Chuẩn hóa chức năng thanh tra chuyên ngành của BHXH

Cần sớm hoàn thiện chức năng thanh tra chuyên ngành của BHXH

Vẫn còn nhiều vướng mắc

Theo đánh giá của BHXH Việt Nam, mặc dù đạt hiệu quả tích cực, song công tác thanh kiểm tra của ngành vẫn còn nhiều vướng mắc. Đơn cử, tuy có quyền và trách nhiệm tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhưng cơ quan BHXH lại chỉ có chức năng thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHYT, chứ không có chức năng thanh tra, xử lý vi phạm trong việc thực hiện chính sách, pháp luật BHXH, BHYT đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị sử dụng lao động và cơ sở KCB BHYT.

Theo ông Trần Đức Long, Vụ trưởng Vụ Thanh tra - Kiểm tra (BHXH Việt Nam), quy định này khiến cho cơ quan BHXH gặp khó khăn trong việc tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật về BHXH, BHYT; quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia BHXH, BHYT bị xâm hại không được ngăn chặn hoặc xử lý kịp thời. Vì vậy, hàng năm có hàng trăm nghìn người lao động (NLĐ) không được hưởng các chế độ BHXH, BHYT kịp thời…

Mặt khác, theo quy định của Luật BHXH, Luật BHYT thì Thanh tra Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về việc thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH; thanh tra y tế thực hiện chức năng TTCN về việc thực hiện chính sách, pháp luật về BHYT và thanh tra tài chính thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về quản lý tài chính BHXH, BHYT. Các cơ quan thanh tra trên cũng đã có nhiều cố gắng trong việc thanh tra và phối hợp với tổ chức BHXH để tranh tra, xử phạt đối với các đơn vị vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT. Tuy nhiên, do số lượng các đơn vị sử dụng lao động, cơ sở KCB quá lớn, lực lượng thanh tra của các ngành này còn mỏng nên việc thanh tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT còn rất hạn chế về số cuộc, số đơn vị được thanh tra và không kịp thời.

Cũng theo ông Trần Đức Long, theo quy định của pháp luật, cơ quan BHXH chỉ có chức năng thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH, BHTN, BHYT còn việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT là kiểm tra. Các hành vi vi phạm pháp luật về thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT của người lao động và chủ sử dụng lao động đều do cơ quan BHXH qua công tác kiểm tra phát hiện ra. Tuy nhiên, việc xử lý vi phạm mới chỉ dừng ở mức độ phát hiện sai sót, kiến nghị thu hồi và kiến nghị cơ quan quản lý Nhà nước xử lý theo quy định của pháp luật, còn kết luận sau kiểm tra của cơ quan BHXH không được các đơn vị thực hiện nghiêm túc, chưa có tác dụng răn đe, phòng ngừa hành vi vi phạm của các chủ sử dụng lao động và các cơ sở KCB BHYT. Đây là một trong những nguyên nhân cơ bản, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả hoạt động thực hiện chế độ, chính sách của cơ quan BHXH.

Nhiều người lao động chưa được nhận chế độ chính sách BHXH, BHYT kịp thời

Sớm hoàn thiện chức năng thanh tra chuyên ngành của BHXH

Tại hội thảo khoa học “Một phần tư thế kỷ góp phần sự nghiệp an sinh” do BHXH VN tổ chức mới đây, theo các chuyên gia an sinh xã hội, để kiện toàn chính sách và đảm bảo quyền lợi cho NLĐ, sắp tới việc sửa đổi Luật BHXH 2014 cần bổ sung chức năng thanh tra chuyên ngành đầy đủ cho ngành BHXH, trong đó có thanh tra việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhằm hạn chế tình trạng lạm dụng, trục lợi BHXH, BHYT như hiện nay. Bên cạnh đó, Luật BHYT sửa đổi cũng cần bổ sung trách nhiệm của cơ quan BHXH trong việc thanh tra chuyên ngành về BHYT, việc thực hiện chính sách BHYT và thực hiện hợp đồng KCB BHYT.

Các chuyên gia cũng khuyến nghị Chính phủ sớm ban hành Nghị định hướng dẫn về các biện pháp chế tài đối với các cá nhân, tổ chức chậm thực hiện kết luận sau thanh tra và Nghị định xử lý nợ BHXH, BHYT kéo dài (không còn khả năng trả nợ) của các đơn vị ngừng hoạt động, thuộc diện giải thể, phá sản để tháo gỡ, giải quyết chế độ cho NLĐ tại các DN này...

Mặt khác, cần làm rõ thẩm quyền của tổ chức BHXH về một số hành vi sai phạm được quy định trong các văn bản quy định pháp luật như: Nghị định số 95/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, đưa NLĐ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; Nghị định số 176/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế; quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính khi đối tượng vi phạm không tự nguyện chấp hành...

Bên cạnh đó, Thanh tra Bộ LĐ-TB&XH nên đánh giá hiệu quả phối hợp tại địa phương, chỉ đạo Thanh tra các Sở LĐ-TB&XH tăng cường phối hợp với cơ quan BHXH trong thanh kiểm tra và xử lý vi phạm về BHXH, BH thất nghiệp. Thanh tra Bộ Y tế ban hành văn bản chỉ đạo Thanh tra các Sở Y tế tăng cường phối hợp với cơ quan BHXH trong thanh kiểm tra và xử lý vi phạm về lĩnh vực BHYT.

Điểm đáng lưu ý mà các chuyên gia chỉ ra, đó là một số DN khi có quyết định thanh kiểm tra thì đóng đầy đủ BHXH. Tuy nhiên, sau khi thanh tra, các DN này lại tiếp tục tái diễn nợ BHXH, thậm chí mất khả năng chi trả và không thực hiện đóng tiền phạt xử lý vi phạm hành chính.

Phó Tổng Giám đốc BHXH Đào Việt Ánh khẳng định, thời gian tới bên cạnh các giải pháp đồng bộ, ngành BHXH đặc biệt chú trọng đến việc ứng dụng CNTT vào lĩnh vực thanh tra, kiểm tra. Vừa qua, Hội đồng Thẩm phán (TAND Tối cao) đã ban hành Nghị quyết 05, đây là tiền đề rất quan trọng để ngành BHXH đẩy mạnh xử lý vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT. Vì vậy, Phó Tổng giám đốc Đào Việt Ánh yêu cầu các đơn vị chức năng cần hướng dẫn kỹ cho các tỉnh, thành vận dụng, thực hiện hiệu quả.

Thu Cúc