeWillNotLetItEndInOurGeneration (Chúng tôi sẽ không để nó chấm dứt trong thế hệ của mình).

Đây có vẻ như là lời đáp trả hashtag #WeMustLetItEndInOurGeneration (Chúng ta phải chấm dứt nó trong thế hệ của mình) đang được nhiều người biểu tình tại Thái Lan sử dụng nhằm kêu gọi cải cách chế độ quân chủ, yêu cầu Thủ tướng Prayuth Chan-ocha từ chức, xây dựng hiến pháp mới và tổ chức một cuộc bầu cử mới.

Điều này dấy lên những lo ngại rằng, quân đội Thái Lan sẵn sàng có biện pháp với những cuộc biểu tình đã kéo dài nhiều tháng qua để thiết lập lại trật tự.

Những lo ngại xuất hiện trong bối cảnh một cuộc tuần hành lớn dự kiến được tổ chức ngày 19/9 tại đại học Thammasat ở thủ đô Bangkok, nơi các phe phái bán quân sự cánh hữu đã thảm sát nhiều sinh viên và nhà hoạt động cánh tả Thái Lan hồi năm 1976.

Cùng với đại dịch COVID-19, Thái Lan đang đứng trước những thách thức lớn, cả về kinh tế và chính trị. Chừng nào mầm mống của những bức xúc và bất đồng còn tồn tại, Thái Lan sẽ tiếp tục đối diện với những bất ổn- thứ đã ngăn cản họ vươn lên thành một con rồng của châu Á như các chuyên gia dự báo.