Chính phủ ông Trump và các công ty tỉ phú Musk có dễ 'nghỉ chơi' với nhau?

Quan hệ giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và tỉ phú Elon Musk sau thời gian khẳng khít đã nảy sinh bất hòa và đỉnh điểm là màn đấu khấu kịch tính trên mạng xã hội vừa qua. Diễn biến này đặt ra câu hỏi liệu việc hợp tác giữa chính phủ Mỹ và các công ty tỉ phú Musk có nguy cơ "đứt gánh giữa đường" hay không.

Chính phủ khó "nghỉ chơi" ông Musk

Trong đỉnh điểm khẩu chiến, Tổng thống Trump cảnh báo sẽ chấm dứt các hợp đồng và trợ cấp của chính phủ dành cho các công ty của tỉ phú Musk. Tuy nhiên, điều này vấp phải không ít sự hoài nghi bởi chính phủ và các công ty của ông Musk có mối quan hệ vô cùng chặt chẽ, khó lòng dứt bỏ trong ngày một ngày hai.

Công ty của ông Musk hưởng lợi “khủng” từ việc làm ăn với chính quyền. Một thống kê của tờ The Washington Post đăng tải hồi tháng 2-2025 cho thấy ít nhất 38 tỉ USD tiền hỗ trợ của chính phủ đã được chuyển cho các công ty của tỉ phú Musk, trong đó có SpaceX và Tesla. Con số này có thể chưa tính hết vì một số hợp đồng quốc phòng và tình báo không được công khai. Theo phân tích của trang BBC Verify, chính phủ đã “rót” 20,9 tỉ USD cho các hợp đồng với SpaceX thông qua 10 cơ quan chính phủ kể từ năm 2008.

Trên thực tế, việc dừng hoặc hủy bỏ các hợp đồng của chính phủ sẽ là một quá trình pháp lý phức tạp và kéo dài. Bên cạnh đó, các công ty ông Musk có vai trò tối quan trọng, độc quyền trong các chương trình của chính phủ, từ du hành vũ trụ, vệ tinh do thám đến giao thông xanh. Thực tế này khiến việc hủy bỏ các hợp đồng sẽ gây ảnh hưởng lớn đến nhiều cơ quan nhà nước và chính phủ cũng khó tìm đối tác tương tự để thay thế.

Tổng thống Trump tặng tỉ phú Musk chiếc chìa khóa vàng có khắc hình Nhà Trắng hôm họp báo chia tay tại phòng Bầu Dục 30-5. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Theo đài BBC, không có công ty nào khác ngoài SpaceX có thể chế tạo tàu vũ trụ Dragon và tên lửa Falcon 9 để đưa các nhà du hành bay vào không gian. Hiện đây là phương tiện duy nhất duy nhất giúp phi hành gia và trang thiết bị của Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA) đến và đi khỏi Trạm vũ trụ quốc tế.

Cạnh đó, Bộ Quốc phòng Mỹ cũng phụ thuộc rất nhiều vào mạng lưới vệ tinh Starlink của SpaceX cũng như dựa vào công ty này để đưa hầu hết các vệ tinh lên quỹ đạo. Báo chí Mỹ hồi tháng 3 đưa tin rằng SpaceX đang chế tạo hàng trăm vệ tinh do thám cho Lầu Năm Góc. Nếu SpaceX bị hủy hợp đồng như lời ông Trump, điều này có thể tác động lớn đến an ninh quốc gia và gây ra phản ứng dữ dội từ cộng đồng tình báo.

Hơn nữa, SpaceX là doanh nghiệp uy tín nhất có các dịch vụ quan trọng phục vụ một số mục tiêu hàng đầu của ông Trump, chẳng hạn xây dựng chương trình phòng thủ tên lửa “Vòm Vàng” trị giá 175 tỉ USD. Chương trình sẽ cần hàng chục lần phóng vệ tinh, các hệ thống quan sát và truyền dữ liệu ra ngoài không gian để theo dõi và giúp đánh chặn các mối đe dọa tên lửa.

