Chính sách nghỉ 2 ngày cuối tuần của học sinh Trung Quốc: Tự do mới giữa áp lực cũ

Một số người cho rằng đây là cơ hội cần thiết để các em học sinh đang căng thẳng được nghỉ ngơi, trong khi những người khác lại lo ngại điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả học tập, nhất là ở các khu vực có nguồn lực giáo dục hạn chế.

Học sinh lớp 12 tại một trường trung học ở tỉnh Hồ Bắc tham gia lớp tự học buổi tối vào ngày 28/5/2024 để chuẩn bị cho kỳ thi Cao khảo. Ảnh: HAO QUNYING/CHINA DAILY

Trước đây, học sinh trung học phổ thông thường phải học cả vào cuối tuần để chuẩn bị cho kỳ thi tuyển sinh đại học quốc gia - được gọi là cao khảo, một kỳ thi có ý nghĩa quyết định tương lai. Tuy nhiên, từ đầu học kỳ mùa xuân năm nay, học sinh ở nhiều tỉnh như Chiết Giang, Giang Tô, Hồ Nam và Quảng Đông đã được hưởng chính sách nghỉ 2 ngày cuối tuần.

Chính sách mới này nhằm từng bước xóa bỏ đi văn hóa cạnh tranh học tập khốc liệt ở Trung Quốc, đồng thời làm nổi bật những thách thức trong việc cân bằng giữa công bằng giáo dục, sức khỏe tinh thần của học sinh và áp lực nghiêm ngặt từ hệ thống kỳ thi cao khảo.

Kỳ thi cao khảo, vốn đề cao điểm thi như tiêu chí tuyển sinh đại học duy nhất, vẫn là rào cản lớn nhất đối với chính sách nghỉ 2 ngày cuối tuần. Nhà trường và phụ huynh thường có quan niệm cho rằng: càng học nhiều càng yên tâm, càng học nhiều thì khả năng đỗ đại học càng cao. Và ở những vùng còn thiếu tài nguyên giáo dục, các lớp học cuối tuần từ lâu đã được xem như cách bù đắp khoảng cách. Vì vậy, nhiều giáo viên, phụ huynh lo ngại việc nghỉ cuối tuần có thể khiến học sinh bị tụt lại phía sau.

Tuy nhiên, những người ủng hộ chính sách cho rằng quyết định này phù hợp với các cải cách giáo dục sâu rộng nhằm phát triển con người toàn diện. Họ tin rằng thời gian cuối tuần có thể giúp học sinh tìm lại niềm vui với các hoạt động như thể thao, nghệ thuật - những trải nghiệm quan trọng cho sức khỏe tinh thần. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nghỉ ngơi hợp lý giúp tăng cường chức năng nhận thức và có thể cải thiện hiệu suất học tập về lâu dài.

Học sinh nghỉ ngơi trong hoang mang

Trường của Lou mới chuyển từ chế độ nghỉ một ngày mỗi hai tuần sang nghỉ một ngày mỗi tuần – thay đổi mà cô hoan nghênh nhưng lại chưa dám tận hưởng hoàn toàn.

Học sinh của một trường trung học ở Tế Nam, tỉnh Sơn Đông, tham gia thảo luận nhóm trong lớp tâm lý học vào ngày 24/10/2024. Ảnh: ZHANG YUWEI/Tân Hoa Xã

Dù có thêm ngày nghỉ, Lou vẫn lựa chọn đến trường để tự học. “Em không muốn học vào ngày nghỉ, nhưng phải làm vậy vì em muốn vào được trường đại học tốt”, cô chia sẻ.

Giấc mơ vào Đại học Trùng Khánh khiến Lou phải dùng ngày nghỉ của mình cho những buổi tự học tại trường. “Nếu em ngủ nướng, em sẽ cảm thấy vô cùng tội lỗi, như thể đã lãng phí thời gian có thể dùng để học bù”, cô nói thêm.

