Mâu thuẫn với Musk hé lộ cách ông Trump dùng quyền lực để đáp trả

Tổng thống Trump và tỷ phú Elon Musk phát biểu bên cạnh chiếc Tesla Model S tại khu vực Nhà Trắng ngày 11/03/2025, tại Washington, DC. Ảnh: Reuters

Bằng hàng loạt hành động bao gồm sắc lệnh hành pháp, các cuộc điều tra liên bang và quyết định điều chỉnh quy định, Tổng thống Trump đã điều hướng quyền lực liên bang theo hướng chưa từng có tiền lệ, theo CNN.

Biến quyền lực tổng thống thành công cụ trừng phạt và ban thưởng

Đối tượng ông nhắm tới là từ các cá nhân từng là cộng sự đến các tổ chức lớn như các trường đại học danh tiếng và các hãng luật lớn của Mỹ. Đồng thời, ông cũng dành sự ưu ái cho những đồng minh thông qua lệnh ân xá, giảm án, cấp hợp đồng chính phủ và chấm dứt các cuộc điều tra.

Trong thời gian tỷ phú Elon Musk vẫn ủng hộ ông, chính quyền Trump từng bỏ qua những lo ngại về xung đột lợi ích khi các công ty của Musk tham gia cạnh tranh giành hàng tỷ USD từ các hợp đồng chính phủ. Nhưng khi mối quan hệ rạn nứt, ông Trump ngay lập tức đe dọa sẽ chấm dứt các hợp đồng này.

Ngày 1/6 vừa qua, khi được hỏi về khả năng Musk sẽ chuyển sang ủng hộ các chiến dịch tranh cử của đảng Dân chủ, ông Trump tuyên bố trên NBC rằng “ông ta sẽ phải gánh chịu hậu quả nghiêm trọng”.

Giới quan sát cho rằng phản ứng tức thì của ông Trump không chỉ thể hiện rõ tính cá nhân hóa trong việc điều hành chính sách, mà còn phát đi thông điệp rằng lòng trung thành với ông là yếu tố then chốt quyết định việc được nhận hỗ trợ từ chính phủ hay trở thành mục tiêu bị điều tra.

“Chưa từng có tổng thống Mỹ nào công khai thể hiện rằng chỉ cần bất đồng quan điểm hoặc thiếu trung thành là có thể bị mất hợp đồng chính phủ hoặc bị điều tra”, ông Ian Bassin, Giám đốc tổ chức bảo vệ dân chủ Protect Democracy, nhận định.

Ông John Dean, cố vấn pháp lý của Tổng thống Richard Nixon, cho biết: “Nixon có những cảm xúc tương tự nhưng thường chỉ nói rồi để đó. Còn Trump thì biến điều đó thành hệ thống, là một phần trong cách điều hành đất nước”.

Lòng trung thành quyết định số phận dưới thời Trump

Trong nhiệm kỳ trước, ông Trump đã ra lệnh hủy bỏ quyền tiếp cận thông tin mật của nhiều cựu quan chức, bao gồm Hillary Clinton, Kamala Harris, Liz Cheney và Adam Kinzinger. Ông cũng chỉ đạo điều tra các cựu cố vấn thời nhiệm kỳ đầu như Miles Taylor và Chris Krebs.

Đáng chú ý, ông Trump yêu cầu Bộ Tư pháp điều tra công cụ gây quỹ ActBlue của đảng Dân chủ, đồng thời chỉ đạo các cơ quan liên bang mở nhiều cuộc điều tra nhắm vào các trường đại học như Harvard - nơi đang đối mặt với ít nhất 8 cuộc điều tra từ 6 cơ quan khác nhau.

Ngược lại, các đồng minh lại nhận được sự hậu thuẫn rõ rệt. Chính quyền của ông Trump hủy bỏ cáo buộc tham nhũng liên bang với Thị trưởng New York Eric Adams sau khi ông này tuyên bố ủng hộ chính sách nhập cư mới.

Tổng thống Trump phát biểu sau khi ký các sắc lệnh hành pháp tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng ngày 14/2/2025. Ảnh: Reuters.

Các cuộc điều tra nhắm vào ngành tiền mã hóa cũng được dừng lại trong bối cảnh gia đình ông Trump có mối liên hệ tài chính với lĩnh vực này. Nhiều lệnh ân xá đã được ban hành cho các nhân vật bảo thủ và những người liên quan tới vụ bạo loạn ngày 6/1/2021.

Ông Jeffrey Toobin, tác giả cuốn sách The Pardon viết về lịch sử ân xá của tổng thống Mỹ, khẳng định: “Chưa có tiền lệ nào cho những gì Trump đang làm”.

Một số chuyên gia cho rằng điều đáng lo ngại không chỉ nằm ở việc ông Trump nhắm vào các cá nhân mà còn ở xu hướng làm suy yếu các thể chế có khả năng kiểm soát quyền lực tổng thống.

“Với Nixon, mục tiêu chủ yếu là tự bảo vệ mình. Còn Trump thì muốn tái thiết lại toàn bộ cấu trúc quyền lực - theo hướng tập trung hơn, ít kiểm soát hơ”, ông Fred Wertheimer, Giám đốc Democracy 21, nhận xét.

Cuộc đối đầu giữa ông Trump và Elon Musk, xét cho cùng, có thể là một “drama chính trị” thu hút truyền thông, nhưng cũng hé lộ cách vị tổng thống này tái thiết lại các giới hạn truyền thống trong vận hành quyền lực nhà nước. Khi các thiết chế kiểm soát quyền lực hành pháp ngày càng bị vô hiệu hóa bởi các mệnh lệnh cá nhân và quan hệ có đi có lại, điều đặt ra không chỉ là câu hỏi về ông Trump - mà là về nước Mỹ: Liệu nước Mỹ có đang trượt khỏi các nguyên tắc phân quyền vốn làm nên bản sắc của mình?

Thu Ngoan