Chủ tịch Quốc hội: Nghiên cứu quy định miễn trừ trách nhiệm với trường hợp thử nghiệm công nghệ mới

Kinh phí đầu tư không đạt tỉ lệ tối thiểu 2%

Tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia sáng 13/1, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã báo cáo chuyên đề "Chủ trương, giải pháp về thể chế, thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia".

Theo ông Mẫn, hiện nay có 4 Luật liên quan trực tiếp đến lĩnh vực khoa học, công nghệ. Ngoài ra có 12 luật, 42 nghị định, 131 thông tư khác có liên quan.

Từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đến nay, Quốc hội đã thông qua 8 Luật liên quan đến nội dung này. Đặc biệt, 29 luật và 41 nghị quyết Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 7 và 8 đã giải quyết nhiều vấn đề cấp bách của thực tiễn, trong đó có những Luật quy định về việc tạo lập cơ sở dữ liệu số; phương thức quản lý, cơ chế, chính sách ưu đãi đặc thù liên quan đến ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số; cho phép triển khai cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đối với các hoạt động nghiên cứu sản xuất sản phẩm, dịch vụ, các loại hình kinh doanh mới.

Chủ tịch Quốc hội khẳng định Đảng, Nhà nước luôn quan tâm, tăng cường lãnh đạo để phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, không phải bây giờ mới nhắc tới.

Tuy nhiên, theo ông Mẫn hệ thống pháp luật về khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia vẫn còn có những hạn chế, thiếu đồng bộ, thống nhất, dẫn đến một số cơ chế khuyến khích, thúc đẩy trong những lĩnh vực này không phát huy được tác dụng.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: Quốc hội.

Theo Chủ tịch Quốc hội, cơ chế đầu tư, tài chính cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo chưa thực sự phù hợp, chưa khuyến khích, thu hút đầu tư từ xã hội. Điển hình như tổng kinh phí đầu tư của toàn xã hội cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo còn thấp. Việc huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực còn nhiều hạn chế, chưa hiệu quả.

Một trong những nguyên nhân là do các bộ, ngành, địa phương chưa thực sự quan tâm, chưa xây dựng nhiệm vụ đáp ứng đúng nguyên tắc, tiêu chí để bố trí vốn. Có địa phương không bố trí vốn hoặc có những địa phương bố trí rất thấp cho lĩnh vực này.

"Phân bổ vốn đầu tư cho hoạt động khoa học, công nghệ còn chồng chéo, dàn trải, chưa tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên. Kinh phí đầu tư trong những năm qua không đạt tỉ lệ tối thiểu 2% tổng chi ngân sách Nhà nước", ông Mẫn nói.

Một vấn đề đáng chú ý là tình trạng kinh phí phân bổ đa số các bộ, ngành trung ương và các địa phương không giải ngân hết. Quy trình, thủ tục hành chính rườm rà, khiến nhiều dự án bị chậm tiến độ hoặc không được triển khai hiệu quả.

Cơ chế đầu tư, tài chính để triển khai hoạt động chuyển đổi số còn khó khăn, chưa được tháo gỡ kịp thời; việc phân bổ nguồn tài chính cho các nhiệm vụ, đề án, dự án có phạm vi quy mô quốc gia còn chậm và triển khai phức tạp, mất nhiều thời gian.

Nghiên cứu quy định miễn trừ trách nhiệm với trường hợp thử nghiệm công nghệ mới

Đề cập nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, đột phá về thể chế để thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh trước hết cần nâng cao nhận thức, đột phá về đổi mới tư duy về vị trí, vai trò của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Về xây dựng pháp luật, Chủ tịch Quốc hội cho rằng cần có những đổi mới mạnh mẽ tư duy, phương thức, quy trình thủ tục hoạt động xây dựng pháp luật. Các luật phải ngắn gọn, rõ ràng, chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội; không luật hóa các nội dung thông tư, nghị định. Tăng cường phân cấp, phân quyền, cải cách hành chính; chuyển mạnh từ luật thiên về quản lý sang kết hợp hài hòa giữa quản lý có hiệu quả với kiến tạo phát triển, khuyến khích đổi mới sáng tạo, kiên quyết từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm”.

Đối với những vấn đề cụ thể đang trong quá trình vận động, chưa ổn định, thì luật chỉ quy định khung và giao cho Chính phủ quy định chi tiết, bảo đảm sự linh hoạt trong chỉ đạo, điều hành, đáp ứng kịp thời yêu cầu của thực tiễn.

Bên cạnh đó, tiếp tục cho phép thí điểm đối với những vấn đề thực tiễn mới đặt ra; nghiên cứu, quy định phù hợp về cơ chế thí điểm, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát; nghiên cứu quy định miễn trừ trách nhiệm trong trường hợp thử nghiệm công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới.

Các đại biểu tham dự Hội nghị. Ảnh: Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh cần nhận diện đúng, đầy đủ các khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn, rào cản để tháo gỡ, xóa bỏ; thống nhất nhận thức về nhiệm vụ "đưa thể chế thành lợi thế cạnh tranh"; thể hiện rõ mức độ khuyến khích, ưu đãi vượt trội nhằm phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội sẽ phối hợp với Chính phủ, các cơ quan của Chính phủ để rà soát hệ thống pháp luật có liên quan; thể chế đầy đủ, kịp thời, đồng bộ theo đúng yêu cầu của Nghị quyết 57.

"Thực tiễn của đất nước đang đặt ra những vấn đề cấp bách cần giải quyết, Nhân dân đang mong chờ và kỳ vọng vào những quyết sách của Đảng, Nhà nước. Trên tinh thần đó, Quốc hội sẽ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động", Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nói.

Quỳnh An