Chính quyền 2 cấp: 90 ngày đầu, những việc dân thấy ngay

Người dân làm thủ tục hành chính tại xã Ba Chẽ (tỉnh Quảng Ninh). Ảnh: Nguyễn Quý.

Khi thủ tục hành chínhtiến gần dân

Những ngày cuối tháng 9, tại bộ phận một cửa phường Yên Hòa, không khó để bắt gặp những nụ cười nhẹ nhõm. Người dân đến làm thủ tục giờ không còn phải vất vả chạy lên quận, chờ đợi nhiều ngày mới có kết quả. Thay vào đó là một quy trình gọn gàng, minh bạch: lấy số, được cán bộ tận tình hướng dẫn, tra cứu hồ sơ ngay trên hệ thống điện tử.

Phó Chủ tịch UBND phường Nguyễn Minh Cường chia sẻ, việc phân cấp, ủy quyền đã thay đổi hẳn cách vận hành của phường. Nếu trước đây nhiều thủ tục phải xin ý kiến hoặc gửi lên cấp trên, nay đa số hồ sơ được xử lý ngay tại phường. Sự liên thông dữ liệu giúp giảm tối đa giấy tờ thủ công, thời gian giải quyết rút ngắn chỉ còn một, hai ngày.

Câu chuyện của chị Nguyễn Thanh Hà (tổ 5, Yên Hòa) là minh chứng rõ ràng: chỉ trong một buổi sáng, thủ tục chứng thực đã xong, không còn cảnh đi lại nhiều lần. “Tôi thấy rõ sự thay đổi, thấy rõ chính quyền đang vì dân” - chị Hòa nói. Với bà Nguyễn Thị Ngọc (65 tuổi, ở phường Yên Hòa), khi đi đăng ký hộ kinh doanh, điều bà ấn tượng không chỉ là thủ tục nhanh mà còn ở thái độ gần gũi, trách nhiệm của cán bộ phường.

Tương tự, ở phường Hoàn Kiếm, anh Minh Hưng, người vừa làm thủ tục xác nhận tình trạng hôn nhân, cho biết thủ tục được thực hiện “nhanh và rõ ràng”, dù vẫn có lúc quá tải do lượng người quá đông. Nhưng chính sự quá tải lại cho thấy một điều: khi cải cách chạm đến nhu cầu thực sự của người dân, sức hút và kỳ vọng càng lớn.

Ở xã Tam Hưng, sự thay đổi thậm chí còn rõ nét hơn. Chủ tịch UBND xã Bùi Đình Thái thẳng thắn: “Trước đây nhiều việc phải chờ ý kiến cấp trên, nay xã được ký, được quyết định. Cán bộ xã giờ không chỉ là khâu trung chuyển, mà thực sự là người gánh trách nhiệm”.

Đặc biệt, sau khi Bộ Tư pháp ban hành Công văn 4158/BTP-BTTP ngày 11/7/2025, Chủ tịch UBND cấp xã được ủy quyền thực hiện chứng thực. Đây là bước chuyển mà người dân “thấy ngay”: Trước kia phải lên huyện để xin chứng thực, nay có thể giải quyết tại xã, tại phường, với con dấu và chữ ký thừa ủy quyền. Một vòng đi lại đã được cắt bỏ, tiết kiệm thời gian, chi phí cho dân, đồng thời giảm tải cho cấp trên.

Nhờ hệ thống một cửa điện tử kết nối dữ liệu thành phố, nhiều thủ tục được giải quyết ngay trong ngày. Tại phường Đại Mỗ, ông Nguyễn Văn Thắng - Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Kiến trúc Bảo An, hồ hởi cho biết doanh nghiệp giờ có thể làm toàn bộ thủ tục xây dựng trực tuyến, không cần chạy lên quận như trước kia. “Nếu gặp vướng mắc, cán bộ phường hỗ trợ ngay. Đây là thay đổi thực chất, tiết kiệm cả công sức lẫn chi phí” - ông Thắng chia sẻ.

