Chính phủ tiếp thu, chỉnh lý nhiều nội dung quan trọng của dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi)

Tăng phí Bảo hiểm tiền gửi chỉ áp dụng trong trường hợp đặc biệt và có giới hạn cụ thể

Trong quá trình thảo luận về dự thảo Luật BHTG (sửa đổi), có ý kiến cho rằng, việc tăng phí để bù đắp các khoản vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cần có giới hạn về mức, thời gian và điều kiện áp dụng, chỉ thực hiện trong trường hợp thật sự cần thiết để không gây áp lực cho hệ thống.

Theo giải trình của Chính phủ, quy định tại khoản 3 Điều 19 dự thảo Luật được bổ sung trên cơ sở thống nhất với quy định tại khoản 2 Điều 190 Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD). Khi tổ chức BHTG tham gia vào quá trình xử lý ngân hàng đổ vỡ hoặc chi trả BHTG, có thể xảy ra trường hợp giảm hoặc tổn thất quỹ BHTG. Khi đó, cần có các biện pháp bù đắp tổn thất và phục hồi quỹ BHTG nhằm bảo đảm năng lực tài chính của tổ chức BHTG và bảo vệ người gửi tiền. Việc thu phí để bù đắp thâm hụt Quỹ dự phòng nghiệp vụ chỉ được thực hiện trong các trường hợp đặc biệt, có ảnh hưởng đến hệ thống, không phải là giải pháp thực hiện thường xuyên.

Quốc hội thảo luận tại Hội trường về dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi. Ảnh: Quang Khánh

Tăng phí BHTG có thể ảnh hưởng đến chi phí của tổ chức tham gia BHTG. Tuy nhiên, Chính phủ khẳng định, đây cũng là biện pháp huy động nguồn lực của các tổ chức tham gia BHTG để bảo đảm an toàn hệ thống; hạn chế tình trạng xảy ra rủi ro lan truyền khi một tổ chức tham gia BHTG (nếu không được xử lý phù hợp và quyền lợi của người gửi tiền không được bảo đảm) sẽ gây ra rủi ro rút tiền hàng loạt và tác động tiêu cực đến các tổ chức tham gia BHTG khác.

Việc thu phí trong trường hợp quỹ BHTG thâm hụt cũng được nhiều quốc gia áp dụng. Ví dụ, tại Mỹ, trong trường hợp quỹ BHTG tham gia vào quá trình xử lý ngân hàng yếu kém hoặc chi trả tiền BHTG dẫn đến tổn thất quỹ BHTG, Đạo luật Dodd-Frank cho phép FDIC thu phí đặc biệt để bù đắp chi phí.

Hiện nay dự thảo Luật đã quy định rõ trường hợp tăng phí, mức tăng phí để bù đắp khoản vay đặc biệt từ NHNN. BHTG Việt Nam có trách nhiệm xây dựng phương án tăng phí BHTG, trong đó phải chi tiết mức tăng, thời gian tăng để bù đắp khoản vay đặc biệt và mức phí sau khi đã bù đắp khoản vay đặc biệt. Tiếp thu ý kiến ĐBQH, để bảo đảm rõ ràng, dự thảo Luật được điều chỉnh theo hướng: trường hợp tổ chức BHTG vay đặc biệt NHNN theo quy định tại Điều 38 của Luật này, tổ chức BHTG được xây dựng phương án tăng phí để bù đắp phần vay đặc biệt NHNN, trong đó tối thiểu có nội dung về thời hạn tăng phí, mức tăng phí và gửi NHNN xem xét, quyết định.

Làm rõ hơn mục đích chi trả vượt hạn mức

Trên cơ sở tiếp thu ý kiến của ĐBQH về việc quy định tiêu chí, điều kiện xác định “trường hợp đặc biệt” để quyết định chi trả vượt hạn mức, khoản 2 Điều 22 dự thảo Luật dự kiến được chỉnh lý theo hướng: khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm theo quy định tại khoản 2, 3 Điều 21 của Luật này, trong trường hợp đặc biệt, để bảo đảm quyền lợi người gửi tiền, an toàn hệ thống TCTD, trật tự an toàn xã hội, Thống đốc NHNN quyết định hạn mức chi trả vượt hạn mức chung.

