Chính trường Pháp trong vòng xoáy khủng hoảng

Nếu không vượt qua được cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội vào ngày 8-9 tới, Pháp sẽ phải thay đổi người đứng đầu chính phủ lần thứ 5 trong vòng chưa đầy 2 năm.

Thủ tướng Pháp Francois Bayrou. Ảnh: Les Echos

Hiện, Thủ tướng Francois Bayrou đang tìm cách cắt giảm khoảng 44 tỷ euro (51,2 tỷ USD) ngân sách năm 2026 thông qua việc đóng băng nhiều khoản chi tiêu phúc lợi và lương hưu, cũng như đưa ra các khung thuế. Ông cũng đề xuất cắt giảm 2 ngày lễ - một động thái gây ra sự bất bình trong dư luận Pháp.

Pháp đã duy trì thâm hụt ngân sách trong gần nửa thế kỷ, chủ yếu để tài trợ cho mô hình nhà nước phúc lợi rộng lớn. Tuy nhiên, tình hình trở nên tồi tệ hơn sau khi Pháp tăng cường chi tiêu công để bảo vệ nền kinh tế khỏi các tác động của đại dịch Covid-19 và cuộc khủng hoảng năng lượng. Mức chi tiêu này đã đẩy nợ và thâm hụt lên mức kỷ lục.

Năm 2024, thâm hụt ngân sách của Pháp lên tới 5,8% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP), tương đương gần 169 tỷ euro, mức cao thứ hai trong Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) và vượt xa mức 3% theo quy định của EU. Trong khi đó, nợ công quý I- 2025 vào khoảng 3,3 nghìn tỷ euro, tương đương 114% GDP, gần gấp đôi mức trần 60% mà EU quy định, cao hơn cả Italia và Tây Ban Nha. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Pháp được đánh giá là chậm chạp, giảm xuống còn 1,2% vào năm 2024 từ mức 1,4% của năm trước. Bộ trưởng Tài chính Éric Lombard cảnh báo, nếu không có cải cách tài khóa thực chất, khả năng Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) phải can thiệp là rất cao.

Theo lập luận của Thủ tướng Francois Bayrou, sự phụ thuộc của Pháp vào nợ công đã trở nên kinh niên, tăng tới 2 nghìn tỷ euro trong 2 thập kỷ qua.

"Đất nước đang gặp nguy hiểm, vì chúng ta có nguy cơ mắc nợ quá mức" - ông đồng thời cho biết, bất đồng về ngân sách nên được giải quyết thông qua một cuộc tranh luận có trật tự tại Quốc hội, sau đó là bỏ phiếu, thay vì thông qua "các cuộc đụng độ đường phố và những lời lăng mạ".

Theo phân tích của các nhà quan sát, khả năng Thủ tướng Francois Bayrou có thể vượt qua cuộc “sát hạch” sắp tới là rất mong manh. Bình luận của các quan chức từ đảng Tập hợp Quốc gia cực hữu, đảng Xanh và đảng Xã hội cho thấy, không có đảng nào chính thức ủng hộ dự thảo kế hoạch ngân sách mới.

Tổng thư ký đảng Xã hội Pháp Pierre Jouvet phát biểu trên nền tảng mạng xã hội X rằng, các nghị sĩ đảng này sẽ bỏ phiếu chống lại Thủ tướng Bayrou, đồng thời khẳng định, chính phủ sẽ không nhận được sự tín nhiệm của của Quốc hội hoặc người dân Pháp. Đảng Xã hội sẽ trình bày các đề xuất ngân sách riêng trong những ngày tới.

Trong khi đó, Chủ tịch đảng Tập hợp Quốc gia Jordan Bardella cho biết, đảng của ông sẽ "không bao giờ bỏ phiếu tín nhiệm một chính phủ có những lựa chọn khiến người dân Pháp phải chịu đựng".

Trước áp lực ngày càng tăng, Chính phủ Pháp đang cố gắng thương lượng, đặc biệt là với đảng Cộng hòa để tìm kiếm sự ủng hộ. Một số nhượng bộ về mặt ngân sách có thể được đưa ra để có thể vượt qua cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm. Tuy nhiên, bất kỳ sự nhân nhượng nào cũng có thể làm suy yếu mục tiêu tài khóa ban đầu và khiến các đối tác trong EU lo ngại về kỷ luật tài chính của Pháp.

Tình trạng bất ổn chính trị gia tăng ở Pháp kể từ sau cuộc bầu cử Quốc hội tháng 7-2024, khi đảng của Tổng thống Emmanuel Macron không giành được đa số ghế và buộc phải duy trì tình trạng chính phủ thiểu số.

Trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm sắp tới, đảng Xanh, đảng Xã hội, đảng cực tả La France Insoumise và đảng Tập hợp Quốc gia nhiều khả năng sẽ huy động tới 315 phiếu, cao hơn nhiều so với con số 289 phiếu cần thiết để lật đổ chính phủ. Nếu điều này xảy ra, chính trường Pháp sẽ rơi vào vòng luẩn quẩn. Bởi người nào kế nhiệm ông Francois Bayrou vẫn phải đối mặt với “bài toán khó” về ngân sách và có nguy cơ phải “nối gót” những Thủ tướng đi trước như Elisabeth Borne, Gabriel Attal và Michel Barnier.

Nếu Tổng thống Emmanuel Macron lựa chọn phương án kêu gọi bầu cử Quốc hội trước thời hạn, với mức độ tín nhiệm như hiện nay, một kết quả phân mảnh tương tự như đã thấy vào mùa hè năm 2024 rất có khả năng xảy ra và Chính phủ Pháp khó có thể đạt được đa số ghế để dễ dàng thông qua những chính sách mới.

Tình trạng chính trường Pháp hiện nay đang được so sánh với thời kỳ khủng hoảng của Đệ tam Cộng hòa, một hệ thống chính phủ từ năm 1870 đến năm 1940. Đầu những năm 1930, nước Pháp từng chao đảo vì hậu quả của cuộc Đại suy thoái. Các chính phủ đến rồi đi, các thủ tướng bị thay thế hằng tháng. Đệ Tam Cộng hòa đã trải qua 6 nhiệm kỳ thủ tướng trong giai đoạn 1932-1933. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này hầu như luôn giống nhau: Bất đồng về ngân sách, đặc quyền của Quốc hội. Mọi nỗ lực cân bằng ngân sách đều bị “phá sản” bởi sự phản đối của các nghị sĩ.

Hơn 90 năm sau, Pháp lại một lần nữa rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan về nợ nần và thâm hụt ngân sách. EU đã cảnh báo rằng, Paris phải triển khai các biện pháp tiết kiệm, trong khi các thị trường tài chính đang theo dõi sát sao tình hình chính trị tại đất nước hình lục lăng.

Bởi vậy, kết quả cuộc bỏ phiếu ngày 8-9 sắp tới được cho là sẽ định hình viễn cảnh chính trường Pháp và có thể sẽ ảnh hưởng đến cả cục diện của Lục địa già.

(Theo Politico, CNBC)

Quỳnh Dương