“Theo em, sự tồn tại của các trường đại học danh tiếng cho thấy rằng những người vào được trường tốt sẽ có cơ hội phát triển tốt hơn trong tương lai. Em rất có động lực, nhưng đôi khi cũng muốn lười biếng”.

Lou cho biết các bạn cùng lớp cũng cảm thấy mâu thuẫn như vậy. Một số chọn nghỉ ngơi, số khác vẫn “cày cuốc” chăm chỉ. “Trong lớp em có 48 học sinh, khoảng 10 người vẫn đến trường vào cuối tuần. Những người còn lại ở nhà, nhưng em nghi ngờ họ có thật sự thư giãn. Ai cũng sợ bị tụt lại phía sau”.

Tuy nhiên, với Long Qianxun, một học sinh lớp 10 tại Trường Sa, Hồ Nam, chính sách này là thay đổi tích cực. Giờ đây, với 2 ngày nghỉ cuối tuần, Long có thể ngủ đến 10 giờ sáng, tham gia lớp phụ đạo toán 2 tiếng và đi chơi với gia đình. “Nghỉ ngơi nhiều hơn giúp em thấy khỏe hơn vào các ngày trong tuần”, cô nói.

Dù cũng đặt mục tiêu vào trường đại học hàng đầu, Long không muốn lao vào cuộc cạnh tranh vô nghĩa với bạn bè khiến cô mệt mỏi và chán nản. “Trước đây, có bạn học giỏi đã khóc trong lớp, thậm chí nói “muốn chết” vì quá căng thẳng. Điều đó khiến em thấy sợ hãi”, cô kể.

Long không phải là học sinh đứng đầu lớp, nhưng tin rằng mình có thể dần bắt kịp. Với cô, điều quan trọng hơn điểm số là sức khỏe thể chất và tinh thần. Bố mẹ cô cũng đồng tình với quan điểm này.

Nhìn nhận của giáo viên

Nhiều giáo viên đã lên tiếng ủng hộ chính sách này vì tin rằng nó có thể giúp “chữa lành” hệ thống giáo dục đã trở nên méo mó.

Cô Deng, giáo viên môn ngữ văn tại Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam, cho biết chính sách bắt đầu được áp dụng ở trường cô từ ngày 20 tháng 3. Học sinh không thuộc lớp 12 được nghỉ ở nhà, trong khi học sinh lớp 12 có thể chọn ở lại trường tự học.

Học sinh tại một trường trung học ở tỉnh Giang Tây tổ chức liên hoan trước khi tham gia kỳ thi Cao khảo. Ảnh: LI JUN/China Daily

Dù áp lực sau giờ học của học sinh đã giảm, thời lượng học chính khóa vẫn không bị cắt giảm. Một số học sinh thấy cuối tuần quá thư giãn nên khó kiểm soát bản thân, trong khi số khác cảm thấy thời gian nghỉ vừa đủ.

Theo cô Deng, với các gia đình bình thường, kỳ thi cao khảo vẫn là cơ hội quan trọng để thay đổi vận mệnh của con cái. Tuy nhiên, học quá lâu dễ dẫn đến lo âu, căng thẳng, thậm chí trầm cảm.

Học sinh bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi chính sách này là những em học lực trung bình hoặc yếu, thiếu khả năng tự học và sự giám sát từ gia đình – có thể bị tụt lại. Trong khi đó, những em có động lực tự thân lại thích nghi tốt.

“Tại trường tôi, học sinh giờ có thể cân bằng việc học và nghỉ ngơi cởi mở hơn. Các em trở lại sau cuối tuần tươi tắn hơn, chia sẻ những trải nghiệm vui vẻ. Điều này giúp cải thiện sức khỏe tâm thần”, cô nói.

Tuy nhiên, cô cũng thừa nhận bản thân có cảm xúc lẫn lộn. “Chúng tôi nói với học sinh rằng điểm số không phải là tất cả, nhưng thực tế, điểm vẫn quyết định tương lai. Với gia đình bình thường, điểm số là tất cả”.

