Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Luật tốt đến mấy mà thực thi không nghiêm thì làm sao kiến tạo phát triển được?

Phát hiện chậm, xử lý chưa nghiêm

Tại Hội nghị triển khai Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng nay, lãnh đạo các ban, bộ, ngành và các cơ quan của Quốc hội đã trao đổi, làm rõ những tồn tại, hạn chế trong hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật thời gian qua; chia sẻ các kinh nghiệm tốt, cách làm hay và các nhiệm vụ trọng tâm cần thực hiện để triển khai hiệu quả Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng như nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật trong thời gian tới.

Các đại biểu đều khẳng định ý nghĩa quan trọng của việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội lần đầu tiên ban hành một Nghị quyết hướng dẫn thống nhất việc triển khai hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật; tin tưởng, việc thực hiện Nghị quyết sẽ nâng cao chất lượng xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật và tăng cường hiệu quả công tác tổ chức thi hành pháp luật.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Lâm Hiển

Phát biểu kết luận hội nghị, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ, chương trình hành động của Đảng đoàn Quốc hội thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII đã xác định đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát là khâu trọng tâm, then chốt để tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội trên tất cả các lĩnh vực. Tiếp nối thành quả của các nhiệm kỳ trước, ngay từ đầu nhiệm kỳ này, Quốc hội đã dành sự quan tâm đặc biệt đối với công tác giám sát nói chung và giám sát văn bản quy phạm pháp luật nói riêng.

"Chúng ta xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thì vấn đề thượng tôn pháp luật phải đặt lên hàng đầu. Giám sát văn bản quy phạm pháp luật là một nhiệm vụ hết sức quan trọng để bảo đảm mục tiêu này. Đây là khâu quan trọng để kiểm soát quyền lực nhà nước", Chủ tịch Quốc hội nói.

Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ rõ, thực tế vừa qua cho thấy việc tổ chức thực thi pháp luật còn nhiều vấn đề tồn tại. Đơn cử như: tình trạng chậm ban hành văn bản hướng dẫn thi hành các luật, tuy có tiến bộ nhưng vẫn là khâu yếu. Tình trạng nghị định hướng dẫn thi hành luật nhưng lại quy định cả những nội dung không được luật giao hoặc quy định vượt ra khỏi khuôn khổ của luật hoặc sai với tinh thần của luật. Một số văn bản không phải là văn bản quy phạm pháp luật nhưng lại điều chỉnh như văn bản quy phạm pháp luật. Hay Thông tư của các bộ nhưng lại đặt ra những nội dung ngoài quy định của luật, “đẻ” ra các thủ tục hành chính dù việc này đã bị cấm, một số thông tư của ngành này làm khó cho các ngành khác...

Nêu ví dụ cụ thể trong lĩnh vực đấu thầu mua sắm trang thiết bị y tế vừa qua khiến dư luận xã hội bức xúc, Chủ tịch Quốc hội cho biết, “khi Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì soạn thảo, trình Quốc hội dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi), chúng tôi đề nghị chỉ rõ Luật Đấu thầu hiện hành cản trở hoạt động đấu thầu nói chung và đấu thầu mua sắm trang thiết bị y tế ở điều khoản nào thì cũng không chỉ được cụ thể. Có phải vướng do luật, hay nghị định đâu mà nằm ở thông tư”. Hay tình trạng cơ quan quản lý nhà nước ban hành công văn để điều chỉnh các vấn đề thuộc phạm vi điều chỉnh của luật vẫn còn khá nhiều.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chủ trì hội nghị triển khai Nghị quyết hướng dẫn hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Ảnh: Lâm Hiển

Mặt khác, hàng năm, Bộ Tư pháp, Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước, Ủy ban Kiểm tra các cấp... đều phát hiện không ít trường hợp vi phạm trong ban hành văn bản quy phạm pháp luật, nhưng việc xử lý chưa nghiêm, chưa kịp thời.

“Các đồng chỉ nói chậm tiến độ ban hành thôi là chưa đúng. Chậm chỉ là một phần mà đáng lưu ý hơn nữa là tình trạng ban hành sai thẩm quyền hoặc ban hành sai phải hủy bỏ nhưng việc xử lý chưa nghiêm. Dường như chúng ta còn coi nhẹ việc này. Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và dư luận xã hội không đồng tình vì những vi phạm trong lĩnh vực này vừa gây cản trở, ách tắc, vừa gây lãng phí, thất thoát và thậm chí là cả tiêu cực, tham nhũng. Chúng ta phát hiện đã chậm rồi, nhưng xử lý cũng không nghiêm”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Để xảy ra thực trạng nêu trên, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, cũng có trách nhiệm của Hội đồng Dân tộc, các cơ quan của Quốc hội với vai trò là cơ quan giám sát và trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội với vai trò là cơ quan thường trực của Quốc hội hướng dẫn điều phối hoạt động các cơ quan của Quốc hội.