Đánh giá sau gần 3 tháng vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại Hà Nội, ông Nguyễn Hồng Nhật - Phó Trưởng ban Tổ chức Thành ủy Hà Nội cho biết, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã nhanh chóng phát huy hiệu quả, tạo nền tảng cho bộ máy mới vận hành ổn định, thông suốt, đồng thời góp phần củng cố niềm tin của nhân dân. Ngay từ khi bắt đầu triển khai, thành phố đã chủ động xây dựng khung pháp lý đầy đủ, kịp thời, đảm bảo cho quá trình vận hành không bị gián đoạn. Công tác quán triệt, tuyên truyền được tổ chức bài bản, đa dạng qua nhiều kênh, từ hội nghị đến truyền thông số, tạo sự đồng thuận cao trong cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Rõ ràng, phân cấp – ủy quyền không chỉ là chuyện “chuyển việc từ trên xuống dưới”. Đó là chuyển đổi cách nghĩ, cách làm: từ “xin – cho” sang “phục vụ – trách nhiệm”. Và người dân chính là thước đo công bằng nhất cho hiệu quả của đổi thay này.

Khi giám sát trở thành“van an toàn”

Hiệu quả bước đầu là không thể phủ nhận, nhưng khó khăn cũng bộc lộ. Tại xã Trung Giã, chỉ trong một tháng đã tiếp nhận hơn 2.300 hồ sơ, tỷ lệ giải quyết đúng hạn đạt 98%, song phần mềm vẫn trục trặc, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, cán bộ kiêm nhiệm nhiều việc. Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Nguyễn Thị Kim Tuyến trăn trở: “Khối lượng công việc lớn, cán bộ cơ sở cần thêm tập huấn, cần hạ tầng đồng bộ để bắt nhịp với mô hình mới”.

Cùng thời điểm đó, Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội liên tục tổ chức các đoàn giám sát. Theo Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội Phạm Anh Tuấn, trong tháng 8 vừa qua, đoàn giám sát của MTTQ Việt Nam TP Hà Nội đã tiến hành giám sát tại các xã Yên Lãng, Tam Hưng, Dân Hòa, Trung Giã để đánh giá khách quan tình hình vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Nội dung giám sát tập trung vào những vấn đề đang đặt ra tại cơ sở như tổ chức bộ máy, phân công nhiệm vụ; hiệu quả tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính; công tác đối thoại, tiếp xúc với nhân dân cũng như sự đồng thuận của cán bộ, đảng viên và người dân với mô hình chính quyền mới.

“Giám sát không chỉ để phát hiện khó khăn mà còn để nhân rộng những điểm sáng, mô hình hay. Thông qua giám sát, MTTQ mong muốn thúc đẩy tinh thần trách nhiệm, sự chủ động, sáng tạo của đội ngũ cán bộ và tạo sự đồng thuận trong nhân dân” - ông Tuấn cho biết.

Điểm phục vụ hành chính công phường Yên Hòa, TP Hà Nội. Ảnh: Vũ Mạnh

Ngay sau mốc ngày 1/7, Thường trực HĐND TP Hà Nội cũng đã vào cuộc giám sát việc tổ chức và hoạt động của chính quyền 126 xã, phường. Kết quả ban đầu cho thấy bộ máy mới vận hành cơ bản thông suốt, không đứt gãy công việc, khẳng định sự chuẩn bị bài bản trước ngày “chạy thật”. Song cùng lúc, nhiều “điểm nghẽn” đã lộ diện: Năng lực cán bộ chưa đồng đều, biên chế còn thiếu, cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, thậm chí có xã, phường phải bố trí làm việc ở ba địa điểm khác nhau.

HĐND cũng chỉ rõ, ở nhiều nơi lượng hồ sơ tăng cao, có xã, phường tiếp nhận tới 150–200 hồ sơ/ngày, trong đó phần lớn là chứng thực. Do chưa ủy quyền lại cho công chức tư pháp, lãnh đạo UBND cấp xã, phường bị dồn thời gian cho việc ký chứng thực, tạo “nút thắt” trong xử lý. Đó chính là những gì người dân “thấy ngay” ở quầy thủ tục.

