Chính phủ Mỹ đóng cửa, lần này bế tắc có thể kéo dài hơn những lần trước

Chính phủ Mỹ ngày 1/10 đã bắt đầu đóng cửa phần lớn các hoạt động do sự chia rẽ sâu sắc giữa lưỡng đảng tại Washington, khiến Quốc hội và Nhà Trắng không thể đạt được thỏa thuận về ngân sách.

Đây là lần thứ 15 chính phủ đóng cửa kể từ năm 1981, và các chuyên gia cảnh báo rằng tình trạng đóng cửa có thể kéo dài hơn so với các lần trước.

Sự bế tắc bắt nguồn từ việc Thượng viện Mỹ bác bỏ một biện pháp chi tiêu ngắn hạn, vốn sẽ duy trì hoạt động của chính phủ cho đến ngày 21/11.

Đảng Dân chủ phản đối dự luật này do Đảng Cộng hòa từ chối gắn kèm việc gia hạn trợ cấp y tế cho hàng triệu người Mỹ, dự kiến hết hạn vào cuối năm.

Trong khi đó, Đảng Cộng hòa nhấn mạnh rằng vấn đề này cần được giải quyết riêng biệt, không nên đưa vào dự luật chi tiêu tạm thời.

Mặc dù việc chính phủ đóng cửa không tự động dẫn đến một cuộc khủng hoảng kinh tế toàn diện, nhưng nó gây ra những gián đoạn lớn cho nhiều khía cạnh của cuộc sống người Mỹ.

Tòa nhà Quốc hội Mỹ được thắp sáng vào cuối ngày 30/9/2025, vài giờ trước khi lệnh đóng cửa một phần chính phủ có hiệu lực tại Washington, DC. Ảnh: ABC News

Mỗi cơ quan liên bang có kế hoạch đóng cửa riêng, xác định những nhân viên chính phủ nào là thiết yếu. Khoảng 750.000 nhân viên liên bang bị tạm nghỉ việc, trong khi nhiều người khác phải làm việc không lương, bao gồm cả quân nhân Mỹ, cho đến khi ngân sách mới được phê duyệt.

Báo cáo việc làm tháng 9 – một trong những dữ liệu kinh tế được theo dõi sát sao dự kiến được công bố vào ngày 3/10 – có thể sẽ không được công bố.

Các hoạt động như kiểm tra môi trường, an toàn thực phẩm, và vận hành công viên quốc gia có thể bị tạm dừng. Du lịch hàng không cũng có nguy cơ bị chậm trễ hoặc hủy chuyến do nhân viên kiểm soát không lưu và an ninh làm việc không lương.

Mỗi ngày chính phủ Mỹ đóng cửa gây thiệt hại khoảng 400 triệu USD, ảnh hưởng đến 1.700 tỷ USD chi tiêu cho các hoạt động của cơ quan chính phủ, chiếm khoảng 1/4 tổng ngân sách 7.000 tỷ USD của chính phủ.

Phần lớn số tiền còn lại được dành cho các chương trình y tế và hưu trí, cũng như trả lãi cho khoản nợ công 37.500 tỷ USD đang ngày càng tăng.

Đợt đóng cửa chính phủ dài nhất trong lịch sử nước Mỹ kéo dài hơn 35 ngày trong tháng 12/2018 và tháng 1/2019 trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, do tranh chấp về an ninh biên giới.

Không giống như những lần đóng cửa trước, lần này, Tổng thống Donald Trump, người đang thúc đẩy kế hoạch cải tổ triệt để chính phủ liên bang, đã cảnh báo rằng việc đóng cửa có thể dẫn đến những hành động "không thể đảo ngược", bao gồm cắt giảm thêm việc làm và các chương trình liên bang.

Ông Russell Vought, Giám đốc Ngân sách của Trump, đã đe dọa sa thải loạt nhân viên liên bang vĩnh viễn nếu chính phủ đóng cửa, làm gia tăng căng thẳng với Đảng Dân chủ.

Trong bối cảnh Đảng Cộng hòa kiểm soát cả Thượng viện và Hạ viện, các quy tắc lập pháp yêu cầu ít nhất 60/100 Thượng nghị sĩ đồng ý với dự luật chi tiêu, nghĩa là cần ít nhất 7 phiếu từ Đảng Dân chủ để thông qua.

Tuy nhiên, Đảng Dân chủ đang chịu áp lực từ những người ủng hộ để đạt được chiến thắng về chính sách y tế trước cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026. Họ muốn đảo ngược một phần luật thuế của ông Trump, vốn cắt giảm tài trợ cho Medicaid, và gia hạn trợ cấp theo Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Giá cả phải chăng (ACA).

"Tất cả những gì họ muốn làm là cố gắng bắt nạt chúng tôi. Và họ sẽ không thành công", lãnh đạo Đảng Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer tuyên bố trong bài phát biểu tại hội trường hôm 30/9, một ngày sau cuộc họp tại Nhà Trắng với ông Trump và các lãnh đạo quốc hội khác, kết thúc với sự bất đồng quan điểm giữa hai đảng.

Giáo sư Robert Pape từ Đại học Chicago cho biết, bầu không khí chính trị Mỹ phân cực bất thường sau vụ ám sát nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk, cùng với sự gia tăng ảnh hưởng của các nhóm cực đoan trong cả hai đảng, khiến việc đạt được thỏa thuận để mở cửa lại chính phủ trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

"Các quy tắc chính trị đang thay đổi mạnh mẽ và chúng ta không thể biết chắc chắn điều này sẽ kết thúc ở đâu", Giáo sư Pape, người nghiên cứu về bạo lực chính trị, cho biết, nhấn mạnh rằng cả hai bên đều đối mặt với áp lực từ hàng chục triệu người ủng hộ, khiến việc nhượng bộ trở thành thách thức lớn.

Hiện tại, chưa có dấu hiệu rõ ràng về cách giải quyết bế tắc này. Với khoản nợ quốc gia ngày càng tăng, lên tới 37.500 tỷ USD, và các chương trình y tế, hưu trí chiếm phần lớn ngân sách, cuộc chiến ngân sách này không chỉ là vấn đề tài chính mà còn phản ánh sự chia rẽ sâu sắc trong nền chính trị Mỹ.

Minh Đức (Theo Reuters, Anadolu)