Chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử: Quan trọng là cơ chế thực thi

Lực lượng QLTT kiểm tra, xử lý kho hàng vi phạm

Khó khăn trong kiểm tra, phát hiện hàng giả trên thương mại điện tử

Ngày 18-12,Tạp chí Tiếp thị và Gia đình tổ chức, dưới sự chỉ đạo của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) tổ chức tọa đàm “Chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử”.

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Trần Hữu Linh cho biết, trong thương mại truyền thống, các yếu tố nhận diện khá rõ ràng: người bán có địa điểm cụ thể, người mua trực tiếp tiếp xúc, hàng hóa dễ kiểm chứng và giao dịch, thanh toán minh bạch.

Ngược lại, trong môi trường mua sắm trực tuyến, hầu hết những yếu tố đó trở nên mơ hồ. Người mua không biết rõ người bán là ai, ở đâu; hàng hóa được lưu kho tại vị trí nào; thông tin về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm khó xác thực. Khi xảy ra vấn đề, việc truy tìm, xác minh đối tượng liên quan cũng vô cùng phức tạp.

“Đặc biệt trên các nền tảng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, việc xác định danh tính người bán và kiểm soát chất lượng sản phẩm là một thách thức lớn. Chính sự thiếu minh bạch này đã tạo kẽ hở cho hàng hóa kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái, hàng lậu len lỏi vào thị trường, gây rủi ro cho người tiêu dùng”- ông Trần Hữu Linh nói.

Không dừng lại ở giao dịch trong nước, nhiều hoạt động mua bán còn diễn ra trên các nền tảng nước ngoài, được vận hành theo hệ thống và quy định của doanh nghiệp quốc tế. Trong những trường hợp này, việc phát hiện và xử lý vi phạm càng khó khăn hơn.

Ngay cả khi đã nhận diện được dấu hiệu vi phạm, cơ quan chức năng vẫn gặp trở ngại lớn trong khâu xác minh, đặc biệt khi đối tượng liên quan không hợp tác. Đây chính là một trong những thách thức lớn nhất của hoạt động mua sắm trực tuyến hiện nay.

Theo ông Nguyễn Văn Thành- Trưởng phòng Chính sách, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) trước đây, chúng ta gặp nhiều khó khăn trong việc quản lý các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới. Thực tế cho thấy, trong quá trình giao dịch trực tuyến, người tiêu dùng là đối tượng dễ chịu tác động và chịu thiệt hại lớn nhất. Các rủi ro như mất tiền, bị lừa đảo, xâm phạm tài sản hay quyền lợi cá nhân hoàn toàn có thể xảy ra nếu thông tin sản phẩm không được kiểm soát chặt chẽ.

Vì vậy, việc rà soát, kiểm duyệt, loại bỏ hoặc ngăn chặn kịp thời các thông tin rao bán có dấu hiệu vi phạm trước khi người tiêu dùng đưa ra quyết định mua hàng là rất cần thiết.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Văn Luyện- Phó tổng giám đốc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) cũng cho hay, dù các sản phẩm của Tập đoàn chưa bị làm giả, làm nhái, nhưng thực trạng này vẫn gây ảnh hưởng nhất định đến thị trường và niềm tin của người tiêu dùng. Các sản phẩm nhái thường cạnh tranh bằng giá thành thấp, cách tiếp cận người tiêu dùng dễ dàng hơn trên môi trường số.

Ông Nguyễn Viết Hồng- Chủ tịch Công ty Vina CHG cũng nêu thực trạng đáng lo ngại là hiện nay, hàng giả không chỉ xuất hiện trên các sàn thương mại điện tử mà còn len lỏi về vùng sâu, vùng xa, những khu vực có mức độ tiếp cận thông tin còn hạn chế, thậm chí được chào bán tại các sự kiện, hội chợ dưới nhiều hình thức khác nhau. Cuối cùng, đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp vẫn là người tiêu dùng.

Cách nào để ngăn chặn?

Ông Trần Hữu Linh cho biết: “Để ngăn chặn hiệu quả tình trạng hàng giả trên môi trường thương mại điện tử, chúng tôi xác định cần phải làm song song hai việc, đó là tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật, chế tài xử lý và quan trọng không kém là tổ chức thực thi các quy định đó như thế nào trong thực tế. Quy định có thể rất đầy đủ, nhưng nếu không thực thi được thì hiệu quả sẽ không cao”.

Theo ông Trần Hữu Linh, giao dịch trực tuyến có những đặc thù riêng, vì vậy hệ thống pháp lý cũng phải được điều chỉnh cho phù hợp. Thời gian qua, Bộ Công Thương đã tập trung hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để theo kịp sự phát triển của thương mại điện tử, tránh tình trạng chính sách luôn đi sau thực tiễn.

Luật Thương mại điện tử đã đặt ra những quy định chặt chẽ hơn, trong đó yêu cầu các tổ chức, cá nhân bán hàng trên sàn thương mại điện tử phải được định danh rõ ràng để cơ quan chức năng có thể truy vết khi xảy ra vi phạm, đồng thời phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế. Bên cạnh đó, các chế tài xử phạt cũng đang tiếp tục được rà soát, hoàn thiện theo hướng đủ mạnh để răn đe.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở khâu thực thi pháp luật. Muốn xử lý hiệu quả các sai phạm trên môi trường số, cơ quan quản lý phải có các công cụ hiện đại, phù hợp. Bộ Công Thương đang triển khai xây dựng các công cụ quản lý mới, trong đó quy định một số nhóm hàng hóa bắt buộc phải khai báo và truy xuất nguồn gốc, đặc biệt là các mặt hàng có rủi ro cao; với các nhóm hàng hóa khác thì khuyến khích thực hiện truy xuất.

“Từ ngày 1/1/2026, các quy định về quản lý chất lượng hàng hóa sẽ được triển khai đồng bộ, theo hướng văn minh, minh bạch hơn. Điều này vừa giúp doanh nghiệp bảo vệ sản phẩm chính hãng, ngăn chặn gian lận về chất lượng, vừa góp phần đơn giản hóa công tác giám sát, kiểm tra của cơ quan chức năng. Cùng với đó, chúng tôi đang xây dựng các hệ thống cảnh báo sớm đối với các hành vi vi phạm, gian lận trên môi trường thương mại điện tử, đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra.

Mục tiêu là để người dân và doanh nghiệp có thể chủ động phát hiện, phản ánh các dấu hiệu vi phạm, từ đó tạo thuận lợi cho công tác truy xuất, xử lý của lực lượng chức năng”- ông Trần Hữu Linh thông tin.

Ông Trần Hữu Linh cũng cho biết thêm, trong bối cảnh chuyển đổi số và thương mại điện tử diễn ra mạnh mẽ, công tác quản lý thị trường cũng buộc phải thay đổi tương ứng, từ chính sách đến phương thức thực thi và xử lý. Cuộc chiến chống hàng giả trên môi trường số chỉ có thể đạt hiệu quả khi có sự tham gia đồng bộ của cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và toàn thể người tiêu dùng.

V.H