Chú trọng phát triển OCOP xanh

Thông tin từ Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Môi trường), đến nay toàn tỉnh có 444 sản phẩm OCOP được cấp sao; trong đó có 1 sản phẩm 5 sao (vải thiều Lục Ngạn), 21 sản phẩm 4 sao và 422 sản phẩm 3 sao. Trong số này, sản phẩm là thực phẩm chiếm đa số với 360 sản phẩm. Dự kiến hết năm 2025, toàn tỉnh có khoảng 500 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên. Các địa phương có nhiều sản phẩm OCOP là thành phố Bắc Giang, thị xã Chũ, các huyện: Tân Yên, Yên Thế, Hiệp Hòa.

Sản phẩm vải thiều Lục Ngạn đạt OCOP 5 sao được trưng bày tại Siêu thị Co.opmart Bắc Giang.

Sản phẩm OCOP của Bắc Giang cơ bản đều là những sản phẩm mang thế mạnh, đặc sản của các địa phương, một số sản phẩm được công nhận là sản phẩm chủ lực, đặc trưng tiềm năng của tỉnh; sản phẩm của các làng nghề truyền thống. Mỗi sản phẩm đều có minh chứng rõ ràng về chất lượng, nguồn gốc. Nhiều sản phẩm áp dụng quy trình sản xuất tiên tiến, chất lượng; có sự quan tâm, đầu tư đến hoạt động truy xuất nguồn gốc; hồ sơ công bố chất lượng; câu chuyện sản phẩm…

Đáng chú ý, bên cạnh quan tâm lựa chọn sử dụng nguồn nguyên liệu sạch, an toàn, chất lượng, thiết kế mẫu mã, bao bì nhãn mác sản phẩm đẹp, đồng bộ, hiện đại… nhiều chủ thể đã chú trọng thực hiện tiêu chí môi trường. Cụ thể như: Đầu tư xây dựng hệ thống xử lý chất thải đạt chuẩn, không sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ hóa học cho vùng nguyên liệu; sử dụng bao bì đóng gói sản phẩm thân thiện với môi trường…

Ông Phạm Văn Dũng, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp sản xuất và kinh doanh dịch vụ tổng hợp Hồng Xuân (thị xã Chũ), chủ thể của sản phẩm vải thiều đạt tiêu chuẩn 5 sao cho biết, xác định môi trường là một trong các tiêu chí quan trọng để phát triển sản phẩm OCOP bền vững, cùng với tập trung nâng chất lượng sản phẩm, quá trình sản xuất, Hợp tác xã lựa chọn sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật sinh học cho cây vải, dùng các bao bì đóng gói như hộp giấy dễ tiêu hủy, hộp tái sử dụng, hạn chế rác thải ra môi trường. Cùng đó quan tâm cải tạo vùng trồng, không để xảy ra tình trạng suy thoái đất, ô nhiễm nguồn nước. Nhờ vậy, chất lượng vải thiều ngày càng bảo đảm, có thị trường tiêu thụ rộng rãi, đáp ứng được yêu cầu của các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản, Australia... Cuối tháng 5 vừa qua, Hợp tác xã ký kết với hệ thống siêu thị Co.opmart, đưa vải thiều vào 800 điểm bán trên toàn quốc.

Vải thiều Lục Ngạn đạt OCOP 5 sao được đóng trong hộp giấy thân thiện với môi trường.

Tuy nhiên, vẫn còn không ít chủ thể OCOP trên địa bàn tỉnh chưa chú trọng bảo vệ môi trường trong quá trình sản xuất, kinh doanh sản phẩm. Nguyên nhân là do năng lực vốn, kỹ thuật, nhận thức của một số chủ thể còn hạn chế, sản xuất cơ bản theo kinh nghiệm, thiếu mặt bằng nhà xưởng để tổ chức sản xuất tập trung. Mặt khác, do quy định về tiêu chí môi trường trong bộ tiêu chí chấm điểm OCOP còn chung chung, chưa cụ thể (tiêu chí này chỉ chiếm 6 điểm trong thang điểm 100 của bộ tiêu chí), các sản phẩm từ 4 sao trở lên mới bắt buộc phải có hồ sơ, thủ tục về môi trường theo quy định pháp luật...

