Chợ đen hoạt động thả cửa, cần có chính sách quản lý cho thuốc lá thế hệ mới

Tháng 1/2020, Tổng cục Hải quan phối hợp với Hải quan TP. Hồ Chí Minh phát hiện và thu giữ lô hàng gồm 400 cây thuốc lá làm nóng theo đường hàng không từ Nga về Việt Nam với tổng trị giá hơn 1 tỷ đồng.

Trước đó, ngày 19/11/2019, Cảnh sát kinh tế - Công an TP Đà Nẵng khi bất ngờ kiểm tra một cửa hàng kinh doanh tại thành phố đã thu giữ hơn 200 máy hút thuốc lá thế hệ mới không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Đó chỉ là 2 trong số nhiều vụ việc buôn lậu thuốc lá thế hệ mới được lực lượng chức năng phát hiện. Hiện nay, trên thị trường việc buôn bán thuốc lá thế hệ mới tràn lan, và thường được quảng cáo hàng Âu – Mỹ xách tay. Tuy nhiên, rất nhiều người tiêu dùng không biết rằng, đó đều là những sản phẩm không có nguồn gốc rõ ràng, chất lượng không thể bảo đảm.

Tràn lan tình trạng buôn lậu thuốc lá thế hệ mới

Điều đáng nói, đến nay, thuốc lá thế hệ mới hiện vẫn chưa có khung hành lang pháp lý cụ thể và rõ ràng. Thông tin chính thống về các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vẫn chưa được phổ biến rộng rãi và đầy đủ để những người hút thuốc lá trưởng thành có sự cân nhắc.

Thực trạng này đã gây ra vô vàn các vấn đề nghiêm trọng như gây thất thoát thuế của Nhà nước, thiệt hại nền kinh tế, tác động xấu đến sức khỏe và quyền lợi của người tiêu dùng nếu mua phải hàng kém chất lượng...

Hiện nay trên thế giới phổ biến hai dòng sản phẩm thuốc lá thế hệ mới là thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng. Trong đó, thuốc lá điện tử hoạt động theo cơ chế làm bay hơi dung dịch hợp chất tinh dầu thường chứa nicotine, chất tạo hương, propylene glycol và glycerin thực vật. Còn thuốc lá làm nóng hoạt động theo cơ chế làm nóng nguyên liệu thuốc lá đến 350 độ C đủ để tỏa ra khí hơi có chứa nicotine, hay còn gọi là aerosol. Đặc trưng của dòng sản phẩm thuốc lá thế hệ mới là không tạo ra tàn, hay khói. Nhiều nhà khoa học trên thế giới cho rằng, bằng cách loại bỏ quá trình đốt cháy, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới giúp giảm 95% các chất độc hại.

Theo Tiến sĩ Carrie Wade - Giám đốc Phân khoa Giảm thiểu Tác hại, Khoa Chính sách, Viện Nghiên cứu R Street (Mỹ), loại bỏ việc đốt cháy là phương pháp để sử dụng nicotine một cách an toàn hơn. Bà lý giải, khi loại bỏ quá trình đốt cháy, ta có thể giảm bớt nguy cơ phơi nhiễm với các chất gây ung thư và carbon monoxide so với sản phẩm thuốc lá truyền thống.

Một nghiên cứu khác của Đại học California San Francisco (UCSF) đăng trên tạp chí của Hội tim mạch học Hoa Kỳ tháng 11/2019 cho thấy, chức năng mạch máu của người sử dụng có cải thiện tốt hơn sau 1 tháng chuyển đổi từ thuốc lá điếu sang thuốc lá thế hệ mới.

Từ tháng 4/2019, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã chính thức cho phép lưu hành thuốc lá làm nóng (IQOS) tại Mỹ, Tuy nhiên, do sản phẩm này chưa có khung pháp lý tại Việt Nam, nên các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới được mua bán thông qua đường xách tay, và trở thành nguồn doanh thu hấp dẫn cho những người buôn hàng trên mạng xã hội.

Vẫn còn nhiều tranh cãi xung quanh khả năng giảm tác hại của thuốc lá thế hệ mới, trong đó có thuốc lá làm nóng. Điều đáng nói, tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã công nhận thuốc lá làm nóng là sản phẩm thuốc lá, chịu sự điều chỉnh của Công ước khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC). Còn theo định nghĩa được nêu trong Luật phòng chống tác hại thuốc lá Việt Nam, “thuốc lá là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá”, thì thuốc lá làm nóng cũng là một loại thuốc lá khác.

Do vậy, nhà nước cần sớm hoàn thiện khung hành lang pháp lý cho sản phẩm thuốc lá làm nóng để đưa vào mục sản phẩm quản lý theo quy định của pháp luật.

Phan Hạ