Chủ tịch Nhóm Chuyên gia về voi châu Á Vivek Menon: Mỗi người dân là chủ thể quan trọng bảo tồn voi

Ông Vivek Menon, Chủ tịch Nhóm Chuyên gia về voi châu Á trao đổi cùng Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thị Hoàng.

Nhân sự kiện này, Đồng Nai cuối tuần đã có cuộc trao đổi với ông VIVEK MENON, Chủ tịch AsESG đến từ Ấn Độ.

Góp sức gìn giữ thiên nhiên, đa dạng sinh học

Ông có thể chia sẻ cơ duyên nào đưa ông đến với trọng trách Chủ tịch AsESG?

- Được đảm nhận vai trò Chủ tịch AsESG là một trong những trọng trách ý nghĩa và là “phần thưởng” lớn trong cuộc đời tôi. Tôi còn nhớ, năm 2014, khi đang chữa bệnh tim, tôi nhận được cuộc gọi từ ông Simon Stuart, khi đó là Chủ tịch Ủy ban Bảo tồn loài của IUCN. Ông ấy tha thiết mời tôi đảm nhận vị trí Chủ tịch AsESG. Ban đầu, tôi từ chối vì chưa đủ sức khỏe, nhưng ông đã kiên nhẫn động viên trong suốt một năm. Tháng 9-2015, tôi chính thức nhận trọng trách này.

Ngay từ đầu, tôi đã đưa ra những cam kết như: tổ chức họp định kỳ, mở rộng thành viên và đảm bảo nhóm hoạt động hiệu quả. Đến nay, các cam kết đã gần như được thực hiện đầy đủ. Trong đó, về tổ chức, nhóm đã tăng lên 130 thành viên chính thức, các quốc gia có voi đều có thành viên, phản ánh sự đa dạng và kết nối rộng khắp.

Sau 10 năm gắn bó, ông nhìn nhận thế nào về chặng đường mình đã đi cùng AsESG?

- Nhìn lại 10 năm, tôi rất xúc động. Nhóm chúng tôi đã 3 lần được Chủ tịch Ủy ban Bảo tồn loài của IUCN tặng giấy chứng nhận xuất sắc, là một trong những nhóm hoạt động hiệu quả nhất trong 205 nhóm chuyên gia.

Tại cuộc họp lần thứ 12 vừa diễn ra ở Việt Nam, nhóm đã bầu ra người mới, sắp tới tôi sẽ bàn giao vị trí cho tân Chủ tịch AsESG. Tất nhiên, tôi vẫn là thành viên, là cộng sự tích cực trong nhóm.

Cá nhân tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thành viên, đồng nghiệp và đối tác. Tất cả những gì chúng tôi làm đều vì loài voi châu Á. Loài động vật đã giúp gắn kết các quốc gia, cộng đồng và con người lại với nhau trong nỗ lực chung gìn giữ thiên nhiên, đa dạng sinh học cho hôm nay và mai sau.

Giúp các quốc gia bảo tồn voi hoang dã

Ông có thể giới thiệu ngắn gọn về chức năng, nhiệm vụ của AsESG?

- AsESG là một mạng lưới toàn cầu gồm các chuyên gia về voi châu Á, với nhiệm vụ hỗ trợ chính phủ, cộng đồng, tổ chức xã hội trong công tác bảo tồn dài hạn loài động vật này.

Chúng tôi có 4 nhiệm vụ chính là: đánh giá và giám sát quần thể voi; phân tích mối đe dọa và xung đột voi - người; đưa ra khuyến nghị, hướng dẫn và khởi xướng các hoạt động bảo tồn; tập hợp, điều phối nguồn lực chuyên môn phục vụ bảo tồn voi. Chẳng hạn, ở nhiệm vụ thứ 2, AsESG sẽ phân tích các mối đe dọa đối với quần thể voi hoang dã và nâng cao nhận thức về những mối đe dọa này bằng cách truyền thông cả trong và ngoài cộng đồng. Hay ở nhiệm vụ thứ 3, chúng tôi tư vấn, hướng dẫn cho các chính phủ, cộng đồng, tổ chức vạch ra các chiến lược bảo tồn voi phù hợp.

