Chủ động ứng phó, giảm rủi ro từ biến đổi khí hậu và thiên tai

PGS.TS Bùi Thị An.

PV: Thưa bà, bình quân mỗi năm Việt Nam hứng chịu ảnh hưởng bởi 10-12 cơn bão, áp thấp nhiệt đới. Tính đến tháng 10/2025, Việt Nam đã đối mặt với 11 cơn bão, bà đánh giá như thế nào về BĐKH ở Việt Nam hiện nay?

PGS.TS Bùi Thị An: Biến đổi khí hậu gây ảnh hưởng rất nặng nề đối với các nước trên thế giới. Trong đó, Việt Nam là một trong những nước bị tác động mạnh nhất bởi BĐKH. Điều này gây ra nhiều hệ lụy, ảnh hưởng lớn và cản trở sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước ta. Cũng phải hiểu rằng, BĐKH, thiên tai bão lũ là vấn đề của toàn cầu, do nhiều nguyên nhân, trong đó có những nguyên nhân khách quan và đang đặt ra những thách thức vô cùng lớn đối với đất nước và nhân dân ta. Vì thế trong bối cảnh đó, chúng ta cần đánh giá lại toàn bộ để có thể dự báo trước và phòng chống, giảm thiểu các rủi ro.

Vấn đề “phòng” cần được đặt cao hơn “chống”. Sau vụ lũ quét, sạt lở đất ở Làng Nủ năm ngoái, nhiều ý kiến cho rằng cần khảo sát và quy hoạch lại dân cư, gắn với việc phát triển kinh tế - xã hội, không để người dân sống ở vùng nguy hiểm. Quan điểm của bà ra sao?

Chúng ta cần quy hoạch lại dân cư, tạo điều kiện để người dân có cuộc sống ổn định, an toàn hơn. Dù không thể phòng tránh hoàn toàn, nhưng cần đánh giá cụ thể địa chất từng khu vực để xác định nơi có nguy cơ cao về sạt lở, lũ quét hay động đất. Từ đó, quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội gắn với di dân đến vùng an toàn, hạn chế tối đa thiệt hại do thiên tai gây ra.

Thưa bà, với điều kiện hiện nay, chúng ta có thể ứng dụng khoa học - công nghệ để dự báo, phòng chống và giảm tác hại của thiên tai không? Đã đến lúc cần có sự đầu tư tương xứng cho lĩnh vực này?

Xác định địa chất là việc khoa học hiện đại có thể làm được. Chỗ nào, vùng nào địa chất yếu thì chúng ta có thể chủ động tránh xa để giảm thiệt hại đến mức tối đa. Biến đổi khí hậu là vấn đề của toàn cầu, nhưng chúng ta đang bị ảnh hưởng bởi thiệt hại do BĐKH, thiên tai gây ra. Vì thế cần ưu tiên dành một khoản kinh phí để phục vụ cho nghiên cứu, dự báo, ứng phó với BĐKH và thời tiết cực đoan. Không những phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước mà còn đảm bảo an toàn cho người dân.

Chúng ta phải có những bài toán dài hơi chung sống với BĐKH, thưa bà?

Chúng ta chung sống với BĐKH nhưng chúng ta hạn chế được tác hại của nó. Chung sống không có nghĩa là bị động. Phải chủ động để giảm thiệt hại đến mức tối đa bằng cách trồng rừng, có rừng nguyên sinh sẽ ngăn chặn được lũ quét, sụt lún, ngập úng. Tại khu đô thị cần rà soát, xem xét quy hoạch lại hệ thống thoát nước. Trong sản xuất, kinh doanh cần hướng tới tiết kiệm năng lượng, giảm khí thải, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Tức là chúng ta cần tìm ra nguyên nhân chủ quan để khắc phục giảm thiệt hại tối đa cho người dân và đất nước.

Thực tế có không ít người dân khi cơn bão đi qua “bỗng dưng” trở thành hộ nghèo. Sâu xa nền kinh tế của chúng ta bị thiệt hại lớn, ảnh hưởng tới tăng trưởng và sự phát triển bền vững?

Đúng vậy, sau mỗi cơn bão, nhiều người mất hết tài sản, nhiều công trình công cộng bị hư hỏng nặng. Thiệt hại không chỉ về kinh tế mà còn là vấn đề an sinh xã hội. Mất người là đau đớn, mất của là thiệt hại, đều tác động lớn tới đời sống và có thể khiến nhiều hộ tái nghèo. Đây là những yếu tố cản trở mục tiêu phát triển bền vững. Vì vậy như tôi đã đề cập ở trên, những yếu tố chủ quan mà chúng ta có thể hạn chế được do BĐKH thì cần nhanh chóng triển khai để làm giảm sự ảnh hưởng của BĐKH đối với nước ta, như trồng và bảo vệ rừng, giảm phát thải khí nhà kính, phát triển kinh tế xanh, quy hoạch lại dân cư, đánh giá vùng địa chất để di dời người dân khỏi khu vực nguy hiểm. Làm tốt những việc đó sẽ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và hướng tới phát triển nhanh, bền vững hơn.

Trân trọng cảm ơn bà!

Hoài Vũ (thực hiện)