Chủ trương nhân văn, góp phần tạo dựng vành đai tri thức bền vững nơi biên cương

Chủ trương này được dư luận nhìn nhận là rất nhân văn, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với học sinh vùng biên giới. Trong ngày 9/11, các trường PTNT liên cấp tiểu học-trung học cơ sở tại các xã biên giới đất liền sẽ đồng loạt được khởi công, biến ước mơ được học tập, sinh hoạt trong những ngôi trường mới khang trang của hàng trăm nghìn học sinh vùng biên sắp trở thành hiện thực.

Các trường PTNT liên cấp tại các xã biên giới sẽ đi vào hoạt động trong năm học 2026-2027. ảnh: Đình Tuân

Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, cả nước hiện có 956 trường phổ thông ở 248 xã biên giới đất liền. Trong số này, mới chỉ có khoảng 22 trường phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT) với quy mô 7.644 học sinh, mới chỉ chiếm 2,3% về tổng số trường và 1,2% số học sinh phổ thông trên địa bàn được hưởng chính sách nội trú của Nhà nước; có khoảng 160 trường phổ thông dân tộc bán trú (PTDTBT), quy mô 51.131 học sinh, chỉ chiếm khoảng 16,7% tổng số trường và 8,18% tổng số học sinh phổ thông tại địa bàn các xã biên giới đất liền được hưởng chính sách bán trú của Nhà nước.

Trong tổng số 625.255 học sinh trên địa bàn các xã biên giới, số học sinh không đủ điều kiện học tại trường PTDTNT, PTDTBT nhưng có nhu cầu được nội trú, bán trú khoảng 273.244 học sinh, chiếm 43,7% tổng số học sinh phổ thông hiện tại. Từ con số thống kê trên cho thấy, số lượng học sinh có nhu cầu nội trú, bán trú trên địa bàn các xã biên giới đất liền chiếm tỷ lệ rất cao. Bên cạnh đó, điều kiện cơ sở vật chất trường lớp tại các xã biên giới còn rất khó khăn, thiếu thốn, chưa đáp ứng được yêu cầu tối thiểu, chưa bảo đảm đáp ứng nhu cầu nội trú, bán trú của học sinh; đội ngũ nhà giáo còn thiếu và chưa được sắp xếp hợp lý, ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng giáo dục, dẫn tới không bảo đảm công bằng trong giáo dục.

Để nâng cao chất lượng giáo dục, thu hẹp khoảng cách vùng miền, tạo nguồn cán bộ chất lượng tại các vùng biên giới đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới, Bộ GD&ĐT đã báo cáo, đề xuất lãnh đạo Đảng, Nhà nước, đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm về chủ trương xây dựng các trường PTNT cho học sinh ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, đặc biệt là tại các xã biên giới đất liền. Theo Thông báo kết luận số 81-TB/TW ngày 18/7/2025 của Bộ Chính trị về chủ trương đầu tư xây dựng trường học cho các xã biên giới và Nghị quyết số 298/NQ-CP ngày 26/9/2025 của Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động của Chính phủ thực hiện Thông báo kết luận 81, cả nước có 248 xã biên giới đất liền được quy hoạch đầu tư 248 trường PTNT liên cấp tiểu học- trung học cơ sở. Trong đó, 100 trường được chọn đầu tư xây dựng giai đoạn 1, với tổng nhu cầu vốn đầu tư gần 20.000 tỷ đồng.