"Chính vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định ban hành Nghị quyết số 560 để hướng dẫn hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội. Chúng ta phải thống nhất cả về nhận thức và cách thức tổ chức thực hiện giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Cơ quan giám sát cũng phải chịu trách nhiệm nếu không làm tốt nhiệm vụ giám sát. Phải thống nhất nhận thức như thế vì sự phát triển của đất nước. Luật pháp phải kiến tạo sự phát triển, nhưng luật ban hành tốt đến mấy mà tổ chức thực thi không nghiêm thì làm sao kiến tạo phát triển được?”, Chủ tịch Quốc hội nói.

Pháp luật minh bạch sẽ bảo vệ được người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung

Về nhiệm vụ trong thời gian tới, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu phải quán triệt nghiêm túc, đầy đủ tinh thần của Nghị quyết số 560. Trước hết, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội phải tổ chức giám sát văn bản quy phạm pháp luật và tổ chức thực thi pháp luật trong lĩnh vực phụ trách. Nghị quyết cũng nhấn mạnh việc các cơ quan của Quốc hội khi được giao chủ trì thẩm tra các dự án luật thì tiến hành giám sát văn bản quy phạm pháp luật, việc tổ chức thực thi pháp luật liên quan đến dự luật đó và thực hiện giám sát theo yêu cầu, nhiệm vụ được Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao. Ngoài giám sát thường xuyên, cần tăng cường giám sát theo chuyên đề.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, Nghị quyết số 560 đã yêu cầu Hội đồng Dân tộc, các cơ quan của Quốc hội phải xác định giám sát văn bản quy phạm pháp luật là nhiệm vụ thường xuyên, kịp thời, chủ động, do đó, các cơ quan cần xây dựng và ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết. Chủ động rà soát, đưa vào chương trình giám sát hằng năm để tập trung thực hiện tốt công tác giám sát văn bản quy phạm pháp luật và công tác tổ chức thực thi pháp luật đối với những lĩnh vực phụ trách và các lĩnh vực được Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao.

Toàn cảnh hội nghị. Ảnh: Lâm Hiển

Cùng với đó, cần xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu, thống kê, tập hợp các văn bản quy phạm pháp luật trong từng lĩnh vực, nhất là các văn bản có vi phạm đã được các cơ quan chức năng phát hiện, kiến nghị xử lý, không chỉ quan tâm đến vấn đề chậm tiến độ mà còn phải đánh giá cả về chất lượng, hiệu lực thi hành, các văn bản gây ách tắc, trì trệ trong thực thi công vụ ở tất cả các lĩnh vực.

Chủ tịch Quốc hội lưu ý cần mở rộng và gắn chặt hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật với giám sát thực hiện chính sách, pháp luật nói chung, qua đó nâng cao hơn nữa trách nhiệm của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội trong việc đánh giá tính khả thi của các luật, pháp lệnh, nghị quyết đã được ban hành, chủ động phát hiện những bất cập, chồng chéo, sơ hở của hệ thống pháp luật để có hướng xử lý kịp thời.

Kết quả giám sát không chỉ nhằm phát hiện những nội dung trái với Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, mà còn phải phát hiện các quy định của pháp luật không còn phù hợp với thực tiễn để có điều chỉnh kịp thời. Điều này thể hiện mối quan hệ biện chứng giữa chức năng giám sát và chức năng lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; mối quan hệ biện chứng giữa hoạt động giám sát với công tác xây dựng, thi hành pháp luật.

Cần phối hợp nhiều phương thức giám sát, phối hợp liên ngành, xây dựng cơ sở dữ liệu để theo dõi chặt chẽ quá trình tổ chức thực thi pháp luật và ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Kết quả giám sát phải làm rõ địa chỉ chịu trách nhiệm, biện pháp khắc phục, thời hạn khắc phục, kiến nghị việc xử lý trách nhiệm của cá nhân, tổ chức, nhất là người đứng đầu và người trực tiếp liên quan đến vi phạm của văn bản quy phạm pháp luật để trong năm tới phải tạo ra chuyển biến thực sự trong lĩnh vực này, giảm thiểu dần, hạn chế và tiến tới khắc phục căn cơ những tồn tại, những vi phạm trong các văn bản quy phạm pháp luật thì mới kiến tạo, thúc đẩy đất nước phát triển nhanh và bền vững được.

"Khi hệ thống pháp luật rõ ràng, minh bạch thì chúng ta cũng bảo vệ được người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung, ngăn ngừa tiêu cực, vi phạm trong thực thi pháp luật. Từng bộ, từng ngành cũng phải chủ động rà soát các văn bản quy phạm pháp luật thuộc lĩnh vực quản lý của mình”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Với việc thực hiện nghiêm Nghị quyết số 560, Chủ tịch Quốc hội tin tưởng sẽ hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật sẽ có chuyển biến mạnh mẽ trong thời gian tới, góp phần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn nữa hoạt động của Quốc hội, nâng cao vai trò của Quốc hội, cơ quan đại diện cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước ta. "Đây cũng là nền tảng, yêu cầu bắt buộc để hoàn thiện hệ thống pháp luật góp phần thiết thực tổ chức thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới", Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

Phạm Thúy