Thầy Lan, giáo viên ở Sóc Châu, tỉnh Sơn Tây, bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ cho chính sách nghỉ hai ngày. Trường của thầy đã áp dụng cho các khối dưới, còn học sinh lớp 12 thì cách một tuần lại được nghỉ 1,5 ngày.

Thầy cho biết nhiều phụ huynh phản đối vì lo con “lãng phí thời gian” ở nhà, dán mắt vào điện thoại. Họ thích để con ở trường để “đỡ phải lo”.

“Là giáo viên đứng lớp, tôi tin rằng nghỉ hai ngày là điều cấp thiết. Học sinh hiện giống như những cỗ máy, và gần như lớp nào cũng có học sinh gặp vấn đề tâm lý hoặc bỏ học vì áp lực. Nghỉ ngơi giúp các em ‘nuôi dưỡng tâm hồn’, khám phá đam mê và kết nối lại với thiên nhiên”, thầy nói.

Theo thầy, dù nghỉ ngơi cần thiết, các trường vẫn cạnh tranh quyết liệt vì tài nguyên hạn chế, và sự thành công vẫn được đo bằng thứ hạng trong kỳ gaokao. Văn hóa học tập quá mức, như tại Trường Trung học Hengshui nổi tiếng ở tỉnh Hà Bắc, cần phải chấm dứt. “Học tập nên là một phần của cuộc sống, không phải là toàn bộ”, thầy bày tỏ.

Từ góc độ tâm lý và pháp lý

Theo các chuyên gia, chính sách nghỉ 2 ngày cuối tuần, dù chưa hoàn hảo, nhưng đã là bước ngoặt quan trọng nhằm để thúc các em học sinh được cảm thấy “là con người, chứ không chỉ là công cụ để thi cử”.

Wang Ming, nhà nghiên cứu tại Viện Khoa học giáo dục quốc gia Trung Quốc, nói với tờ The Paper rằng, kéo dài thời gian học và tổ chức lớp bù vào ngày nghỉ là hành vi vi phạm pháp luật, trái với quy định điều hành trường học một cách hợp pháp và có tiêu chuẩn.

Học sinh chụp ảnh tại lễ tốt nghiệp của một trường trung học ở Tiêu Tác, tỉnh Hà Nam, vào tháng 3/2024. Ảnh: XU HONGXING/China Daily

Giáo sư Chu Hongqi tại Đại học Sư phạm Bắc Kinh cho biết, chính sách nghỉ 2 ngày cuối tuần là hoàn toàn hợp lý về mặt pháp lý và đạo đức. Từ năm 1995, Quốc vụ viện Trung Quốc đã quy định tuần học 5 ngày cho học sinh phổ thông. Ngoài ra, còn có các chính sách cấm tổ chức lớp học vào cuối tuần, ngày nghỉ lễ hay kỳ nghỉ.

Giáo sư Chu khẳng định nghỉ ngơi cuối tuần là quyền hợp pháp, không ai có thể tước đoạt. Nhà trường, gia đình và các bên liên quan cần phối hợp đảm bảo học sinh được nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc.

Cựu hiệu trưởng Trường Trung học số 4 Bắc Kinh, ông Liu Changming, nhấn mạnh sự cần thiết của 2 ngày nghỉ. “Áp lực học tập quá mức, thời gian học kéo dài và cạnh tranh khốc liệt đang tước đi giấc ngủ, thể thao và thời gian rảnh của học sinh – dẫn đến kiệt sức, vấn đề tâm lý và cảm giác trống rỗng vì thiếu mục đích sống”, ông nói.

Nếu không có thời gian rảnh để khám phá cuộc sống, xã hội, thiên nhiên và bản thân, học sinh không thể phát triển mục tiêu cá nhân hay sự tự chủ. Khôi phục thời gian thư giãn vừa phải và quyền quyết định cho học sinh trung học là điều thiết yếu, ông nhấn mạnh.

Quỳnh Vũ