Quy định này tạo cơ sở cho Thống đốc NHNN quyết định chi trả vượt hạn mức đối với các trường hợp có ảnh hưởng đến an toàn hệ thống ngân hàng, khi đó cần thiết phải chi trả vượt hạn mức cho người gửi tiền để ổn định tâm lý người gửi tiền, hạn chế nguy cơ đổ vỡ hệ thống. Căn cứ tình hình, điều kiện thực tế, Thống đốc NHNN sẽ xác định trường hợp đặc biệt để quyết định việc chi trả vượt hạn mức.

Phiên thảo luận tại Tổ 12 về dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi. Ảnh: Hoàng Ngọc

Chính phủ cũng nhấn mạnh, quy định chi trả vượt hạn mức chỉ áp dụng trong các trường hợp đặc biệt, để bảo đảm quyền lợi người gửi tiền, an toàn hệ thống TCTD, trật tự an toàn xã hội và phải tuân thủ trình tự, thủ tục chặt chẽ. Ví dụ, trong trường hợp cần chi trả để bảo đảm an toàn hệ thống theo khoản 4 Điều 162 Luật Các TCTD, NHNN sẽ báo cáo Chính phủ quyết định việc yêu cầu tổ chức BHTG chi trả khi TCTD bị kiểm soát đặc biệt rơi vào tình trạng mất hoặc có nguy cơ mất khả năng chi trả. Việc cho phép chi trả vượt hạn mức trong những tình huống này được đánh giá là biện pháp cần thiết nhằm trấn an người gửi tiền, ngăn chặn nguy cơ rút tiền hàng loạt và tránh gây áp lực thanh khoản có thể dẫn đến đổ vỡ dây chuyền trong hệ thống ngân hàng.

Cũng theo Chính phủ, cơ chế bảo hiểm toàn bộ số tiền gửi của người gửi tiền được một số quốc gia áp dụng để bảo vệ tốt nhất người gửi tiền và ngăn ngừa hiệu ứng rút tiền hàng loạt trong hoạt động ngân hàng. Ví dụ tại Mỹ, trong trường hợp xử lý Silicon Valley Bank và Signature Bank, Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Mỹ (FDIC) và Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) đã khuyến nghị Bộ Tài chính Mỹ kích hoạt ngoại lệ để mở rộng bảo vệ tất cả người gửi tiền cũng như không giới hạn giá trị chi trả cho người gửi tiền tại 2 ngân hàng nói trên.

Tại Nghị quyết 283/NQ-CP ngày 16/9/2025 về phiên họp chuyên đề xây dựng pháp luật, Chính phủ đã thống nhất chủ trương “phân cấp mạnh mẽ, giao NHNN quy định hạn mức chi trả BHTG”. Trên tinh thần một việc chỉ giao một cơ quan đầu mối, tránh chồng chéo nhiệm vụ, dự thảo Luật giao Thống đốc NHNN quy định hạn mức chi trả bảo hiểm chung cho từng thời kỳ. Đồng thời, khi phát sinh nghĩa vụ chi trả tiền theo khoản 2, 3 Điều 21, Thống đốc được quyền quyết định hạn mức chi trả cao hơn mức chung, tối đa bằng toàn bộ số tiền gửi được bảo hiểm của khách hàng tại tổ chức tham gia BHTG.

Riêng với hạn mức chi trả trong trường hợp thực hiện phương án phá sản TCTD được kiểm soát đặc biệt thực hiện theo quy định của Luật Các TCTD. Theo đó, sau khi phương án phá sản được phê duyệt, NHNN trình Thủ tướng Chính phủ quyết định hạn mức chi trả BHTG cho người gửi tiền, tối đa bằng số tiền gửi của cá nhân được bảo hiểm tại TCTD.