Lễ khởi công các trường PTNT liên cấp tại các xã biên giới đất liền sẽ đồng loạt được diễn ra vào ngày 9/11 tại các tỉnh thành trên toàn quốc gồm: Thanh Hóa, Lạng Sơn, Cao Bằng, Lào Cai, Tuyên Quang, Điện Biên, Lai Châu, Sơn La, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Đắk Lắk, Lâm Đồng và An Giang. Đây là hoạt động nhằm cụ thể hóa chủ trương đầu tư xây dựng các trường PTNT liên cấp tiểu học và trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đất liền của Đảng và Nhà nước. Đặc biệt, các trường được khởi công đồng loạt ngày 9/11 đều thuộc danh mục 100 trường đã được Chính phủ phê duyệt đầu tư trong năm 2025, dự kiến hoàn thành và đưa vào sử dụng trước khai giảng năm học 2026-2027; đồng thời được xác định là “các trường hình mẫu”, vừa đảm bảo cơ sở vật chất tiên tiến, vừa là mô hình mẫu trong tổ chức giáo dục, quản lí, vận hành. Các trường được xây dựng nhằm phát triển toàn diện học sinh về đức, trí, thể, mỹ, có không gian học tập, thể thao, âm nhạc, mỹ thuật, hướng nghiệp, phát triển văn hóa, đồng thời đảm bảo điều kiện ăn ở nội trú, bán trú đầy đủ. Đây cũng là bước khởi đầu để tiến tới hoàn thành 248 trường trong giai đoạn 2025-2028, góp phần xóa dần khoảng cách vùng miền và tạo dựng vành đai tri thức bền vững nơi biên cương.

Nhiều chuyên gia, cán bộ quản lý giáo dục đánh giá cao chủ trương nhân văn này của Bộ Chính trị đã thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với học sinh vùng biên giới; hướng tới mục tiêu bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục, thu hẹp chênh lệch vùng miền. Bà Nguyễn Thị Việt Nga, Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, người tham gia nhiều cuộc giám sát liên quan giáo dục tại các trường, địa bàn vùng sâu, vùng xa, biên giới cho rằng, trong nhiều năm qua, Đảng, Nhà nước đã có rất nhiều chính sách để phát triển giáo dục ở các vùng miền núi, đặc biệt là các địa phương giáp biên. Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả rất tốt, giáo dục ở các khu vực này còn rất nhiều khó khăn như về cơ sở vật chất, nhất là trường học; điểm trường chưa được kiên cố, thiếu giáo viên... Trong bối cảnh đó, chủ trương của Bộ Chính trị đầu tư xây dựng các trường PTNT liên cấp tiểu học và THCS tại 248 xã biên giới đất liền là chính sách an sinh rất quan trọng, vô cùng kịp thời và đúng đắn. Chủ trương quan trọng này trước mắt sẽ giúp thu hẹp khoảng cách về giáo dục nói riêng và rộng hơn là về phát triển nguồn nhân lực, kinh tế - xã hội nói chung của miền núi với miền xuôi. Về lâu dài, mạng lưới trường PTNT liên cấp ở xã biên giới sẽ tạo nguồn nhân lực tại chỗ, và quan trọng hơn, gia cố thế trận quốc phòng - an ninh nhân dân từ nền tảng tri thức; góp phần nâng cao dân trí, tạo nguồn cán bộ người dân tộc, cải thiện đời sống, giữ vững chủ quyền biên giới bằng sức mạnh của giáo dục.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết: Cùng với việc xây dựng các trường PTNT liên cấp tại các xã biên giới đất liền, Bộ GD&ĐT đang phối hợp với các bộ, ngành và địa phương nghiên cứu, xây dựng các chính sách đặc thù để bố trí, đào tạo, thu hút và giữ chân đội ngũ giáo viên có năng lực, tâm huyết, đáp ứng yêu cầu giáo dục vùng biên giới. Các chính sách dự kiến được ban hành trước năm học 2026-2027, đồng bộ với tiến độ hoàn thành các công trình. Đối với học sinh vùng biên giới, các em sẽ được học tập, sinh hoạt trong môi trường hiện đại, an toàn, đầy đủ tiện nghi, được Nhà nước bảo đảm điều kiện ăn ở, rèn luyện và phát triển năng lực. Mục tiêu là bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục, nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ, góp phần phát triển bền vững vùng biên giới.

Huyền Thanh