Chuyển đổi xanh không chỉ là 'tấm vé thông hành' để hội nhập

ESG đang định hình lại kinh doanh toàn cầu, buộc doanh nghiệp Việt lựa chọn: đối phó hình thức hay tích hợp vào chiến lược phát triển dài hạn.

Bức tranh ESG toàn cầu có sự phân hóa rõ rệt

Tại hội thảo “Thực hành ESG: Củng cố lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp sản xuất Việt trong chuỗi cung ứng toàn cầu” do Hội Doanh nghiệp Sản xuất sản phẩm Công nghiệp chủ lực Hà Nội (HAMI) tổ chức, ông Bùi Thanh Minh, Phó giám đốc Văn phòng Ban nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), cho rằng, bức tranh ESG quốc tế ngày càng phân hóa.

Tại Mỹ, chính quyền liên bang nới lỏng nhiều quy định, trong khi các bang như Colorado, New York hay California lại siết chặt yêu cầu công bố phát thải và rủi ro khí hậu.

Trung Quốc đi theo hướng ngược lại khi bắt buộc doanh nghiệp phát thải cao phải công bố ESG, đồng thời mở rộng hệ thống giao dịch phát thải sang các ngành thép, xi măng, nhôm điện phân, với khoảng 1.500 doanh nghiệp lớn được bổ sung vào thị trường carbon.

Nước này cũng triển khai nhãn xanh Product Carbon Footprint (PCF) từ năm 2024, yêu cầu truy xuất carbon bằng QR code đối với các sản phẩm xuất khẩu chủ lực.

Ở châu Âu, Liên minh châu Âu (EU) tiếp tục giữ vai trò tiên phong với Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) và các tiêu chuẩn báo cáo bền vững (CSRD, ESRS).

Dự báo kinh tế toàn cầu. Ảnh: Ban IV

Tuy nhiên, tồn tại khoảng cách giữa cam kết và thực tế: một khảo sát cho thấy 70,7% người tiêu dùng EU ủng hộ sản phẩm xanh, nhưng chỉ 24% sẵn sàng chi trả thêm.

Cùng lúc, triển vọng kinh tế thế giới không mấy lạc quan. Theo dự báo của World Bank, IMF và OECD, tăng trưởng toàn cầu năm 2025 chỉ ở mức 3,0–3,3%, thấp hơn giai đoạn trước.

Đây là nghịch lý giữa chính sách và thị trường, đồng thời là cảnh báo để doanh nghiệp Việt chủ động thích ứng.

Phát thải của Việt Nam hiện đứng thứ 26 toàn cầu, trong khi nền kinh tế vẫn trong giai đoạn công nghiệp hóa. Nếu không đi tắt, đón đầu bằng các giải pháp bền vững, Việt Nam có nguy cơ lặp lại kịch bản ô nhiễm như Trung Quốc giai đoạn trước, và sẽ phải trả giá bằng nhiều thập kỷ khắc phục.

Thực hành ESG hiện nay không còn dừng ở “dán nhãn” mà phải tích hợp vào mô hình kinh doanh.

ESG cần được đo lường, minh chứng bằng dữ liệu và gắn liền với chiến lược cốt lõi – từ thiết kế sản phẩm, quản trị chuỗi cung ứng đến quản lý tài nguyên.

Một báo cáo của McKinsey & Company dự báo, quản lý tài nguyên – đặc biệt là nước – sẽ trở thành vấn đề trọng tâm trong bối cảnh biến đổi khí hậu, buộc doanh nghiệp phải áp dụng các mô hình sử dụng bền vững.

Nhiều tập đoàn quốc tế đã đi trước với những giải pháp cụ thể, chẳng hạn tận dụng nhiệt thải từ lò công nghiệp để phát điện, đáp ứng toàn bộ nhu cầu sản xuất.

Theo ông Minh, đây là minh chứng rõ ràng rằng ESG phải gắn với hành động thực chất, thay vì chỉ dừng lại ở cam kết hình thức.

Công bằng xã hội trở thành yếu tố trung tâm của ESG và chuyển đổi kép

Ngoài yếu tố môi trường, công bằng xã hội đang ngày càng trở thành trụ cột quan trọng của ESG.

Một ví dụ đến từ FPT, khi doanh nghiệp này giành lợi thế trong các dự án quốc tế nhờ thực hiện tốt chính sách đa dạng giới và minh bạch nhân sự.

Song hành với đó là xu hướng chuyển đổi kép – xanh và số. Các quốc gia như Singapore đã tích hợp dữ liệu phát thải vào hệ thống quản lý, cho phép doanh nghiệp dễ dàng tra cứu mức phát thải phạm vi 1, 2, thậm chí tiến tới phạm vi 3.

Việc ứng dụng AI, blockchain hay các nền tảng dữ liệu mở đang giúp tăng khả năng truy xuất nguồn gốc và nâng cao hiệu quả quản trị ESG.

Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045 và đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Theo tính toán của Ngân hàng Thế giới, để giảm phát thải 25% vào năm 2030, nền kinh tế cần khoảng 21 tỷ USD, trong đó nguồn vốn trong nước chỉ đáp ứng được 15%.

Cùng với đó, Quy hoạch điện VIII đặt mục tiêu đến năm 2030 nâng công suất điện mặt trời lên 73 GW và điện gió lên 38 GW, đi kèm hiện đại hóa lưới điện. Đây vừa là thách thức về vốn và công nghệ, vừa mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng và công nghiệp phụ trợ.

Trong bối cảnh này, ESG không nên được coi là chi phí, mà là một khoản đầu tư chiến lược. Thực hành ESG đúng cách sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng yêu cầu thị trường, mà còn nâng cao năng lực quản trị, thu hút vốn và nhân sự chất lượng cao.

Lộ trình thực hành ESG từng bước vững chắc

Theo ông Minh, ESG có thể được triển khai theo bốn cấp độ: tuân thủ – trên mức tuân thủ – tích hợp – tiên phong. Doanh nghiệp, tùy thuộc vào mô hình và năng lực, cần lựa chọn cấp độ phù hợp thay vì nóng vội “nhảy vọt” lên giai đoạn cao nhất.

Điều quan trọng là thực hành ESG phải xuất phát từ chính mô hình kinh doanh. Doanh nghiệp cần phân tích kỹ lưỡng tác động của ESG đối với hoạt động, đồng thời học hỏi từ những đơn vị tiên phong trong ngành để rút ngắn lộ trình.

Khi triển khai đúng cách, ESG hay chuyển đổi xanh không chỉ tối ưu hóa mô hình kinh doanh, tiết kiệm tài nguyên, thu hút nhân tài mà còn nâng cao năng lực quản trị.

Đây mới là nền tảng giúp doanh nghiệp phát triển lâu dài, thay vì chỉ dừng ở những báo cáo hình thức.

Báo cáo ESG thực chất không phải điểm khởi đầu mà là kết quả của cả quá trình. Nếu tích hợp ESG ngay từ đầu, dữ liệu cần thiết sẽ tự động hình thành, giúp doanh nghiệp công bố minh bạch và hiệu quả hơn.

Ngược lại, việc chạy theo báo cáo như một “món trang sức” dễ dẫn tới chi phí gia tăng và nguy cơ “tẩy xanh”.

Vân Anh