Chính sách đột phá cần đi đôi với giải pháp căn cơ

Sáng 2/12, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đột phá cho công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân; chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035.

Đảm bảo Quỹ Bảo hiểm y tế vận hành ổn định

Các đại biểu đánh giá rất cao các chính sách nhằm mở rộng quyền lợi chăm sóc sức khỏe và giảm chi phí y tế cho người dân, đặc biệt là việc miễn viện phí (áp dụng mức hưởng 100% chi phí khám bệnh, chữa bệnh trong phạm vi quyền lợi bảo hiểm y tế) từ năm 2030.

Tuy nhiên, các ý kiến cũng nhấn mạnh chính sách đột phá phải đi đôi với giải pháp căn cơ, đảm bảo tính bền vững cho hệ thống y tế, tránh gây sức ép với Quỹ Bảo hiểm y tế cũng như tăng gánh nặng cho ngân sách.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan giải trình tại phiên làm việc của Quốc hội ngày 2/12. Ảnh: TL

Theo đại biểu Phạm Thị Kiều (đoàn Lâm Đồng), cần xây dựng bộ tiêu chí khoa học, minh bạch đi kèm đánh giá đầy đủ các kịch bản cân đối Quỹ Bảo hiểm y tế và ngân sách nhà nước. Bên cạnh đó, cần tính toán kỹ để không tạo sức ép quá lớn lên nguồn quỹ, bảo đảm đột phá chính sách, nhưng không đánh đổi tính bền vững tài chính của hệ thống y tế.

Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) cũng cho rằng, cần cụ thể hóa rõ hơn lộ trình thực hiện trong từng giai đoạn từ 3 đến 5 năm gắn với các chỉ tiêu về cân đối Quỹ Bảo hiểm y tế và ngân sách nhà nước. Bởi, thực tiễn cho thấy, nhu cầu khám chữa bệnh tăng rất nhanh theo tốc độ già hóa dân số và tăng bệnh không lây nhiễm. Nếu không có lộ trình đủ chặt chẽ, có thể dẫn đến nguy cơ mất cân đối Quỹ Bảo hiểm y tế trong trung và dài hạn. “Việc chăm sóc sức khỏe cho nhân dân chỉ thực sự bền vững khi Quỹ Bảo hiểm y tế được vận hành an toàn, ổn định và minh bạch” - đại biểu nhấn mạnh.

Một vấn đề lớn có thể làm giảm tính hiệu quả của chính sách miễn viện phí là sự yếu kém của y tế cơ sở, dẫn đến tình trạng vượt tuyến và quá tải. Đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) phân tích, việc tăng mức hưởng là nhân văn, nhưng thực tiễn cho thấy còn nhiều điểm nghẽn có thể làm chính sách không phát huy hiệu quả. Cụ thể, tuyến y tế cơ sở hiện còn rất yếu, thiếu bác sĩ, thiếu thuốc, vật tư.

Do chất lượng dịch vụ chưa tạo được niềm tin, người dân vẫn vượt tuyến. Nếu mở rộng quyền lợi bảo hiểm y tế mà tuyến dưới chưa được củng cố, người dân sẽ tiếp tục đổ lên tuyến trên, làm tăng chi từ Quỹ Bảo hiểm y tế, gây quá tải và đi ngược mục tiêu giảm gánh nặng tài chính cho người dân.

“Tăng quyền lợi trong bối cảnh cơ chế thanh toán chưa ổn định sẽ dễ dẫn đến lạm dụng dịch vụ, kéo dài điều trị, đặc biệt là tại các đơn vị tự chủ. Trong khi đó, nhân lực y tế thì đang suy giảm, thu nhập thấp, áp lực cao, nguy cơ thiếu bác sĩ tuyến xã trong tương lai gần. Một chính sách làm tăng nhu cầu khám chữa bệnh, nhưng không tăng năng lực cung ứng, thì có nguy cơ vỡ trận ở tuyến dưới” - đại biểu cảnh báo.