Bổ sung hình thức công khai chi trả BHTG

Về công khai việc trả tiền bảo hiểm tại khoản 3 Điều 24, có ý kiến đề nghị bổ sung các hình thức công khai thông tin phù hợp, tạo điều kiện để người gửi tiền có thể tiếp cận thông tin nhanh chóng, đầy đủ và chính xác hơn, đặc biệt là hình thức công khai trên môi trường mạng. Có ý kiến đề nghị xây dựng cơ sở dữ liệu chung của NHNN và BHTG, sớm kết nối dữ liệu trực tiếp giữa NHNN, BHTG và các TCTD để nâng cao cảnh báo sớm và rút ngắn thời gian chi trả, công khai thông tin trên môi trường mạng giúp người dân dễ tra cứu, minh bạch và giảm khiếu nại. Có ý kiến đề nghị rà soát, bổ sung một khoản quy định tại Điều 24: “Tổ chức BHTG phải thông báo trực tiếp hoặc thông báo bằng hình thức điện tử” để bảo đảm quyền lợi của người gửi tiền.

Tiếp thu ý kiến ĐBQH, khoản 3 Điều 24 dự thảo Luật điều chỉnh theo hướng: “Trong thời hạn 10 ngày làm việc, kể từ ngày kết thúc kiểm tra theo quy định tại khoản 2 Điều này, tổ chức BHTG phải có phương án trả tiền bảo hiểm cho người được BHTG; thông báo công khai về địa điểm, thời gian, phương thức trả tiền bảo hiểm trên ba số liên tiếp của một tờ báo trung ương, một tờ báo địa phương nơi đặt trụ sở chính, các chi nhánh của tổ chức tham gia BHTG, trên một báo điện tử của Việt Nam, trang thông tin điện tử của tổ chức BHTG và các hình thức khác do tổ chức BHTG quyết định”.

Phiên thảo luận tại Tổ 5 về Dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi).

Theo Chính phủ, việc giao tổ chức BHTG quyết định các hình thức công khai khác ngoài các hình thức công khai bắt buộc vừa tạo cơ sở để tổ chức BHTG lựa chọn quyết định thêm các hình thức công khai phù hợp, vừa bảo đảm phù hợp với các hình thức công khai mới phát sinh trong thực tiễn.

Cùng với đó, dự thảo Luật đã quy định về việc tổ chức BHTG báo cáo, cung cấp thông tin cho NHNN, quyền, nghĩa vụ của tổ chức BHTG yêu cầu tổ chức tham gia BHTG cung cấp thông tin, việc tổ chức BHTG tiếp cận thông tin từ NHNN.

Cũng trên cơ sở tiếp thu ý kiến ĐBQH, dự thảo Luật bổ sung khoản 3 vào Điều 33 dự thảo Luật như sau: “NHNN quy định về việc cung cấp thông tin về tiền gửi của khách hàng tại tổ chức tham gia BHTG cho tổ chức BHTG”. Quá trình triển khai các quy định này, NHNN sẽ chỉ đạo BHTG Việt Nam xây dựng hệ thống thông tin báo cáo, cơ sở dữ liệu để phục vụ cho hoạt động BHTG nói riêng và hoạt động quản lý nhà nước nói chung.

Tổ chức BHTG được vay đặc biệt khi quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả

Trong quá trình thảo luận, có ý kiến đề nghị sửa đổi, bổ sung để làm rõ hơn trường hợp tổ chức BHTG được vay đặc biệt từ NHNN khi số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả.

Tiếp thu ý kiến ĐBQH, dự thảo Luật bổ sung nội dung vào khoản 1 Điều 38 theo hướng: “Tổ chức BHTG được vay đặc biệt với lãi suất 0%, không có tài sản bảo đảm từ NHNN trong trường hợp quy định tại Điều 21 của Luật này và khi số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả”.