Tỉ phú Musk vẫn rất cần ông Trump

Sau khi đấu khấu Trump-Musk nổ ra, giá cổ phiếu Tesla sụt 14% trong phiên giao dịch ngày 5-6 khiến giá trị vốn hóa thị trường của Tesla "bốc hơi" khoảng 152 tỉ USD - mức giảm lớn nhất trong lịch sử công ty. Nhưng sau đó, cổ phiếu Tesla đã tăng nhẹ trở lại, với hôm 6-6 tăng 4%.

GS Paul Levinson, ĐH Fordham (Mỹ), cho rằng đây là hệ quả dễ đoán từ cuộc "ly hôn" giữa ông Trump và ông Musk. Diễn biến kịch tính từ quan hệ giữa ông Trump và ông Musk có thể khiến giá cổ phiếu Tesla có những đợt giảm trong ngắn hạn và ảnh hưởng đến tài sản của vị tỉ phú.

Tuy nhiên, theo ông Levinson ngay cả khi dòng tiền liên bang rót vào đế chế kinh doanh của tỉ phú Musk biến mất thì về lâu dài điều này cũng không gây nhiều khó khăn cho tỉ phú này.

"Tỉ phú Musk có đủ nguồn lực để chịu những khoản lỗ đó và ông sẽ tái cơ cấu và xây dựng lại các công ty và cổ phần. Điểm mấu chốt là nếu tất cả những gì chính quyền ông Trump làm trong cuộc đấu khẩu với ông Musk là tấn công vào lợi ích tài chính của vị tỉ phú, ông Musk rất có thể không chỉ sống sót mà còn tiếp tục phát triển mạnh mẽ"- học giả này nhận định.

Tổng thống Trump và tỉ phú Musk trong phòng Bầu Dục vào hồi tháng 3. Ảnh: AFP

Dự luật chi tiêu và thuế "to lớn và đẹp đẽ" mà ông Trump ủng hộ có nội dung chấm dứt các chương trình liên bang hỗ trợ phát triển ngành xe điện. Theo nhiều nhà quan sát, điều này nếu xảy ra cũng không đủ gây thiệt hại nghiêm trọng cho hãng sản xuất ô tô Tesla của tỉ phú Musk.

Còn với SpaceX, mặc dù vẫn làm ăn lớn với chính phủ, công ty này ngày càng ít phụ thuộc vào hợp đồng của chính phủ hơn trước đây khi doanh thu thương mại của SpaceX đã tăng gần gấp ba lần vào năm ngoái, theo ước tính của công ty tình báo kinh doanh Quilty Space.

Tuy vậy, ông Trump vẫn có cách nếu muốn gây khó khăn cho việc làm ăn của ông Musk, ngay cả khi các hợp đồng giữa chính phủ với công ty tỉ phú Musk vẫn tiếp tục.

Theo tờ The New York Times, điều mà ông Trump dễ làm nhất là chỉ đạo các cơ quan quản lý liên bang tăng cường giám sát hoạt động kinh doanh của vị tỉ phú. Vào thời điểm ông Trump nhậm chức hồi tháng 1, ông Musk và công ty của mình phải đối mặt ít nhất 65 vụ việc pháp lý “hiện tại hoặc tiềm năng” từ 11 cơ quan liên bang. Chẳng hạn, Tesla bị cáo buộc đưa ra những tuyên bố sai lệch về tính năng lái tự động, công ty công nghệ thần kinh Neuralink bị tố đưa ra tuyên bố sai sự thật về rủi ro từ sản phẩm của mình.

Cạnh đó, ông Trump có thể dừng quyền miễn trừ an ninh của tỉ phú Musk. Đây là quyền mà ông Musk có trong các hợp đồng của chính phủ liên quan đến công việc của SpaceX với NASA. Điều này sẽ khiến ông Musk rất khó tiếp tục làm việc với chính phủ.

Thêm nữa, chính phủ có thể làm chậm các hợp đồng mới dành cho SpaceX trong những năm tới, có thể bằng cách giao nhiều việc hơn cho các đối thủ của công ty này chẳng hạn như Blue Origin của ông Jeff Bezos hoặc nhà cung cấp dịch vụ phóng tên lửa United Launch Alliance - liên doanh giữa tập đoàn Boeing và Lockheed.

ĐỨC HIỀN