Từ những bất cập này, đại biểu đề nghị bổ sung điều kiện tiên quyết trước khi mở rộng quyền lợi bảo hiểm y tế. Đó là, trước năm 2026, phải hoàn thành chuẩn hóa tối thiểu 70% trạm y tế xã về cơ sở vật chất, trang thiết bị, danh mục thuốc và bảo đảm mỗi trạm y tế có ít nhất một bác sĩ. Đi cùng với đó là triển khai gói dịch vụ y tế cơ bản quốc gia, nâng cao chất lượng tuyến y tế cơ sở để người dân khám tại chỗ, giảm vượt tuyến, giảm chi phí bảo hiểm y tế.

Để đảm bảo tính bền vững tài chính cho hệ thống y tế, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh (đoàn Đồng Nai) đề nghị, cần cải cách phương thức thanh toán bảo hiểm y tế theo kết quả đầu ra thay vì theo dịch vụ để tránh lạm dụng kỹ thuật và tăng tính bền vững của Quỹ Bảo hiểm y tế.

Cần cơ chế để đa dạng hóa nguồn lực cho y tế

Đối với Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035, các đại biểu tập trung vào tính hợp lý và khả thi của việc phân bổ nguồn vốn.

Đại biểu Tô Ái Vang (đoàn Cần Thơ) và đại biểu Lò Thị Luyến (đoàn Điện Biên) nêu thách thức về vốn đối ứng từ ngân sách địa phương. Theo đại biểu Tô Ái Vang, mặc dù tỷ lệ vốn đối ứng của ngân sách địa phương chỉ khoảng 22%, nhưng các địa phương có điều kiện kinh tế khó khăn, vùng sâu, vùng xa, hoặc chịu tổn thất từ thiên tai sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc sắp xếp vốn đối ứng.

Từ đó, đại biểu kiến nghị, cần có cơ chế, chính sách linh hoạt về tỷ lệ vốn đối ứng phù hợp cho từng vùng miền. Đồng thời, cho phép địa phương chủ động phân bổ kinh phí ưu tiên tại địa phương mình khi có xảy ra dịch bệnh trong khuôn khổ mục tiêu chung của chương trình. Đại biểu cũng đề nghị cần có các quy định đặc thù, đơn giản hóa thủ tục hành chính, cho phép chỉ định thầu hoặc mua sắm rút gọn để bảo đảm kịp thời vật tư, thuốc men phục vụ người dân.

Trong tổng nguồn vốn cho chương trình, đại biểu Đào Chí Nghĩa (đoàn Cần Thơ) chỉ ra, nguồn vốn huy động hợp pháp khác (vốn tư nhân, vốn xã hội hóa) dự kiến chỉ chiếm khoảng 0,67% (tương đương 594 tỷ đồng). Tỷ lệ này là rất nhỏ và có thể bỏ lỡ cơ hội thu hút vốn tư nhân nếu nghị quyết không cụ thể hóa cơ chế khuyến khích ưu đãi. Đại biểu đề nghị Chính phủ ban hành các cơ chế đặc thù, khuyến khích ưu đãi để tăng cường huy động nguồn vốn ngoài ngân sách.

Nhìn về dài hạn, đại biểu Phạm Trọng Nhân (đoàn TP. Hồ Chí Minh) nhấn mạnh, điều ông mong đợi ở Chương trình mục tiêu quốc gia lần này không chỉ là một chương trình mới, mà là một tư duy đúng hơn về sức khỏe, chuyển từ chi tiêu y tế sang đầu tư cho sức khỏe từ gốc.

Theo đại biểu, muốn miễn viện phí, thì phải giảm được bệnh; muốn giảm bệnh, thì phải giảm các yếu tố nguy cơ. Và để giảm được nguy cơ, thì thể chế phải đủ mạnh, quản lý phải đủ nghiêm và trách nhiệm phải được giao đúng từ gốc. Đại biểu cảnh báo rằng, nếu không thay đổi hướng tiếp cận, Việt Nam sẽ mắc kẹt trong dòng xoáy: tuổi thọ tăng, sức khỏe giảm, chi phí leo thang và ngân sách cùng bảo hiểm y tế sẽ luôn chịu áp lực tăng chi.

Hoàng Yến