Từ hoạt động thực tiễn suốt 10 năm, theo ông, AsESG đã tạo ra những tác động tích cực nào?

- Trong thập kỷ qua, chúng tôi đã tham gia nhiều công ước quốc tế; tổ chức 3 cuộc họp cấp vùng tại Indonesia, Nepal và Campuchia; ban hành 2 tuyên bố chung; hỗ trợ xây dựng 10 kế hoạch hành động bảo tồn voi cấp quốc gia; cùng thúc đẩy các hội thảo kỹ thuật. Dưới sự điều phối của nhóm, các quốc gia đã cùng nhau cam kết mạnh mẽ hơn với bảo tồn voi.

Chẳng hạn với Việt Nam, vào năm 2019 và 2021, Chính phủ đã ban hành các nghị định về quản lý loài nguy cấp, quý hiếm, trong đó voi thuộc nhóm IB (cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại). Năm 2024, cơ quan môi trường quốc gia ban hành Kế hoạch Hành động bảo tồn voi tại Việt Nam đến năm 2035, tầm nhìn 2050, tập trung vào ngăn chặn suy giảm quần thể, giảm xung đột voi - người, bảo tồn sinh cảnh và phát triển sinh thái bền vững. Và tôi biết, một số địa phương có voi như tỉnh Đồng Nai cũng ban hành kế hoạch hành động riêng.

Mỗi người dân là chủ thể quan trọng bảo tồn voi

Voi châu Á hiện ở tình trạng nguy cấp ra sao thưa ông?

- Voi châu Á được xếp hạng nguy cấp trong Sách đỏ của IUCN lần đầu tiên năm 1986 và đến nay vẫn giữ nguyên phân hạng này. Sở dĩ chúng được xếp hạng như vậy vì chỉ phân bố tại 13 quốc gia trên thế giới và quần thể bị chia cắt, sinh cảnh ngày càng bị thu hẹp dẫn đến số lượng cá thể có chiều hướng giảm.

Việc đưa voi châu Á vào nhóm các loài nguy cấp đã khắc phục một thiếu sót lịch sử và trao cho loài động vật đang có nguy cơ đe dọa về loài này cơ hội được ưu tiên bảo vệ cao. Đây là một chiến thắng lớn, mở đường cho các hành động bảo tồn đồng bộ, khoa học đang được triển khai ở nhiều quốc gia.

Ông Vivek Menon, Chủ tịch Nhóm Chuyên gia về voi châu Á (bìa trái) đi thực địa tại Vườn quốc gia Cát Tiên.

Từ góc nhìn của ông, Việt Nam cần lưu ý gì trong công tác bảo tồn voi, nhất là tại Đồng Nai?

- Tôi kỳ vọng cuộc họp 13 nước lần này sẽ thống nhất được giải pháp chung trong bảo tồn voi. Theo tôi, có 3 vấn đề cực kỳ quan trọng cần giải quyết là: bảo vệ sinh cảnh sống; giảm xung đột voi - người và chấm dứt săn bắt, buôn bán trái phép.

Riêng với Việt Nam, trong đó có Đồng Nai là nơi vẫn còn đàn voi hoang dã lớn cần quyết liệt hơn để bảo tồn. Việt Nam đã từng có hổ, sư tử hoang dã nhưng nay không còn. Voi là loài động vật hoang dã còn sót lại trong số những loài thú lớn. Do đó, cần có hành động cụ thể để bảo tồn.

Theo tôi, việc giúp người dân vùng đệm nhận thức rõ rằng, họ không phải là đối tượng bị tác động thụ động, mà là chủ thể quan trọng trong công tác bảo tồn là cực kỳ quan trọng. Khi cùng chia sẻ sinh cảnh và chung tay bảo vệ voi, mới có thể xây dựng được sự hài hòa bền vững.

Xin cảm ơn ông!

Ban Mai (thực hiện)