Chờ Mỹ quá lâu, Ukraine tự chế tên lửa đạn đạo và bắt đầu sản xuất hàng loạt
Diễn biến mới nhất là tên lửa đạn đạo sản xuất nội địa của Ukraine đã hoàn thành thành công thử nghiệm chiến đấu và đang trong quá trình sản xuất hàng loạt.
Nguyên mẫu tên lửa đạn đạo Sapsan do Ukraine tự sản xuất trong cuộc diễu hành quân sự Ngày Độc lập tại Kiev, năm 2018. Ảnh: Wikimedia
Ngày 13/6, Ukraine công bố rằng tên lửa đạn đạo tầm ngắn Sapsan của họ sẽ được đưa vào sản xuất hàng loạt, một bước tiến lớn trong nỗ lực của Kiev nhằm sản xuất nội địa các loại vũ khí cần thiết cho cuộc xung đột với Nga.
Khi Ukraine phải đối mặt với những thách thức ngày càng tăng trong việc đảm bảo vũ khí từ các đối tác phương Tây và Nga tiếp tục tiến hành các cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái và tên lửa, thì việc phát triển sản xuất tên lửa của Ukraine được coi là một bước quan trọng hướng tới việc tăng cường năng lực phòng thủ của nước này.
"Sự xuất hiện của tên lửa đạn đạo nội địa là một tuyên bố chính trị táo bạo đối với tuyên bố của Điện Kremlin rằng Ukraine phải phi quân sự hóa", chuyên gia quân sự của Defense Express, Ivan Kyrychevsky, nói với tờ Kyiv Independent.
Tên lửa đạn đạo là gì?
Không giống như tên lửa hành trình được trang bị động cơ phản lực và bay theo quỹ đạo tương đối phẳng, tên lửa đạn đạo được trang bị động cơ tên lửa và được phóng lên cao vào bầu khí quyển trước khi quay trở lại mục tiêu.
Chỉ được dẫn đường trong giai đoạn đầu phóng, vì vậy tên lửa đạn đạo có thể kém chính xác hơn tên lửa hành trình, nhưng chúng có lợi thế là đạt tốc độ cực cao - đôi khi lên tới hơn 3.200 km/giờ - khi tiếp cận mục tiêu.
Do đó, chúng khó bị đánh chặn hơn - chỉ có những hệ thống phòng không tiên tiến nhất mới có khả năng bắn hạ chúng, hệ thống Patriot do Mỹ sản xuất là một trong số đó.
Nga sử dụng tên lửa đạn đạo để tấn công Ukraine, và trong cuộc tấn công hàng loạt mới nhất vào Kiev ngày 17/6, ít nhất 10 người đã thiệt mạng và nhiều người khác bị thương, nhiều người trong số họ bị thương khi một tên lửa đạn đạo phá hủy một phần tòa nhà dân cư.
Thông tin về tên lửa đạn đạo Sapsan
Diễn biến mới nhất là tên lửa đạn đạo sản xuất nội địa của Ukraine đã hoàn thành thành công thử nghiệm chiến đấu và đang trong quá trình sản xuất hàng loạt, nhưng không biết khi nào tên lửa sẽ được sử dụng thường xuyên trên chiến trường.
Tên lửa Sapsan đã hoàn tất thử nghiệm vào tháng 5 sau khi tấn công thành công một mục tiêu quân sự của Nga ở tầm bắn gần 300 km, Valentyn Badrak, người đứng đầu nhóm nghiên cứu độc lập của Ukraine - Trung tâm Nghiên cứu Quân đội, Chuyển đổi và Giải trừ vũ khí - nói với trang Liga.net.
Chuyên gia Kyrychevsky cho biết thông số kỹ thuật chính xác của Sapsan không rõ ràng, vì việc tiết lộ thông tin này sẽ có lợi cho Nga, mặc dù ông tin rằng tên lửa có thể bay xa hơn 300 km.
Tải trọng của tên lửa dường như đặc biệt đáng kể, với các báo cáo cho thấy trọng lượng đầu đạn là hơn 480 kg.
Federico Borsari, nghiên cứu viên thường trú của Chương trình Quốc phòng và An ninh xuyên Đại Tây Dương tại Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu (CEPA), nói với tờ Kyiv Independent rằng "đó là một đầu đạn rất lớn, điều đó có nghĩa là Ukraine đang ưu tiên sức mạnh tấn công hơn tầm bắn".
Mô hình tên lửa đạn đạo chiến thuật Hrim-2 (còn gọi là Sapsan) được trưng bày tại Ukraine. Ảnh: Wikimedia
Về mục tiêu, một đầu đạn lớn như vậy sẽ khiến nó có hiệu quả đối với hầu hết mọi thứ trong phạm vi của tên lửa.
"Luôn có sự đánh đổi trong thiết kế tên lửa. Đầu đạn càng nặng thì tầm bắn càng ngắn. Ukraine muốn có một vũ khí tấn công cực mạnh để tiêu diệt mọi mục tiêu trên lãnh thổ Nga nhưng trong phạm vi 300–500 km", chuyên gia Borsari nói.
Đi trước phần còn lại của châu Âu
"Ukraine là quốc gia châu Âu đầu tiên kể từ sau Chiến tranh Lạnh tự sản xuất tên lửa đạn đạo thông thường", Fabian Hoffmann, một chuyên gia quốc phòng và nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Oslo, nói với tờ Kyiv Independent.
Theo ông Hoffmann, Ukraine "chắc chắn đang đi trước phần còn lại của châu Âu" vì không có quốc gia châu Âu nào khác sản xuất tên lửa đạn đạo tầm ngắn hoặc tầm trung thông thường.
