Chương trình nghệ thuật 'Dấu chân người lính' và ký ức văn hóa nơi đất khách

Nhân dịp kỷ niệm 81 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam và 80 năm Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam, cộng đồng người Việt tại CH Séc đã cùng nhau dựng nên một không gian văn hóa giàu tính biểu tượng. Ở đó, hình ảnh người lính không chỉ hiện diện như một ký ức lịch sử, mà còn là một “mạch ngầm văn hóa” chảy xuyên suốt đời sống tinh thần của cộng đồng Việt xa quê.

Người lính – biểu tượng văn hóa vượt thời gian

Không chọn lối minh họa hoành tráng hay tái hiện chiến tranh bằng kỹ xảo, “Dấu chân người lính” chạm tới khán giả bằng những gì giản dị nhất: lời ca quen thuộc, trích đoạn kịch giàu chiều sâu tâm lý, những vai diễn được thể hiện bằng chính trải nghiệm sống của người trong cuộc.

Một tiết mục tại Chương trình

Các tiết mục nghệ thuật được dàn dựng theo một dòng chảy liền mạch, dẫn dắt người xem đi qua nhiều cung bậc cảm xúc: từ hào hùng, bi tráng đến lắng đọng, suy tư. Các trích đoạn kịch như Những điều không thể mất (tác giả Lưu Quang Vũ), Cát và nước ( tác giả Nguyễn Quang Vinh) không chỉ kể câu chuyện của người lính trong chiến tranh, mà còn đặt ra những câu hỏi về giá trị con người, về sự mất – còn của nhân cách trong những thời khắc khắc nghiệt nhất.

Ở một góc khác của sân khấu, những làn điệu chèo mộc mạc, những ca khúc đi cùng năm tháng lại gợi mở ký ức tập thể – thứ ký ức mà nhiều người trong khán phòng tưởng như đã ngủ yên, nhưng bất chợt thức dậy khi nghe lại một câu hát quen.

Điều đặc biệt của “Dấu chân người lính” không nằm ở số lượng nghệ sĩ hay quy mô tổ chức, mà ở cách chương trình đặt hình tượng người lính vào chiều sâu văn hóa. Người lính hiện lên không chỉ là chủ thể của chiến công, mà là con người bằng xương bằng thịt, mang trong mình nỗi nhớ nhà, khát vọng sống, tình yêu và cả những day dứt sau chiến tranh.

Theo ông Tạ Quang Thanh – Tùy viên Quốc phòng Đại sứ quán Việt Nam tại CH Séc, sự hiện diện đông đủ của các thế hệ cựu chiến binh tại chương trình cho thấy một điều rất rõ: màu áo lính vẫn là sợi dây kết nối bền chặt giữa cộng đồng người Việt nơi đất khách với Tổ quốc.

Các tiết mục mang đến sự xúc động cho khán giả

Trong thời bình, hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ không chỉ được gìn giữ qua các nghi lễ hay ngày kỷ niệm, mà còn sống động trong những hoạt động văn hóa cộng đồng. Đó là cách lịch sử được “trao truyền” một cách tự nhiên, đặc biệt với thế hệ trẻ sinh ra và lớn lên xa quê hương.

Với nhiều khán giả, đêm diễn không đơn thuần là thưởng thức nghệ thuật mà là nghi thức tri ân – lặng lẽ nhưng sâu sắc. Khi ca khúc Vết chân tròn trên cát vang lên, nhiều khán giả đã rưng rưng nước mắt vì lòng biết ơn và ý thức về cái giá của hòa bình.

Ông Phạm Gia Hậu – Chủ tịch Hội Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam tại CH Séc – cho biết, ý tưởng xây dựng chương trình xuất phát từ mong muốn dùng nghệ thuật để kể lại câu chuyện người lính cụ Hồ theo cách gần gũi nhất. Không giáo điều, không lên gân, mà để người xem tự cảm, tự nhớ và tự suy ngẫm.

“Có những khoảnh khắc, tôi thấy cả nghệ sĩ trên sân khấu và khán giả dưới hàng ghế đều cùng chung một cảm xúc. Đó là lúc nghệ thuật thực sự hoàn thành vai trò của mình,” ông Phạm Gia Hậu chia sẻ.

Ký ức chiến tranh và trách nhiệm thời bình

Các cựu chiến binh hiện đang sống tại CH Séc

Với các cựu chiến binh tham dự chương trình, “Dấu chân người lính” là dịp hiếm hoi để họ cùng nhau nhìn lại một chặng đường đã đi qua – không phải để tự hào một cách ồn ào, mà để nhắc nhớ về trách nhiệm của mình trong hiện tại.

Ông Nguyễn Văn Sơn, Chủ tịch Trung ương Hội Cựu chiến binh Việt Nam tại CH Séc cho rằng, việc gìn giữ tinh thần Bộ đội Cụ Hồ hôm nay không chỉ nằm ở ký ức chiến tranh, mà ở cách mỗi người sống, lao động và đóng góp cho cộng đồng nơi mình đang sinh sống.

Cùng quan điểm đó, ông Tống Xuân Dũng, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tại CH Séc nhấn mạnh vai trò giáo dục của những chương trình văn hóa này. Theo ông, khi con cháu được chứng kiến, được nghe kể và được chạm vào lịch sử bằng nghệ thuật, ký ức ấy sẽ ở lại lâu hơn bất kỳ bài học lý thuyết nào.

Khép lại đêm diễn, “Dấu chân người lính” không chỉ để lại dư âm nghệ thuật, mà còn mở ra một không gian đối thoại giữa các thế hệ, giữa quá khứ và hiện tại. Trong không gian ấy, văn hóa không đứng yên, mà tiếp tục vận động, thích ứng và lan tỏa theo cách riêng của cộng đồng người Việt nơi đất khách.

Giữa Thủ đô Praha, dấu chân người lính Việt Nam được khắc họa không bằng tượng đài, mà bằng ký ức sống, bằng nghệ thuật và bằng tinh thần đoàn kết cộng đồng. Đó cũng chính là cách văn hóa Việt Nam âm thầm tồn tại và bền bỉ đi cùng người Việt, dù ở bất cứ nơi đâu.

THÙY DƯƠNG