Đồng thời, Chính phủ đề xuất bổ sung nội dung giải thích “Số tiền trong Quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả” tại khoản 1 Điều 38 dự thảo Luật như sau: “Số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả được xác định khi tổ chức BHTG đã sử dụng hết số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ mà vẫn không đủ để thực hiện nghĩa vụ chi trả. Việc bán giấy tờ có giá chưa đến hạn, rút các khoản tiền gửi chưa đến hạn phải bảo đảm nguyên tắc bảo toàn vốn trong hoạt động đầu tư”.

Về vay đặc biệt từ NHNN (Điều 38), nhiều ý kiến thống nhất việc cho phép tổ chức BHTG được vay đặc biệt từ NHNN trong những trường hợp cần thiết để bảo đảm chi trả cho người gửi tiền, đồng thời cho rằng quy định này phù hợp với Luật Các TCTD. Tuy vậy, một số ý kiến đề nghị làm rõ tiêu chí tăng phí, thời hạn và điều kiện áp dụng, cũng như yêu cầu công khai để bảo đảm minh bạch và giúp các tổ chức tham gia BHTG chủ động kế hoạch kinh doanh.

Bên cạnh đó, có đề xuất quy định cụ thể hơn trách nhiệm của Thống đốc NHNN trong hướng dẫn cho vay đặc biệt, bao gồm điều kiện tài chính để được vay, mức vay, thời gian tăng phí bù đắp và thời hạn hoàn trả. Nhiều ý kiến cũng nhấn mạnh khoản vay đặc biệt phải chi dùng cho chi trả tiền gửi và cần xác định rõ thứ tự ưu tiên hoàn trả, đồng thời giao cơ quan có thẩm quyền ban hành khung pháp lý chi tiết để triển khai.

Tiếp thu ý kiến ĐBQH, để bảo đảm rõ ràng, khoản 3 Điều 19 dự thảo Luật được điều chỉnh theo hướng: “Trường hợp tổ chức BHTG vay đặc biệt NHNN theo quy định tại Điều 38 của Luật này, tổ chức BHTG được xây dựng phương án tăng phí BHTG để bù đắp phần vay đặc biệt NHNN, trong đó tối thiểu có nội dung về thời hạn tăng phí, mức tăng phí và gửi NHNN xem xét, quyết định”.

Về đề nghị quy định rõ trách nhiệm của Thống đốc NHNN khi hướng dẫn cho vay đặc biệt, theo giải trình của Chính phủ, Khoản 3 Điều 38 dự thảo Luật đã quy định Thống đốc hướng dẫn việc NHNN cho tổ chức BHTG vay đặc biệt. Luật chỉ quy định những nội dung mang tính nguyên tắc chung, các quy định cụ thể sẽ do Chính phủ, bộ, ngành quy định chi tiết để bảo đảm linh hoạt, phù hợp với thực tiễn.

Chính phủ cũng cho biết, thứ tự ưu tiên hoàn trả khoản vay đặc biệt đã được quy định tại khoản 1 Điều 37 dự thảo Luật và khoản 1 Điều 194 Luật Các TCTD. Theo đó khoản vay đặc biệt được ưu tiên hoàn trả trước tất cả các khoản nợ, nghĩa vụ tài chính khác, kể cả các khoản nợ, nghĩa vụ tài chính có tài sản bảo đảm của bên vay đặc biệt.

Có thể thấy, quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật BHTG (sửa đổi) đã được Chính phủ thực hiện một cách nghiêm túc, cầu thị và bám sát những vấn đề cốt lõi mà ĐBQH đề ra. Với những điều chỉnh quan trọng này, Luật BHTG (sửa đổi) được thông qua sẽ tạo cơ sở pháp lý vững chắc, phù hợp với thông lệ quốc tế nhằm bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người gửi tiền, nâng cao vai trò của tổ chức BHTG để đóng góp có hiệu quả hơn vào duy trì sự ổn định của hệ thống các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.

Hà Lan