Từ thực tiễn này, HĐND TP kiến nghị Thành ủy, UBND Thành phố sớm kiện toàn nhân sự lãnh đạo ở những xã, phường còn khuyết, điều chỉnh biên chế phù hợp quy mô dân số và tính chất công việc, đồng thời rà soát lại mô hình tổ chức bên trong UBND cấp xã để bảo đảm đủ lực lượng vận hành.

Ở góc độ điều hành, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh cũng thẳng thắn thừa nhận: “Quá trình triển khai chính quyền 2 cấp bộc lộ sự phát triển không đồng đều giữa các xã, phường. Từ thực tiễn đó, bên cạnh việc chủ động tổ chức bộ máy, biên chế, thành phố cần thuê bộ phận tư vấn khách quan để đánh giá cơ cấu, định biên; đồng thời đẩy mạnh tập huấn cán bộ theo hướng ‘cầm tay chỉ việc’ để xử lý kịp thời các vướng mắc chuyên môn.

Như vậy, bức tranh giám sát có cả màu sáng và những khoảng trầm. Giám sát của Mặt trận và HĐND “điểm trúng huyệt” những bất cập từ thực tiễn, còn UBND thành phố lập tức đưa ra giải pháp tháo gỡ, đặt trọng tâm vào con người và công nghệ. Sự kết hợp ấy giúp cho cơ chế giám sát không chỉ dừng ở cảnh báo mà thực sự tạo động lực để mô hình chính quyền 2 cấp sớm vận hành ổn định và không trượt khỏi mục tiêu: một chính quyền gọn nhẹ, minh bạch, phục vụ nhân dân.

Khởi đầu cho hành trình dài

90 ngày chưa đủ dài để kết luận toàn diện, nhưng đủ để người dân cảm nhận sự đổi thay. Những hồ sơ nhanh gọn hơn, những nụ cười bớt mệt mỏi ở “một cửa”, những doanh nghiệp tiết kiệm được chi phí khi làm thủ tục trực tuyến – tất cả là bằng chứng sống động cho một chính quyền đang tiến gần dân.

Song, 90 ngày cũng đủ để bộc lộ những thách thức: cơ sở vật chất thiếu đồng bộ, hạ tầng số chưa hoàn thiện, cán bộ cơ sở còn lúng túng. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là bài kiểm tra về bản lĩnh cải cách: dám trao quyền thật, dám kiểm soát quyền lực, dám chịu trách nhiệm.

Những chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, đặc biệt qua các công điện gần đây, đã tạo “kỷ luật thực thi”, biến cải cách thành mệnh lệnh hành động. Điều cần nhất lúc này là sự kiên định: tiếp tục đào tạo cán bộ, tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, tiếp tục công khai minh bạch để Mặt trận, HĐND, nhân dân giám sát.

Ở Hà Nội – nơi hội tụ những đòi hỏi cao nhất của một đô thị đặc thù – chính quyền 2 cấp không chỉ là cải cách hành chính, mà là tuyên ngôn về một chính quyền phục vụ. Con đường phía trước còn dài, nhưng nếu giữ được tinh thần “dân thấy ngay – dân giám sát – dân đồng hành”, cải cách này sẽ lan tỏa thành chuẩn mực chung cho cả nước. Và trên hành trình ấy, nụ cười của nhân dân sẽ là thước đo cao nhất cho thành công của mọi quyết sách.