Pháp là quốc gia châu Âu duy nhất hiện đang sản xuất tên lửa đạn đạo, và ngay cả những tên lửa này cũng là tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) phóng từ biển chỉ nhằm mục đích răn đe hạt nhân. Vương quốc Anh, mặc dù là một phần của câu lạc bộ hạt nhân, nhưng không tự sản xuất tên lửa đạn đạo.
Ông Hoffmann nói thêm rằng các nước phương Tây chắc chắn biết rằng Ukraine đang nghiên cứu một loại tên lửa mới và có một số "sự do dự và lo ngại" về việc Kiev có được khả năng tấn công kiểu này, và khả năng Nga leo thang chiến tranh để phản ứng lại việc sử dụng chúng.
Chuyên gia Kyrychevsky coi việc phát triển một tên lửa mới của Ukraine là điều hiển nhiên khi xét đến những bất ổn địa chính trị hiện tại mà Ukraine đang phải đối mặt.
"Người Mỹ đang cạn kiệt tên lửa và họ không sẵn sàng cung cấp cho chúng tôi. Các đối tác châu Âu không có tên lửa đạn đạo của riêng họ", ông nói thêm: "Chúng tôi sẽ phải chế tạo tên lửa đạn đạo vì không còn nơi nào khác để có được chúng".
Một tên lửa Neptune do Ukraine sản xuất được phóng. Ảnh tư liệu: Văn phòng Tổng thống Ukraine
Liệu Sapsan có vượt qua hệ thống phòng không Nga?
Theo ông Borsari, hiệu suất phòng không của Nga trước tên lửa đã được cải thiện kể từ năm 2023, đặc biệt là để đáp trả các cuộc tấn công của Ukraine bằng vũ khí do phương Tây cung cấp như Storm Shadow và ATACMS.
"Nga có các hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo như S-300 và S-300V4, bao gồm cả khả năng chống tên lửa đạn đạo. Đặc biệt, S-300 PM được thiết kế riêng để đánh chặn tên lửa đạn đạo", ông cho biết.
"Nga có đủ nguồn lực và công nghệ để đánh chặn tên lửa đạn đạo chỉ vì họ đã phải đối phó với loại mối đe dọa tiềm tàng này trong Chiến tranh Lạnh", ông nói thêm.
Mặc dù hệ thống phòng không của Nga đã trở nên hiệu quả hơn đối với các hệ thống đã biết, nhưng tên lửa mới có thể khiến họ bất ngờ, ít nhất là tạm thời. Nga sẽ cần thời gian để cập nhật phần mềm theo dõi và tích hợp mối đe dọa mới này vào mạng lưới phòng thủ của mình.
"Điều đó sẽ không xảy ra trong một sớm một chiều. Mỗi bên đều học hỏi và thích nghi. Nga đang học hỏi, và Ukraine cũng vậy", ông Borsari nói.
"Sapsan là một sự phát triển rất tốt cho Ukraine. Cho đến nay, Ukraine không có tên lửa đạn đạo trong nước và nội địa nào trong kho vũ khí của mình, ngoại trừ ATACMS bán đạn đạo do Mỹ cung cấp vào năm 2023", ông Borsari cho biết.
Ông Hoffmann nhận xét thêm rằng tên lửa mới có thể tạo ra sự khác biệt, tùy thuộc vào độ chính xác của nó và mức độ dễ dàng để phòng không Nga đánh chặn nó. “Chúng ta thấy ở Trung Đông hiện nay, Iran có rất nhiều tên lửa đạn đạo, nhưng chúng không chính xác. Họ phải phóng một lượng lớn tên lửa để có khả năng bắn trúng mục tiêu. Và vẫn không có gì đảm bảo".
Nga cũng phải đối mặt với một vấn đề về địa lý — diện tích đất liền rộng lớn của nước này có nghĩa là họ không có đủ hệ thống phòng không để bao phủ toàn bộ lãnh thổ của mình nên có khả năng họ sẽ phải ưu tiên bảo vệ một số khu vực hơn những khu vực khác.
Một người lính Ukraine đứng gần xác tên lửa S-300 ở Chasiv Yar, Ukraine, vào ngày 6/3/2023. Ảnh: Getty Images
Thách thức trong mở rộng sản xuất
Ông Hoffmann cho biết Ukraine phải đối mặt với những thách thức lớn trong việc mở rộng sản xuất tên lửa, vì các nhà máy lớn trên mặt đất sẽ dễ dàng trở thành mục tiêu tấn công của Nga.
Để bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng này, Ukraine có khả năng cần phải xây dựng các cơ sở ngầm, đây là một nỗ lực phức tạp, tốn kém và mất nhiều thời gian.
Ukraine đang tiếp tục tăng sản xuất vũ khí trong nước. Tổng thống Zelensky cho biết vào ngày 16/4 rằng hơn 40% vũ khí được sử dụng ở tuyến đầu hiện được sản xuất tại Ukraine, bao gồm hơn 95% thiết bị bay không người lái được sử dụng ở tuyến đầu.
Ông Zelensky trước đó cũng tiết lộ rằng Ukraine đã phát triển một loại vũ khí trong nước khác, thiết bị bay không người lái tên lửa (missile-drone) Palianytsia.
Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov cho biết vào cuối năm 2024 rằng Ukraine cũng đã nối lại và mở rộng quy mô sản xuất hàng loạt tên lửa hành trình Neptune, cải tiến chúng để có tầm bắn xa hơn.
