Chuyển dịch năng lượng bằng khoa học và công nghệ Hướng tới tương lai xanh và bền vững

Chương trình “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ năng lượng” do Bộ Khoa học và Công nghệ triển khai đang mở ra cơ hội đổi mới mạnh mẽ, góp phần nâng cao năng lực tự chủ về công nghệ năng lượng.

Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ năng lượng

Những năm qua, hệ thống năng lượng Việt Nam đã có bước tiến lớn: công suất nguồn tăng nhanh, năng lượng tái tạo phát triển mạnh, hiệu quả sử dụng năng lượng được cải thiện, lưới điện ngày càng ổn định. Tuy nhiên, ngành vẫn đối mặt nhiều thách thức như phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, tổn thất trong truyền tải, công nghệ năng lượng tái tạo chưa đồng đều, trong khi áp lực giảm phát thải ngày càng lớn. Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định phát triển năng lượng phải “nhanh và bền vững”, đi đôi với bảo vệ môi trường và bảo đảm an ninh năng lượng. Điều này đòi hỏi KH-CN phải đóng vai trò trụ cột trong quá trình chuyển đổi từ mô hình năng lượng truyền thống sang năng lượng sạch, thông minh.

Chiến lược phát triển KH-CN và đổi mới sáng tạo đến năm 2030 cũng đặt “công nghệ năng lượng” vào nhóm ưu tiên nghiên cứu, tập trung vào năng lượng tái tạo, lưu trữ năng lượng và lưới điện thông minh. Trên cơ sở đó, Bộ Khoa học và Công nghệ đã triển khai Chương trình nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ năng lượng (Chương trình) với mục tiêu làm chủ công nghệ tiên tiến trong khai thác, sản xuất và sử dụng năng lượng. Các hướng nghiên cứu trọng tâm gồm: ứng dụng công nghệ hiện đại trong thăm dò - khai thác năng lượng sơ cấp; phát triển công nghệ năng lượng tái tạo (gió, mặt trời, sinh khối, hydro); nghiên cứu lưu trữ năng lượng; xây dựng lưới điện thông minh; ứng dụng chuyển đổi số trong toàn chuỗi năng lượng; nghiên cứu, thiết kế và vận hành an toàn lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu.

Chương trình đặt ra các mục tiêu tối thiểu 50% kết quả nghiên cứu được ứng dụng thực tế, 20% có khả năng thương mại hóa; 70% công nghệ đạt mức tiên tiến khu vực; 50% nhiệm vụ có doanh nghiệp tham gia; một nửa số nhiệm vụ gắn với đào tạo sau đại học, góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao.

Để chương trình phát huy hiệu quả, các chuyên gia cho rằng cần đẩy mạnh liên kết “4 nhà”, ưu tiên làm chủ các công nghệ then chốt như năng lượng tái tạo, lưu trữ năng lượng, lưới điện thông minh và số hóa năng lượng. Đồng thời, hoàn thiện cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ và thương mại hóa kết quả nghiên cứu; phát triển mô hình năng lượng xanh phù hợp điều kiện từng địa phương; tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức xã hội.

Giai đoạn 2021 - 2030 là thời điểm mang tính quyết định đối với quá trình chuyển dịch năng lượng của Việt Nam. Với việc triển khai đồng bộ Chương trình, Việt Nam đang thể hiện rõ quyết tâm làm chủ công nghệ năng lượng mới, hướng tới một tương lai xanh, tự chủ và phát triển bền vững.

MAI HỒNG