Đẩy mạnh phân cấp gắn với cắt giảm thủ tục hành chính

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện 168/CĐ-TTg ngày 21/9/2025 yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải tăng cường thực hiện pháp luật về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền khi vận hành chính quyền 2 cấp. Công điện nhấn mạnh đến trách nhiệm của các bộ còn giữ nhiều thủ tục ở trung ương, yêu cầu đẩy mạnh phân cấp gắn với cắt giảm thủ tục hành chính, đồng thời bảo đảm nguồn lực cho địa phương thực thi. UBND các tỉnh, thành được yêu cầu khẩn trương đánh giá khả năng thực hiện
pháp luật, chủ động bố trí nhân sự, nguồn lực theo vị trí việc làm, và hoàn thành báo cáo trong tháng 10/2025. Văn phòng Chính phủ, Bộ Nội vụ chịu trách nhiệm đôn đốc, giám sát, bảo đảm tinh thần “địa phương quyết – địa phương làm – địa phương chịu trách nhiệm” đi vào thực tế.

Ban hành Sổ tay nghiệp vụ đồng bộ giúp cán bộ làm việc hiệu quả hơn

Theo Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh, bên cạnh việc chủ động nghiên cứu, cần thiết có đội ngũ tư vấn về tổ chức biên chế và bộ máy để bảo đảm phù hợp với tình hình nhiệm vụ mới. Các sở, ngành phải thống kê, rà soát để biết được Hà Nội có tính phức tạp về công tác quản lý ở mức độ nào. Đẩy mạnh tập huấn theo hướng "cầm tay chỉ việc" để giải quyết ngay các vấn đề ở cơ sở. Cùng với chuyển đổi số, cần ứng
dụng Chatbox về chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ cơ sở, ban hành sổ tay
nghiệp vụ bằng bản giấy, bản điện tử. Thành phố sẽ tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ
chuyển đổi số, nghiên cứu áp dụng các công cụ công nghệ mới hỗ trợ nghiệp vụ.
Ban hành Sổ tay nghiệp vụ đồng bộ để giúp cán bộ cơ sở làm việc hiệu quả hơn.

Vừa làm vừa tháo gỡ kịp thời các khó khăn

Theo Chủ tịch HĐND TP Hà Nội Nguyễn Ngọc Tuấn, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp là việc mới, vừa làm vừa tháo gỡ kịp thời các khó khăn, vướng mắc ở cơ sở, vì nhiều việc chưa có tiền lệ. Nhiều vấn đề liên quan đến việc vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, đặc biệt là các khó khăn, vướng mắc ở cơ sở sẽ được HĐND TP giải quyết trong kỳ họp tới đây. Thời gian tới, các xã, phường cần tiếp tục thực hiện nhiệm vụ chính trị trên tinh thần chủ động, bảo đảm hiệu quả. Những vấn đề phát sinh cần sớm được rà soát để tiếp tục kiến nghị cấp có thẩm quyền tháo gỡ kịp thời.

Phục vụ tốt nhất người dân và doanh nghiệp

Để nhanh chóng tháo gỡ những khó khăn, bất cập trong thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, ngày 22/9, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Thông báo số 2438-TB/TU về Kết luận của Thường trực Thành ủy liên quan đến việc đánh giá tình hình triển khai vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trên địa bàn thành phố. Trong đó, Thường trực Thành ủy yêu cầu Đảng ủy UBND Thành phố rà soát, hoàn thiện cơ chế, chính sách
liên quan, kịp thời ban hành các quy định về quản lý nhà nước, phân cấp, phân quyền, phân định rõ thẩm quyền giữa các cấp, đặc biệt trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội, đầu tư, xây dựng, đất đai, giáo dục, y tế; kiện toàn, nâng cấp mô hình Trung tâm Phục vụ hành chính công một cấp trước ngày 1/11/2025. Cùng với đó, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, nghiên cứu triển khai giải pháp số hóa, cải tiến quy trình giải quyết thủ tục hành chính, phục vụ tốt nhất người dân và doanh nghiệp. Đồng thời, cần tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy bên trong các cơ quan, đơn vị, bố trí nguồn lực, nhân sự hợp lý, quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị công nghệ thông tin cho cấp xã, triển khai đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đáp ứng yêu cầu mới.

Lê Ái - Hoài Vũ - Trung Hiếu - Thái Nhung