Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo: Động lực phát triển nông nghiệp xanh, bền vững

Khai mạc Phiên chợ Nông sản, Đặc sản vùng miền 2025. Ảnh: Chu Khôi.

Ngày 18/9/2025, tại Hà Nội, Trung tâm Xúc tiến thương mại Nông nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Diễn đàn “Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong phát triển nông nghiệp và bảo vệ môi trường”. Sự kiện nằm trong khuôn khổ Phiên chợ nông sản, đặc sản vùng miền năm 2025.

CHUYỂN ĐỔI SỐ - XU THẾ TẤT YẾU CỦA NÔNG NGHIỆP

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp, nhấn mạnh nông nghiệp Việt Nam trong suốt chặng đường phát triển đã đạt nhiều thành tựu to lớn, góp phần bảo đảm an ninh lương thực, ổn định xã hội, nâng cao đời sống nhân dân và khẳng định vị thế quốc tế.

Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động, biến đổi khí hậu gay gắt, suy thoái tài nguyên và áp lực tiêu dùng xanh ngày càng lớn, ngành nông nghiệp – môi trường đứng trước những thách thức chưa từng có.

Theo ông Tiến, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo chính là “động lực then chốt”, con đường tất yếu để nông nghiệp Việt Nam bước sang giai đoạn phát triển mới: hiệu quả hơn, minh bạch hơn, xanh và bền vững hơn.

Ông Nguyễn Minh Tiến: "Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo chính là “động lực then chốt” để nông nghiệp Việt Nam phát triển hiệu quả hơn, xanh và bền vững hơn". Ảnh Chu Khôi.

“Chuyển đổi số trong nông nghiệp và môi trường đã trở thành chủ trương nhất quán, từ định hướng chiến lược đến hành động cụ thể, mở đường cho các dự án, mô hình và chương trình thực tiễn”, ông Tiến khẳng định.

Tại Diễn đàn, ông Nguyễn Kim Phúc - Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) trình bày tham luận về “Ứng dụng công nghệ tiên tiến trong quản lý và phát triển chuỗi giá trị nông sản”. Theo đó, nông nghiệp là một trong 8 lĩnh vực ưu tiên chuyển đổi số theo Quyết định 749/QĐ-TTg.

Ông Nguyễn Kim Phúc - Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường).

Tuy nhiên, ông cũng chỉ rõ những thách thức lớn: chuyển đổi số mới tập trung ở doanh nghiệp lớn, hạ tầng viễn thông và thiết bị ở nông thôn còn yếu, nhân lực thiếu kỹ năng số, hệ thống dữ liệu ngành phân mảnh và thiếu liên thông.

Ở góc độ vĩ mô, ông Phạm Duy Khánh, Giám đốc Trung tâm Phát triển nông thôn (Viện Chiến lược chính sách nông nghiệp và môi trường), nhấn mạnh sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế số Việt Nam. Năm 2024, kinh tế số ước đóng góp 18,3% GDP, tăng trưởng trên 20% so với năm 2023 – cao gấp 3 lần tốc độ GDP chung và nhanh nhất Đông Nam Á. Mục tiêu năm 2025, tỷ trọng này sẽ đạt 20,5% GDP với doanh thu lĩnh vực kinh tế số nền tảng 52 tỷ USD. Đến 2030, Việt Nam kỳ vọng đạt mức 30–35% GDP, lọt top 30 toàn cầu về tỷ trọng kinh tế số.

Song song, thương mại điện tử bán lẻ đạt 25 tỷ USD năm 2024, tăng 20%, đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Thanh toán không tiền mặt tăng hơn 50% mỗi năm, số doanh nghiệp công nghệ số vượt 73.000, tăng trên 10% so với năm 2023.

“Đây là nền tảng quan trọng để thúc đẩy thương mại nông sản trực tuyến, truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường cho nông nghiệp Việt Nam”, ông Khánh nói.

TỪ LÀNG THÔNG MINH ĐẾN NÔNG TRẠI SỐ

Diễn đàn cũng giới thiệu nhiều mô hình thực tiễn. Dự án hợp tác giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường với UNDP năm 2023 cho thấy, thanh long Bình Thuận có thể cắt giảm 68% phát thải carbon, tiết kiệm 50% năng lượng nhờ ứng dụng điện mặt trời, đèn LED và app truy xuất nguồn gốc.

Tại Đồng Tháp, mô hình Làng thông minh đang giúp giám sát đất, thủy lợi, canh tác, chăn nuôi, thu hoạch, bảo quản và chế biến bằng công nghệ số, từ đó giảm tổn thất, rủi ro và nâng cao hiệu quả.

