Chính phủ đề xuất đất hiếm là tài nguyên chiến lược đặc biệt, siết việc khai thác

Quốc hội sáng nay nghe Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng trình bày dự thảo Luật sửa đổi bổ sung một số điều Luật Địa chất và Khoáng sản.

Tờ trình của Chính phủ cho biết, theo số liệu báo cáo và công bố của các tổ chức quốc tế, đất hiếm giữ vai trò chiến lược trong nhiều ngành công nghiệp quan trọng, mới nổi như công nghiệp công nghệ cao, chuyển đổi năng lượng và công nghiệp quốc phòng với nhu cầu sử dụng ngày càng gia tăng trên thế giới.

Đất hiếm được dùng trong công nghiệp chip và bán dẫn, nam châm vĩnh cửu, sản xuất chất xúc tác, công nghệ quốc phòng, màn hình và thiết bị hiển thị, nông nghiệp công nghệ cao, hợp kim và vật liệu tiên tiến, tấm pin mặt trời, pin xe điện, robot quân sự và thiết bị tự hành, máy bay không người lái...

Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng trình bày dự thảo luật. Ảnh: Quốc hội

Nhu cầu về đất hiếm dự kiến sẽ tăng mạnh trong thập kỷ tới do sự phát triển nhanh chóng của các ngành công nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo và ô tô điện.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết, đất hiếm hiện nay là một loại hàng hóa đặc biệt, tạo ra ảnh hưởng lớn đến quốc phòng, an ninh, ngoại giao trên toàn thế giới dẫn đến yêu cầu phải có những cơ chế quản lý chặt chẽ đối với các hoạt động có liên quan đối với loại hình khoáng sản này.

Theo Bộ trưởng, việc bổ sung vào dự thảo luật các quy định riêng về quản lý, chế biến và sử dụng đất hiếm là một trong những giải pháp quan trọng, tạo động lực thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp khai thác. Quy định này sẽ mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước trong bối cảnh thế giới đang thiếu hụt nguồn cung đất hiếm như hiện nay.

Dự thảo nêu, đất hiếm là tài nguyên chiến lược đặc biệt. Hoạt động điều tra, đánh giá, thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng đất hiếm phải tuân thủ chiến lược quốc gia về đất hiếm. Tài nguyên này được bảo vệ, khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả gắn với yêu cầu phát triển bền vững kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước. Nhà nước ưu tiên đầu tư và tổ chức thực hiện điều tra địa chất, đánh giá, thăm dò tài nguyên đất hiếm.

Hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến đất hiếm phải được kiểm soát chặt chẽ, không xuất khẩu thô khoáng sản đất hiếm; chỉ các doanh nghiệp, tổ chức được Nhà nước chỉ định hoặc cho phép mới được quyền thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng đất hiếm. Hoạt động chế biến sâu đất hiếm phải gắn với xây dựng hệ sinh thái công nghiệp hiện đại để nâng cao chuỗi giá trị trong nước, bảo đảm tự chủ trong thực hiện chiến lược quốc gia về đất hiếm.

Nhà nước khuyến khích hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, phát triển công nghệ khai thác, tuyển, tách, chế biến sâu đất hiếm phục vụ phát triển ngành công nghiệp đất hiếm trong nước; hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu về chuyên môn, kỹ thuật và công nghệ trong chuỗi hoạt động điều tra địa chất, thăm dò, khai thác, chế biến sâu đất hiếm, ứng dụng và quản lý tài nguyên đất hiếm.

Phiên họp Quốc hội sáng nay. Ảnh: Quốc hội

Thẩm tra nội dung này, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thống nhất quy định nhằm quản lý chặt chẽ đất hiếm, hành lang pháp lý quan trọng, tạo động lực thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản đất hiếm một cách đồng bộ, hiệu quả và bền vững.

Tuy nhiên, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, cân nhắc phương án thiết kế một chương riêng để quy định về các loại khoáng sản chiến lược quan trọng, bảo đảm tính phổ quát, ổn định lâu dài của luật.

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho biết, có ý kiến cho rằng trước khi cấp phép thăm dò, khai thác đất hiếm tại khu vực nhạy cảm liên quan đến quốc phòng, an ninh, cơ quan cấp phép cần có ý kiến bằng văn bản của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an.

Trần Thường