Chính sách đột phá khuyến khích doanh nghiệp làm chủ công nghệ

Doanh thu của doanh nghiệp tăng 2 lần sau đổi mới công nghệ

Thống kê từ Bộ Khoa học và Công nghệ, trong giai đoạn 2018 - 2023, cả nước có 579 hợp đồng chuyển giao công nghệ được cấp Giấy chứng nhận đăng ký chuyển giao công nghệ với giá trị các hợp đồng khoảng trên 114 nghìn tỷ đồng. Trong đó, có 493 hợp đồng chuyển giao công nghệ tại doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam (chiếm 85% số lượng hợp đồng), với giá trị trên 106 nghìn tỷ đồng (chiếm khoảng 93% giá trị các hợp đồng).

Bộ Khoa học và Công nghệ đã thẩm định và cấp Giấy chứng nhận đăng ký cho 131 hợp đồng chuyển giao công nghệ. Thông qua việc chuyển giao công nghệ nhiều lĩnh vực, ngành kinh tế mới phát triển như: Sản xuất điện tử, ô tô, xe máy (bao gồm sản xuất linh kiện, phụ tùng), dược phẩm, thiết bị y tế, hóa dầu, mỹ phẩm, đồ uống, sinh học, chăn nuôi, khai thác chế biến khoáng sản, xây dựng..., góp phần tăng năng suất lao động và chuyển dịch cơ cấu tỷ trọng các ngành trong nền kinh tế.

Tỷ trọng giá trị xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao của Việt Nam đã có sự tăng trưởng đáng kể, với tỷ trọng xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao tăng từ 38,42% năm 2016 lên 47,45% vào năm 2022. Đặc biệt, năm 2023, xuất khẩu phần cứng và điện tử chiếm 31,9% tổng kim ngạch xuất khẩu và đến năm 2024, tỷ trọng này tiếp tục tăng lên 34,3% (cập nhật đến ngày 15/12/2024), vượt xa các ngành hàng khác. Năm 2024, tổng giá trị xuất khẩu các sản phẩm điện tử ước đạt 132,341 tỷ USD, tăng 16,8% so với năm trước.

Quá trình chuyển giao, đổi mới công nghệ đã mang lại những lợi ích thiết thực cho các doanh nghiệp, doanh thu tăng lên gấp khoảng 2 lần. Ảnh minh họa

Từ năm 2018 đến tháng 3/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp 59 Giấy chứng nhận hoạt động công nghệ cao. Triển khai các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ thông qua Chương trình Đổi mới công nghệ quốc gia (đã có 42 doanh nghiệp được hỗ trợ đổi mới công nghệ với nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước là 626 tỷ đồng, doanh nghiệp đối ứng gần 1.563 tỷ đồng chiếm 71%.

Sau đổi mới công nghệ, doanh thu của các doanh nghiệp tăng lên gấp khoảng 2 lần (từ 6.477 tỷ đồng lên 14.000 tỷ đồng), lợi nhuận tăng khoảng 2,4 lần so với trước); hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số.

Đã có 2.560 công nghệ được hỗ trợ chuyển giao, ứng dụng vào sản xuất, khoảng 1.695 mô hình ứng dụng tiến bộ kỹ thuật được xây dựng và được nhân rộng thông qua đào tạo và bồi dưỡng nghiệp vụ cho khoảng 5.000 cán bộ kỹ thuật, tập huấn kỹ thuật cho khoảng 106.200 lượt người dân tại các địa bàn nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số).

Đồng thời, thông qua các chương trình khoa học và công nghệ, các kết quả nghiên cứu đã được ứng dụng, góp phần thúc đẩy sự phát triển của các ngành, lĩnh vực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, cụ thể:

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động chuyển giao công nghệ khuyến khích chuyển giao (nhất là công nghệ cao, công nghệ tiên tiến, hiện đại) từ nhà đầu tư nước ngoài vào đầu tư tại Việt Nam và từ các doanh nghiệp FDI cho doanh nghiệp Việt Nam còn hạn chế.

Bên cạnh đó, chưa đánh giá được trình độ, năng lực công nghệ của doanh nghiệp theo từng giai đoạn để hình thành doanh nghiệp công nghệ chiến lược và phục vụ các mục tiêu tăng trưởng xanh, xây dựng nền kinh tế tuần hoàn; chưa đo lường được kết quả và hiệu quả (đóng góp bao nhiêu % GDP) của hoạt động ứng dụng, chuyển giao, đổi mới và phát triển công nghệ của doanh nghiệp.

Trao quyền chủ động lớn hơn cho doanh nghiệp

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương về những giải pháp nhằm tiếp tục đẩy mạnh việc ứng dụng, chuyển giao công nghệ, ông Đào Ngọc Chiến, Giám đốc Văn phòng Chương trình trọng điểm cấp Nhà nước cho biết, Bộ Khoa học và Công nghệ đã triển khai nhiều chương trình trọng điểm nhằm phát triển các lĩnh vực mũi nhọn, nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia.

Tiêu biểu như Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia (máy nông nghiệp, thiết bị y tế, vắc xin, vật liệu xây dựng mới…); Chương trình quốc gia phát triển công nghệ cao đến năm 2030 (công nghệ sinh học, công nghệ thông tin - truyền thông, vật liệu mới, công nghệ môi trường…) và Chương trình đổi mới công nghệ quốc gia, hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới thiết bị, công nghệ sản xuất và phát triển công nghiệp hỗ trợ.

Ông Đào Ngọc Chiến, Giám đốc Văn phòng Chương trình Trọng điểm cấp Nhà nước (Bộ Khoa học và Công nghệ). Ảnh: Bộ Khoa học và Công nghệ

Về hành lang pháp lý, các quy định hiện hành đang dần trao quyền chủ động lớn hơn cho doanh nghiệp. Theo đó, kết quả nghiên cứu do doanh nghiệp thực hiện (kể cả có sử dụng ngân sách nhà nước) vẫn thuộc quyền sở hữu của chính doanh nghiệp, khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư cho R&D, đổi mới công nghệ.

"Đặc biệt, theo Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, tổng chi cho khoa học và công nghệ và đổi mới sáng tạo đạt 2% GDP, trong đó khu vực doanh nghiệp đóng góp 2/3. Đây là định hướng chiến lược, thể hiện rõ vai trò trung tâm của doanh nghiệp trong phát triển công nghệ lõi, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia", ông Đào Ngọc Chiến cho hay.

Cũng theo ông Đào Ngọc Chiến, Nghị quyết số 193/2024/QH15 của Quốc hội đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách thí điểm mang tính đột phá nhằm khuyến khích doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực tư nhân, đầu tư vào nghiên cứu, phát triển và làm chủ công nghệ.

Cụ thể, nghị quyết quy định doanh nghiệp được sở hữu hoặc sử dụng kết quả nghiên cứu, kể cả trong trường hợp có sử dụng ngân sách nhà nước, mà không phải hoàn trả chi phí hoặc chuyển giao kết quả cho Nhà nước; được hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

"Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đang tiến tới thành lập Quỹ đổi mới sáng tạo quốc gia để cung cấp nguồn vốn ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ mới, phát triển sản phẩm công nghệ cao và thúc đẩy chuyển giao công nghệ. Đây là công cụ quan trọng khuyến khích các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhà nước và tập đoàn lớn, chủ động đầu tư cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số", ông Đào Ngọc Chiến nhấn mạnh.

Phong Lâm