Một trong những mục tiêu cụ thể được Chính phủ xác định trong Chương trình mỗi xã một sản phẩm đến năm 2025 là: “Có ít nhất 30% các chủ thể OCOP xây dựng được chuỗi giá trị theo hướng kinh tế tuần hoàn, OCOP xanh gắn với vùng nguyên liệu ổn định; trong đó ưu tiên các sản phẩm OCOP đã được đánh giá và phân hạng”.

Để bảo vệ môi trường không bị quên lãng trong cuộc đua “sao OCOP”, ngày 20/1/2025, Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã có văn bản hướng dẫn cho các đơn vị, địa phương thực hiện nội dung này trong đánh giá, công nhận sản phẩm OCOP (đối với 5 nhóm sản phẩm: Thực phẩm, đồ uống, dược liệu và sản phẩm từ dược liệu, hàng thủ công mỹ nghệ, sinh vật cảnh) một cách cụ thể, chi tiết hơn. Ví như, ngoài việc phải có hồ sơ, thủ tục về môi trường (như báo cáo đánh giá tác động; cam kết, kế hoạch hoặc đề án bảo vệ môi trường được cấp có thẩm quyền phê duyệt…), các cơ sở phải lắp đặt, vận hành hệ thống xử lý nước thải, khí thải theo quy định. Đối với cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ quy mô hộ gia đình, cá nhân, hợp tác xã... phải có công trình, thiết bị xử lý nước thải, khí thải tại chỗ phù hợp; có hồ sơ minh chứng về sử dụng bao gói thân thiện với môi trường…

Ông Vũ Văn Tưởng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh thông tin, để phát triển OCOP xanh trên địa bàn tỉnh, Sở đã chỉ đạo phòng chuyên môn phối hợp với các đơn vị, địa phương liên quan đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến văn bản hướng dẫn thực hiện tiêu chí về bảo vệ môi trường; tăng cường công tác kiểm tra, hướng dẫn để tiêu chí này được các chủ thể OCOP thực hiện nghiêm túc.

Trước vấn nạn hàng giả, kém chất lượng diễn biến phức tạp, người tiêu dùng trên địa bàn tỉnh Bắc Giang nói riêng, cả nước nói chung ngày càng quan tâm đến nguồn gốc, chất lượng sản phẩm, theo đó sản phẩm OCOP ngày càng được nhiều người tiêu dùng lựa chọn. Yếu tố “xanh”, bền vững và thân thiện với môi trường cũng đang trở thành tiêu chuẩn mới cho sản phẩm nông nghiệp. Vì thế OCOP không nên chỉ là chương trình tạo ra các sản phẩm ngon - đẹp - bao bì bắt mắt mà còn phải là chương trình của đạo đức sản xuất, của trách nhiệm với thiên nhiên và cộng đồng. Mỗi sản phẩm OCOP cần phản ánh không chỉ hương vị địa phương mà còn là nỗ lực gìn giữ môi trường nơi sản xuất ra nó.

Để phát triển OCOP bền vững trên địa bàn tỉnh, bảo vệ môi trường phải trở thành “sao thứ 6” bên cạnh 5 sao hiện hữu trong hệ thống đánh giá. Do đó, ngành chuyên môn cần tiếp tục đề xuất bổ sung tiêu chí môi trường rõ ràng trong chấm điểm OCOP. Ví dụ như có hệ thống xử lý nước thải, sử dụng bao bì phân hủy sinh học, ghi nhận quy trình sản xuất hữu cơ hoặc ít hóa chất… Cùng đó tăng cường tập huấn kỹ thuật sản xuất sạch cho các hộ dân, hợp tác xã OCOP, hướng dẫn cách sử dụng tài nguyên tiết kiệm, chế biến không gây ô nhiễm, tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp. Đồng thời với đó là quan tâm, triển khai các gói tín dụng ưu đãi cho cơ sở sản xuất OCOP có đầu tư xử lý chất thải, tiết kiệm năng lượng hoặc phát triển tuần hoàn.

Bài, ảnh: Tuấn Dương