Chính quyền địa phương 2 cấp: Tiên lượng trước khó khăn, chuẩn bị kỹ giải pháp

Sáng 17/6, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương, Bộ Ngoại giao, Bộ Nội vụ tổ chức Họp báo quốc tế về sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013, triển khai mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp từ 1/7.

Chủ trì họp báo có: Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Phạm Tất Thắng; Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Quốc hội Nguyễn Phương Thủy; Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long; Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Anh Tuấn; Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng.

Ông Phạm Tất Thắng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu tại họp báo (Ảnh Nguyên Khánh).

Khắc phục chồng chéo chức năng, tăng phân cấp phân quyền

Phát biểu tại họp báo, ông Phạm Tất Thắng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cho biết, Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi với số phiếu rất cao.

Theo đó, Việt Nam sẽ thiết lập mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã) thống nhất trên cả nước, phân định rõ nhiệm vụ, thẩm quyền và cơ cấu tổ chức bộ máy cho từng cấp.

Theo ông Phạm Tất Thắng, Việt Nam sẽ thiết lập mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã) thống nhất trên cả nước (Ảnh Nguyên Khánh).

Đây là một sự kiện lịch sử, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp lần đầu tiên được triển khai tại Việt Nam, nhằm phục vụ các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về phát triển đất nước trên nhiều lĩnh vực, đảm bảo quốc phòng - an ninh và hội nhập quốc tế.

"Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi là nhiệm vụ quan trọng, cần thiết và chiến lược nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, hoàn thiện hệ thống chính trị và pháp luật, đồng thời thể hiện ý chí và nguyện vọng của nhân dân trong kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam", ông Thắng cho biết.

Theo bà Nguyễn Phương Thủy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 đã sửa đổi, bổ sung 5 trong số 120 điều của Hiến pháp, bao gồm các quy định về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Công đoàn Việt Nam, tổ chức đơn vị hành chính và chính quyền địa phương.

Đặc biệt, Điều 110 của Hiến pháp được sửa đổi để tạo cơ sở hiến định cho việc tổ chức chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương).

"Trong một tháng, đã có hơn 280 triệu lượt ý kiến đóng góp, với tỷ lệ tán thành 99,75%. Các ý kiến này đã được tổng hợp đầy đủ, khách quan và nghiêm túc giải trình, tiếp thu để hoàn thiện dự thảo trước khi trình Quốc hội thông qua", bà Thủy cho hay.

Theo Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long, mô hình chính quyền địa phương hai cấp được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng cồng kềnh, chồng chéo chức năng của mô hình ba cấp trước đây, đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền giữa trung ương và địa phương, đặc biệt là cấp xã - nơi trực tiếp phục vụ người dân.

Luật Tổ chức chính quyền địa phương có hiệu lực từ ngày 16/6/2025, các nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân quyền và phân cấp đã được hoàn thiện một cách khoa học và đồng bộ.

Chính phủ cũng đã chỉ đạo các bộ, cơ quan ngang bộ rà soát văn bản quy phạm pháp luật và ban hành 28 Nghị định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong từng ngành, lĩnh vực cụ thể.

Chuẩn bị đồng bộ, chặt chẽ, toàn diện cho chủ trương lớn

Ông Trương Hải Long, Thứ trưởng Bộ Nội vụ (Ảnh Nguyên Khánh).

Trả lời câu hỏi của các phóng viên, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long cho biết, để thực hiện chủ trương lớn này, thời gian qua, Việt Nam đã có sự chuẩn bị đồng bộ, chặt chẽ và toàn diện, thể hiện tinh thần chủ động và quyết liệt.

Về cơ sở pháp lý, Quốc hội và Chính phủ đã tích cực rà sát, sửa đổi, bổ sung Hiến pháp và các luật quan trọng như Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Cán bộ công chức, viên chức, để tạo hành lang pháp lý cho việc tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Ngoài ra, hệ thống văn bản dưới luật như các nghị định, hướng dẫn của các bộ, ngành cũng được ban hành kịp thời, đảm bảo đồng bộ với thời điểm vận hành mô hình mới.

Về công tác cán bộ, để chuẩn bị nhân sự cũng tổ chức bộ máy các cơ quan chuyên môn khi vận hành chính quyền 2 cấp, Chính phủ đã nghiên cứu, xây dựng các phương án bố trí nhân sự hợp lý sau sắp xếp.

Về cơ sở vật chất, Chính phủ đã quan tâm bố trí, nâng cấp trụ sở, trang thiết bị làm việc, đặc biệt là hạ tầng số, công nghệ. Hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin được đảm bảo kết nối liên thông giữa 3.321 đơn vị hành chính cấp xã, tạo điều kiện cho việc vận hành chính quyền số, giải quyết thủ tục hành chính trên môi trường điện tử. Đồng thời, quan tâm bố trí nhà công vụ, sắp xếp lại trụ sở làm việc để đảm bảo điều kiện sinh hoạt, làm việc cho cán bộ công chức sau sáp nhập.

Về công tác tuyên truyền, việc lấy ý kiến nhân dân được thực hiện một cách nghiêm túc và nhận được sự đồng thuận rất cao, đạt khoảng 96% tại các địa phương triển khai.

