Chiến thuật tẩy xanh của công ty thời trang

Kể từ khi Hiệp định Paris được thông qua vào năm 2015, ngày càng nhiều công ty cam kết giảm phát thải khí nhà kính xuống mức phát thải ròng bằng 0.

Những chiêu trò

Nhiều công ty cũng đã từng tuyên bố đã xanh hóa hoạt động kinh doanh nhưng họ lại sử dụng chiến thuật "tẩy xanh" (greenwashing) nhằm đánh lừa công chúng và tạo ra một trở ngại đáng kể trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Các chiến thuật "tẩy xanh" bao gồm: Tuyên bố đang trên đà giảm phát thải gây ô nhiễm của công ty về mức phát thải ròng bằng không (net zero) mà không có kế hoạch đáng tin cậy nào thực sự được triển khai. Cố ý mơ hồ hoặc không cụ thể về hoạt động của công ty hoặc vật liệu được sử dụng.

Công ty cũng áp dụng các nhãn mác cố ý gây hiểu lầm như xanh hoặc thân thiện với môi trường, những thuật ngữ không có định nghĩa chuẩn và có thể dễ dàng bị hiểu sai.

Thậm chí, có công ty còn ngụ ý rằng một cải tiến nhỏ có tác động lớn hoặc quảng bá một sản phẩm đáp ứng các yêu cầu quy định tối thiểu như thể nó tốt hơn đáng kể so với tiêu chuẩn.

Truyền thông về các thuộc tính bền vững của một sản phẩm tách rời khỏi các hoạt động của thương hiệu, như một sản phẩm may mặc làm từ vật liệu tái chế nhưng được sản xuất trong một nhà máy có lượng phát thải cao gây ô nhiễm không khí.

Việc tẩy xanh có thể xảy ra ở tất cả các giai đoạn trong thời trang. Ảnh: Pexels

Với giá trị thị trường hàng ngàn tỉ USD, ngành dệt may và thời trang vốn được biết đến là một trong những ngành gây ô nhiễm nhất trên toàn cầu. Do vậy, không có gì ngạc nhiên khi các thông điệp marketing xanh bị giám sát chặt chẽ hơn.

Do việc khai thác nguyên liệu thô, chuỗi cung ứng dài và sản xuất tiêu tốn nhiều năng lượng, ngành công nghiệp thời trang chịu trách nhiệm cho 2-8% lượng phát thải carbon toàn cầu.

Những nỗ lực đáng kể đang được thực hiện để giảm ô nhiễm của ngành công nghiệp thời trang, bao gồm thông qua Hiến chương thời trang của Liên hợp quốc.

Nhưng chiến thuật tẩy xanh của nhiều công ty vẫn là một thách thức. Một báo cáo gần đây của Liên hợp quốc cho thấy, 60% các tuyên bố về tính bền vững của các ông lớn thời trang châu Âu là không có cơ sở và gây hiểu lầm.

Điều này đã dẫn đến sự nhầm lẫn cho người tiêu dùng và sự mất lòng tin ngày càng tăng về sự cam kết về tính bền vững môi trường.

Tiến sĩ Saniyat Islam, giảng viên cấp cao Ngành Quản trị doanh nghiệp thời trang và đổi mới bền vững Đại học RMIT cho biết, một chiến thuật tẩy xanh được nhiều thương hiệu thời trang áp dụng là sử dụng ngôn ngữ mơ hồ.

“Thương hiệu có thể sử dụng thuật ngữ như xanh, thân thiện với môi trường hoặc tự nhiên, mà không đưa ra bất kỳ định nghĩa hoặc bằng chứng rõ ràng nào về bản chất của những tuyên bố này.

Một số thương hiệu nhấn mạnh một khía cạnh thân thiện với môi trường trong sản phẩm của họ mặc dù nó rất nhỏ, đồng thời bỏ qua các tác động lớn hơn đến môi trường.

Ví dụ, họ có thể quảng cáo rằng bao bì hoặc thẻ nhãn mác quần áo của họ có thể tái chế được, nhưng bản thân sản phẩm đó không thân thiện với môi trường” - Tiến sĩ Saniyat Islam nói.

Cách nhận biết

Phó giáo sư Rajkishore Nayak, nghiên cứu viên Đại học RMIT Việt Nam giải thích rằng, việc tẩy xanh có thể xảy ra ở tất cả các giai đoạn trong thời trang, từ khâu tìm nguồn nguyên liệu thô đến sản xuất, đóng gói, phân phối và bán lẻ cho đến giai đoạn cuối vòng đời của sản phẩm.

Chẳng hạn, một thương hiệu bán quần denim thân thiện với môi trường được làm từ sợi bông hữu cơ có thể trải qua một số giai đoạn tẩy xanh. Nó có thể bắt đầu từ chứng nhận sợi bông hữu cơ bởi thông tin này có thể khó xác thực.

Tiếp theo, quy trình sản xuất vải denim có thể thải ra nước thải chứa đầy hóa chất trong khâu nhuộm, in và hoàn thiện. Lượng khí thải carbon từ vật liệu đóng gói và khâu vận chuyển cũng ảnh hưởng đến tính thân thiện với môi trường của sản phẩm.

Nếu nhựa vẫn còn ở dạng chai, nó có thể được tái chế hoặc tái sử dụng nhiều lần. Ảnh: Pexels

Tiếp đến, các chiến lược marketing mà thương hiệu sử dụng có thể lôi kéo người tiêu dùng mua sắm nhiều hơn, dẫn đến tiêu dùng quá mức.

Một ví dụ điển hình liên quan đến giai đoạn cuối vòng đời là những món đồ thời trang được làm từ chai nhựa PET tái chế.

Theo phân tích của Greenwash.com, một trang web chuyên vạch trần các chiến thuật tẩy xanh mà các nhãn hàng lớn sử dụng, quá trình biến chai nhựa thành đồ thời trang không phải là giải pháp bền vững.

Nếu nhựa vẫn còn ở dạng chai, nó có thể được tái chế hoặc tái sử dụng nhiều lần. Một khi nhựa được chuyển thành sợi, nó không thể được tái chế thêm nữa và cuối cùng sẽ bị đưa vào bãi chôn lấp hoặc đốt cháy.

Theo các chuyên gia, với tư cách là người tiêu dùng, việc hiểu các chiến thuật tẩy xanh phổ biến và những gì cấu thành các hoạt động và sản phẩm bền vững là rất quan trọng để nhận biết và tránh tẩy xanh.

Khi có thể, hãy dành thời gian nghiên cứu và chọn sản phẩm từ các công ty sử dụng tài nguyên một cách có trách nhiệm và cam kết cắt giảm phát thải và chất thải.

Có nhiều nơi để bắt đầu nghiên cứu, kiểm tra xem công ty có phù hợp với bất kỳ sáng kiến khí hậu và bền vững của Liên hợp quốc hay không.

Chẳng hạn Chiến dịch Race to Zero hoặc Hiến chương Công nghiệp thời trang vì hành động khí hậu (Fashion Industry Charter for Climate Action), và Liên minh Liên hợp quốc vì thời trang bền vững (UN Alliance for Sustainable Fashion), cùng nhiều sáng kiến khác.

Khi đánh giá một sản phẩm, điều quan trọng là phải xem xét toàn bộ vòng đời của nó, bắt đầu từ việc khai thác nguyên liệu thô cho đến việc xử lý cuối cùng, đồng thời tính đến các hậu quả môi trường liên quan đến vật liệu và bao bì của nó.

PHƯƠNG MINH