Chuyển đổi số không dừng lại ở 'số hóa hồ sơ' hay 'đưa thủ tục lên mạng'

Trong tiến trình đó, việc triển khai dịch vụ công trực tuyến được xem là bước đi tất yếu không chỉ nhằm tiết kiệm thời gian, chi phí xã hội, mà quan trọng hơn là từng bước đổi mới phương thức quản lý, điều hành, hướng tới xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch, chuyên nghiệp, vận hành trên nền tảng dữ liệu.

Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay cho thấy, không ít thủ tục hành chính mới chỉ “trực tuyến một phần”; không ít thủ tục công bố là “trực tuyến”, người dân dù đã kê khai thông tin, tải hồ sơ trên cổng dịch vụ công nhưng vẫn phải in ấn, scan và trực tiếp mang hồ sơ giấy đến cơ quan chức năng để ký xác nhận hoàn tất thủ tục.

Cách làm này khiến nhiều người băn khoăn: Vì sao đã làm trực tuyến nhưng vẫn chưa thể rời bỏ hoàn toàn hồ sơ giấy?

Cần nhìn nhận thẳng thắn rằng, tình trạng “nửa trực tuyến - nửa trực tiếp” không phải là chủ trương quay lại lối làm việc cũ, mà phản ánh những khó khăn trong giai đoạn chuyển đổi.

Hệ thống dữ liệu dùng chung giữa các bộ, ngành và địa phương chưa được kết nối đồng bộ; nhiều quy trình nghiệp vụ vẫn được thiết kế dựa trên hồ sơ giấy; một số quy định pháp luật chưa kịp thời sửa đổi để phù hợp với phương thức xử lý điện tử. Khi dữ liệu chưa trở thành nền tảng thống nhất, việc yêu cầu người dân bổ sung hồ sơ giấy vẫn còn diễn ra.

Câu chuyện hôm nay đặt ra yêu cầu rõ ràng, khách quan, đây không phải là sự phủ nhận chủ trương chuyển đổi số, mà phản ánh những khó khăn, vướng mắc trong giai đoạn chuyển tiếp: Chuyển đổi số trong cải cách hành chính không thể dừng lại ở việc “số hóa hồ sơ” hay “đưa thủ tục lên mạng”, mà phải là chuyển đổi toàn diện phương thức quản lý, điều hành.

Trực tuyến toàn trình chỉ thực sự có ý nghĩa khi cơ quan nhà nước chủ động khai thác, sử dụng dữ liệu đã có trong các cơ sở dữ liệu quốc gia, chuyên ngành; khi thông tin của người dân, doanh nghiệp được dùng lại nhiều lần, thay vì yêu cầu nộp đi nộp lại dưới các hình thức khác nhau, nhưng cần phải đảm bảo tuyệt đối an toàn thông tin.

Nhận thức rõ vấn đề này, để giải quyết thực trạng hiện nay, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 66.7/NQ-CP năm 2025 có hiệu lực từ ngày 1-1-2026 đến ngày 28-2-2027, quy định cắt giảm hoặc thay thế thành phần hồ sơ, thủ tục hành chính bằng việc khai thác dữ liệu từ các cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành với mục tiêu tạo đột phá trong cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục hành chính dựa trên dữ liệu, thay vì hồ sơ giấy, xác định rõ nguyên tắc: Dữ liệu thay thế hồ sơ, cơ quan nhà nước không yêu cầu người dân cung cấp những thông tin đã có trong hệ thống.

Đồng thời, hoàn thành việc rà soát, khắc phục sai sót, cập nhật bảo đảm tính chính xác, đầy đủ, nhất quán của dữ liệu; chia sẻ dữ liệu và công bố thông tin trong cơ sở dữ liệu được khai thác; ban hành hướng dẫn và phối hợp triển khai kết nối để khai thác, sử dụng thông tin trong cơ sở dữ liệu, hoàn thành trước ngày 1-1-2026.

Đây là bước đi thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ, hướng tới xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch.

Tuy vậy, thực tế triển khai đến đâu? Một số kết quả ban đầu là nhiều địa phương triển khai hàng trăm thủ tục hành chính trực tuyến hoàn chỉnh, cho phép người dân nộp và nhận kết quả online. Thế nhưng, thủ tục “trực tuyến” vẫn “nửa trên - nửa dưới”.

Để chủ trương đi vào cuộc sống, cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống. Trước hết là hoàn thiện thể chế, kịp thời sửa đổi các quy định còn ràng buộc hồ sơ giấy.

Cùng với đó là đẩy nhanh việc chuẩn hóa, kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan; nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ trong xử lý hồ sơ điện tử; đồng thời, tăng cường hướng dẫn, hỗ trợ người dân trong tiếp cận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến.

Câu chuyện “trực tuyến nhưng vẫn phải nộp hồ sơ giấy” không chỉ là bất cập kỹ thuật trong giải quyết thủ tục hành chính, mà còn là thước đo cho mức độ thành công của cải cách hành chính và chuyển đổi số quốc gia.

Khi dữ liệu thực sự trở thành “nguồn tài nguyên”, khi quy trình được thiết kế lại trên nền tảng số, khi trách nhiệm phục vụ được đặt lên hàng đầu, thì thủ tục hành chính trực tuyến toàn trình mới không còn là khẩu hiệu, mà trở thành thực tế sinh động trong đời sống hằng ngày của người dân.

Đó cũng chính là đích đến của cải cách thủ tục hành chính trong giai đoạn mới: Giảm giấy tờ, tăng dữ liệu; giảm phiền hà, tăng niềm tin - hiệu quả, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ, củng cố niềm tin của Nhân dân đối với bộ máy hành chính nhà nước.

LÊ MINH DŨNG