Về những vướng mắc trong quá trình chuẩn bị, Thứ trưởng Trương Hải Long cho biết, khó khăn lớn nhất là yêu cầu hoàn thiện hệ thống pháp lý trong thời gian ngắn, nhưng vẫn phải đảm bảo không có "khoảng trống pháp lý". Vì vậy, Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan liên quan đã nỗ lực chưa từng có để ban hành khối lượng lớn văn bản quy phạm trong thời gian ngắn.

Bên cạnh đó là tâm tư của đội ngũ cán bộ, công chức khi tổ chức lại bộ máy. Chính phủ đã quan tâm làm tốt công tác tư tưởng, xây dựng chính sách hỗ trợ, giải quyết thỏa đáng đối với những trường hợp bị ảnh hưởng do tinh giản biên chế.

Ngoài ra, cấp xã trong mô hình mới không chỉ là cấp gần dân, mà còn trực tiếp giải quyết nhiều công việc hơn với yêu cầu cao hơn và toàn diện hơn. Vì vậy, thời gian tới sẽ tập trung tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ cấp xã.

Về tâm lý e ngại của người dân và doanh nghiệp khi thay đổi thủ tục hành chính, ông Long cho biết Quốc hội và Chính phủ cũng đang đưa ra các chính sách, quan trọng nhất là bảo đảm thủ tục hành chính liên tục, không được đứt quãng.

Thứ trưởng Trương Hải Long nhấn mạnh, việc sắp xếp đơn vị hành chính, từ 63 tỉnh, thành phố còn 34 tỉnh, thành phố cùng với tổ chức bộ máy chính quyền địa phương tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả sẽ tác động rất tích cực đối với đất nước, là cơ hội để tái cấu trúc lại không gian phát triển, tạo ra cơ hội cạnh tranh tốt hơn trong khu vực và trên trường quốc tế trong thời gian tới.

Tạo ra không gian phát triển rộng lớn hơn

Ông Hồ Sỹ Hùng, Thứ trưởng Bộ Tài chính (Ảnh Nguyên Khánh).

Trong khi đó, Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng nhấn mạnh, việc tinh giản biên chế và sắp xếp tổ chức trong khu vực công hiện nay không phải là mục tiêu cuối cùng, mà chỉ là hệ quả của một mục đích lớn hơn.

Đó là Việt Nam muốn triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đồng bộ với quá trình sắp xếp, tổ chức lại bộ máy và thay đổi cơ chế quản lý, giảm cấp trung gian, hướng đến mục tiêu chuyển đổi trạng thái sang kiến tạo, chủ động phục vụ nhân dân, hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất kinh doanh tại Việt Nam.

Quá trình này đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, theo đó Việt Nam đã ban hành đồng loạt 28 Nghị định phân cấp, phân quyền ngay sau khi Quốc hội thông qua các nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính.

"Quá trình sắp xếp đương nhiên sẽ có thay đổi nhưng những thay đổi này không ảnh hưởng và không gây khó khăn thêm cho môi trường đầu tư, kinh doanh. Khi sắp xếp sẽ tạo ra không gian phát triển kinh tế - xã hội lớn hơn, với các đơn vị hành chính có quy mô đủ mạnh để kết nối hạ tầng, kinh tế, kinh doanh thuận lợi hơn", ông Hùng cho biết.

Đồng bộ với tổ chức lại bộ máy, Việt Nam cũng đã đổi mới cơ chế quản lý, rút ngắn thủ tục, giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính. Phấn đấu giảm ít nhất 30% thủ tục, phân cấp mạnh mẽ cho cấp cơ sở, nơi trực tiếp tiếp xúc và xử lý công việc với người dân và doanh nghiệp, giảm bớt khâu trung gian. Việc này không chỉ làm rõ trách nhiệm, tăng tính minh bạch, tính trách nhiệm, mà còn nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy và chất lượng phục vụ.

Đặc biệt, quá trình cải cách còn giúp Việt Nam đẩy nhanh chuyển đổi số. Nhiều thủ tục hành chính sẽ được áp dụng qua cơ chế "một cửa", giúp tiết kiệm thời gian, chi phí.

Ông Hồ Sỹ Hùng cho biết, những nội dung mà dư luận từng lo ngại đã được tiên lượng và chuẩn bị trước bằng các chính sách, giải pháp cụ thể.

"Công cuộc cải cách này nhận được sự đồng thuận rất cao từ Trung ương đến địa phương, từ cán bộ quản lý đến những người trực tiếp thực thi. Mọi người đều nhận thấy sự thay đổi là cần thiết, mang lại hiệu quả rõ ràng.

Thống kê 5 tháng đầu năm 2025 cho thấy, tổng vốn đăng ký mới và điều chỉnh của nhà đầu tư nước ngoài đạt hơn 18,38 tỷ USD, tăng khoảng 51,2% so với cùng kỳ năm 2024. Năm tháng vừa rồi cũng là thời điểm Việt Nam chuẩn bị và triển khai các hoạt động thay đổi tổ chức bộ máy, cho thấy niềm tin và kỳ vọng của các nhà đầu tư vào tương lai cải cách của Việt Nam", Thứ trưởng Bộ Tài chính khẳng định.

Nguyên Khánh