Chồi xanh lách lên trong cát

Còn nhớ một lần tôi đi thực tế sáng tác cùng với anh em văn nghệ Quảng Nam đến xã Bình Dương, huyện Thăng Bình - một vùng đất nổi tiếng trong chiến tranh, nơi đây sau ngày giải phóng chỉ còn trơ trụi rừng dương và cát trắng.

Nhà văn Hoàng Minh Nhân vừa đi vừa kể cho chúng tôi nghe nhiều chuyện trong tác phẩm "Nhật ký chiến tranh" của Chu Cẩm Phong ngày ấy. Cùng đi có nhà thơ Thái Miên là người sinh ra trên vùng đất này (nay anh Hoàng Minh Nhân và anh Thái Miên đều đã mất). Anh đưa tôi đến thăm và chuyện trò với bà con trong những ngôi nhà lụp xụp, rách nát. Đêm hôm ấy, tôi và nhà thơ Hoàng Minh Nhân ngủ lại nhà Thái Miên ở Thăng Bình và bài thơ "Mưa Bình Dương" của tôi ra đời trong đêm ấy. Những câu thơ đầy cảm xúc là một kỷ niệm khó quên về vùng đất này: "Ngọn gió như lời ai hát/ Mênh mông rừng dương âm vang/ Chồi xanh lách lên trong cát/ Mưa xuống trên dòng Trường Giang/ Tôi đi giữa chiều mưa ấy/ Nghe cây cỏ nói trong vườn/ Chuyện đất và lời của nước/ Ngọt ngào biển gió Bình Dương". Tôi vẫn nhớ câu chuyện nhà thơ Hoàng Minh Nhân nhắc đến lại liên quan đến một người bạn của tôi, đó là Phan Đức Nhạn.

Tôi và Phan Đức Nhạn thân nhau từ ngày tôi còn làm ở Báo Diễn đàn Doanh nghiệp. Nhạn là hình ảnh "cậu du kích nhỏ" ở Bình Dương mà nhà văn Chu Cẩm Phong đã mô tả trong nhật ký của mình: "Cậu bé mang khẩu súng trường, báng súng chạm đất, nòng súng cao vượt đầu, hiếu động, hỏi nhiều câu ngồ ngộ, lanh lợi và thuộc nhiều thơ của Tố Hữu, Thu Bồn…".

Còn nhớ đêm hôm ấy, nhà văn Hoàng Minh Nhân thức trắng để kể chuyện văn học trong kháng chiến. Ông sưu tầm nhiều tài liệu và tác phẩm của các văn nghệ sĩ Trung Trung Bộ mà sau này ông làm chủ biên và đỡ đầu cho nhiều cuốn sách giá trị như: "Phan Bôi Hoàng Hữu Nam", "Mẫn và tôi sống mãi", "Thu Bồn gói nhân tình", "Nguyễn Văn Bổng - Nhà văn chiến sĩ", "Hồ Nghinh - một chiến sĩ một con người", "Trương Đình Hiển người mở đường ra biển lớn". Trong đó, "Nhật ký chiến tranh" của Chu Cẩm Phong là tác phẩm giá trị do ông biên soạn, được NXB Thanh Niên ấn hành năm 2000. Bài thơ "Mưa Bình Dương" mà tôi viết được tối hôm đó cũng một phần từ những cảm xúc của biết bao số phận đi ra từ cuộc chiến tranh.

Vùng đất cát Bình Dương (Thăng Bình, Quảng Nam) anh hùng sẽ ngày càng đẹp giàu như mong ước bao đời của người dân. Ảnh: NGÔ HÒA

Trong cát trắng Bình Dương, bao nhiêu phận đời đã xanh lên, từ nỗi đau mất mát đau thương của vùng làng cát này. Có nơi đâu dân lành chịu nhiều cơ cực như ở Bình Dương. Chẳng có một gia đình nào không có người hy sinh vì vùng cát quê nhà. Gia đình Phan Đức Nhạn là một trong bao hoàn cảnh của bà con Bình Dương ngày ấy. Cha anh đi tập kết, mẹ hy sinh lúc anh mới 15 tuổi... Tôi không có ý định viết về cậu bé du kích nhỏ thời thiếu niên, cũng không muốn nhắc đến ngày Phan Đức Nhạn được đưa ra miền Bắc gặp cha mình và theo học ở Trường Học sinh miền Nam, mà tôi chỉ muốn khám phá con người đa năng của anh trong công việc điều hành doanh nghiệp giữa thời hậu bao cấp. Đó là thời điểm tỉnh Quảng Nam vừa tách ra khỏi Quảng Nam - Đà Nẵng. Tư duy đổi mới ngay trong thời tách - nhập này là điều không dễ dàng, thế mà Phan Đức Nhạn đứng ra xin thành lập công ty và dám đương đầu đảm nhận vai trò thủ lĩnh. Chỉ sau 5 năm, Công ty Xây dựng Quảng Nam đã phát triển và trụ hạng là doanh nghiệp nhà nước hàng đầu của tỉnh, có uy tín trong khu vực miền Trung - Tây Nguyên.

Tôi lại nhớ ngày ấy, nhớ buổi chiều mưa Bình Dương năm ấy, lại "muốn nói đôi điều với cát/ mà sao cát vẫn lặng yên/ cháy giữa lòng tôi cơn khát/ trước màu trắng ấy vẹn nguyên". Vâng, cơn khát ấy là của bao người sau cuộc chiến tranh, của Phan Đức Nhạn và của cả vùng cát Bình Dương quê anh. Phan Đức Nhạn cũng như lớp trẻ sau này cho dù có cống hiến hết mình, đóng góp đến mấy cho quê hương đi nữa, trong lòng họ vẫn chưa bao giờ bằng lòng, vẫn còn cơn khát màu xanh nghìn năm mà các thế hệ cha anh hằng mong đợi. Họ mong vùng đất quê nghèo phải thực sự ấm no, hạnh phúc, người dân Bình Dương được sống trong thanh bình của xứ sở để vươn lên phát triển bền vững…

Vẫn biết ước mơ là vậy, hoài mong là vậy, thế mà khi trở về thăm lại nơi đây, lòng vẫn bồi hồi: "Cây thắm trong vùng đất mới/ Vẫn còn cơn khát nghìn năm".

Nặng lòng với quê hương

Nhiều bài viết của tôi ngày ấy trên Báo Diễn đàn Doanh nghiệp và Báo Công Thương sau này không chỉ nói về những thành tựu mà còn khắc họa chân dung của một giám đốc doanh nghiệp dám nghĩ dám làm, vượt qua những khó khăn của thời bao cấp, tạo dựng một thương hiệu tên tuổi ở miền Trung, tạo công ăn việc làm cho người lao động. Điều quan trọng hơn hết là Phan Đức Nhạn đã đóng góp không nhỏ sức mình cho chính vùng đất mà tuổi thơ anh còn lưu giữ trong "Nhật ký chiến tranh". Sự đóng góp công sức của anh và doanh nghiệp Công ty Xây dựng Quảng Nam đã được ghi nhận, anh được chọn ứng cử đại biểu Quốc hội, được nhân dân tín nhiệm và trở thành đại biểu Quốc hội khóa XI.

NGUYỄN NGỌC HẠNH