Nhiều mô hình áp dụng công nghệ số hiệu quả tạo sự lan tỏa. Hình thành thói quen tiêu dùng số cho nông sản.

Một ví dụ điển hình là xã Yên Hòa (Yên Mô, Ninh Bình): toàn bộ 10/10 thôn có internet, 70% người dân dùng smartphone, 90% hộ gia đình truy cập internet di động. Các sản phẩm OCOP được đưa lên sàn thương mại điện tử Postmart, thanh toán QR code được triển khai, y tế và giáo dục thông minh được áp dụng, cùng hệ thống AI cho phát thanh tuyên truyền.

Ông Phạm Duy Khánh, Giám đốc Trung tâm Phát triển nông thôn, Viện Chiến lược chính sách nông nghiệp và môi trường.

Giải pháp được ông Phạm Duy Khánh đề xuất là tập trung xây dựng ngân hàng dữ liệu quốc gia về nông nghiệp số; thiết lập mạng lưới quan trắc, giám sát tích hợp; phát triển đội ngũ chuyên gia công nghệ am hiểu đặc thù nông sản và vùng canh tác. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức, đào tạo kỹ năng số cho nông dân thông qua mô hình điểm, giới thiệu cách làm thành công để họ trải nghiệm trước khi nhân rộng.

Đặc biệt, việc xây dựng làng thông minh cần dựa trên ba trụ cột: chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Chính quyền số ứng dụng dịch vụ công trực tuyến liên thông; kinh tế số quản lý mã số vùng nguyên liệu, thương mại điện tử sản phẩm OCOP; xã hội số cung cấp dịch vụ y tế, giáo dục, văn hóa, môi trường nông thôn qua nền tảng số.

Chuyển đổi số trong nông nghiệp, theo các chuyên gia, không chỉ là áp dụng công nghệ, mà còn là đổi mới tư duy và cách làm, để nông nghiệp Việt Nam vươn lên hiện đại, hiệu quả, minh bạch, gắn với bảo vệ môi trường sinh thái.

PHIÊN CHỢ NÔNG SẢN, ĐẶC SẢN VÙNG MIỀN 2025

Phiên chợ Nông sản, Đặc sản vùng miền 2025 đã khai mạc ngay trước khi Diễn đàn nêu trên diễn ra. Phiên chợ được tổ chức từ ngày 18 – 21/9/2025, tại Khu Hội chợ Triển lãm giao dịch Kinh tế và thương mại, số 489 Hoàng Quốc Việt, phường Nghĩa Đô, Hà Nội. Phiên chợ mở cửa từ 8h30 – 19h00 hằng ngày, với quy mô 60 gian hàng trên diện tích 1.000m2.

Ký kết hợp tác giữ Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp và Trường Đại học Thương mại. Ảnh Chu Khôi.

Sự kiện quy tụ nhiều hợp tác xã, doanh nghiệp, hội nông dân đến từ các tỉnh, thành trong cả nước như Hà Nội, Lạng Sơn, Lào Cai, Sơn La, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Nghệ An, Đắk Lắk… Các đơn vị mang tới nhiều nông sản, đặc sản gắn liền với địa phương như na và sản phẩm từ Mác mật Lạng Sơn; trà Thái Nguyên; cá một nắng Quảng Ninh; sầu riêng, bơ, mãng cầu Đắk Lắk; cà phê, macca Lâm Đồng; gạo Séng Cù Lào Cai; gạo ST25 Sóc Trăng; cua Năm Căn, yến sào, nem chua Thanh Hóa…

Các sản phẩm trưng bày phần lớn được sản xuất theo hướng hữu cơ, nông nghiệp sinh thái, ứng dụng công nghệ cao trong chế biến. Ngoài ra, nhiều sản phẩm làng nghề truyền thống, sản phẩm OCOP đạt 3 – 5 sao cũng góp mặt, mang đến cho người tiêu dùng sự lựa chọn phong phú.

Trong khuôn khổ Phiên chợ còn có hoạt động giới thiệu, trải nghiệm ẩm thực vùng miền, trình diễn chế biến nông sản. Ban tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp kết nối giao thương, mở rộng thị trường phân phối tại Hà Nội và khu vực lân cận. Đây là dịp để quảng bá sản phẩm, thúc đẩy tiêu thụ và nâng cao giá trị nông sản Việt.

Lễ ký kết hợp tác giữ Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp và Trường Đại học Thương mại về tăng cường hợp tác trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Chu Khôi