Chuyên gia đề xuất thu phí với xe xăng cũ vào khu phát thải thấp

Thông tin về vấn đề ô nhiễm không khí tại các thành phố lớn, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ NN&MT) cho biết, thiệt hại do ô nhiễm không khí tại Việt Nam là rất lớn.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ NN&MT).

Đầu tiên là tử vong sớm, theo thống kê mỗi năm có khoảng 70.000 tử vong sớm, giảm 1,4 năm tuổi thọ.

Nồng độ bụi mịn PM2.5 tại Hà Nội trung bình năm cao hơn khoảng 5 lần so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Khoảng 40% dân số Hà Nội (tương đương 3,5 triệu người) phải tiếp xúc với nồng độ bụi PM2.5 cao gấp 5 lần tiêu chuẩn của WHO (dữ liệu năm 2015).

Các nghiên cứu cụ thể đã chứng minh mối liên hệ giữa việc tăng nồng độ PM2.5 và sự gia tăng số ca trẻ em nhập viện vì bệnh hô hấp. Ô nhiễm không khí cũng làm tăng nguy cơ nhập viện do đột quỵ và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ở người lớn. Chi phí y tế và phúc lợi xã hội để cứu chữa các bệnh do bụi mịn PM2.5 gây ra là rất lớn, ước tính chiếm tới 7,74% GRDP của Hà Nội. Ước tính có khoảng 18.000 người tử vong tại 15 tỉnh thành do ảnh hưởng của ô nhiễm không khí. Riêng tại Hà Nội, có khoảng 5.800 ca tử vong liên quan đến ô nhiễm bụi mịn PM2.5.

Như vậy có thể thấy, ô nhiễm không khí là một trong những thách thức lớn nhất đối với sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững tại Việt Nam.

Theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, để giải quyết các vấn đề này, Việt Nam đã có nhiều giải pháp tích cực. Trong NDC (Đóng góp do quốc gia tự quyết định) có lộ trình điện khí hóa giao thông chuyển đổi xanh và các giải pháp đi kèm về nhiên liệu xanh, công trình xanh, đô thị xanh.

Ví dụ xe bus xanh, xe điện xanh, xe máy xanh. Trong NDC, Việt Nam đặt mục tiêu tới năm 2030 số lượng xe máy điện chiếm 22% tổng số xe máy và 30% số ô tô sẽ chạy năng lượng xanh. Chi phí đầu tư là khoảng 6 tỷ USD, chi phí điện khí hóa giao thông là 15 tỷ USD vào 2030.

Hiện nay, số lượng xe máy đang lưu hành là 50-60 triệu xe. Như vậy để đạt được mức 22% xe máy điện, theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ là rất tham vọng.

Để giải quyết ô nhiễm không khí, theo ông Thọ, cần phải có giải pháp giải quyết nguồn phát thải: xây dựng, năng lượng, giao thông; ngoài ra còn có đốt rác. Nhưng để giải quyết ô nhiễm không khí và thực hiện NDC thì chi phí là rất lớn, lên tới 368 tỷ USD vào năm 2030.

Giải pháp hiện nay đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt của đảng, nhà nước (ví dụ như chỉ thị 20 của Thủ tướng vừa qua). Đồng thời, thời gian vừa qua Bộ NN&MT cũng đưa ra nhiều tiêu chuẩn về hiệu suất sử dụng năng lượng, Bộ Xây dựng đưa ra tỷ lệ mức sử dụng nhiên liệu trung bình với các hãng xe là 4,83 lít/ 100 km trong dự thảo Tiêu chuẩn kỹ thuật Quốc gia về mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình (CAFC) của ô tô con.

Chia sẻ thêm về khu phát thải thấp tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, PGS Nguyễn Đình Thọ cho rằng, người dân có sự lo lắng về việc dừng cho xe chạy xăng vào khu trung tâm, đặc biệt là người có thu nhập thấp.

Ông Thọ đề xuất áp dụng kinh nghiệm các mô hình ở Bắc Kinh (Trung Quốc), Liên minh châu Âu, California (Hoa Kỳ)… Theo đó, tại các khu vực trên họ không cấm xe chạy xăng dầu vào khu vực phát thải thấp. Thay vào đó họ cấm đăng ký mới hoặc giảm tỷ lệ đăng ký mới xe xăng. Tại California sử dụng mức hạn chế tiêu thụ nhiên liệu là mức 54,5 dặm/ gallon tương đương 4,3 lít/ km, còn ở châu Âu là 4,1 lít/ 100km. Đây là các tiêu chuẩn đã được thiết lập và đạt hiệu quả. Tại Việt Nam cũng đang xây dựng tiêu chuẩn này và hiện các nhà sản xuất ô tô có sự phản ứng. Các doanh nghiệp sản xuất ô tô cho rằng 96% xe chạy xăng và 14% xe hybrid hiện tại không đạt chuẩn. Điều này đồng nghĩa phần lớn xe động cơ đốt trong, thậm chí cả một số xe lai, có thể buộc ngừng bán.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, đây là giả định không đúng. Ví dụ tại châu Âu, các quốc gia cho phép các hãng xe sản xuất xe điện để làm giảm tỷ lệ tiêu thụ năng lượng của xe đăng ký mới. Nghĩa là mỗi 1 xe xăng đăng ký mới sẽ phải sản xuất thêm 1 xe điện để đảm bảo cân bằng.

Theo ông Thọ hiện nay người dân và doanh nghiệp còn chưa hiểu rõ về chính sách năng lượng, môi trường. Do đó, vai trò của truyền thông là rất quan trọng.

Về khu vực phát thải thấp, ông Thọ đề xuất áp dụng với cả xe đăng ký mới và thu phí với xe cũ. Về tiêu chuẩn hiệu suất sử dụng năng lượng trung bình, các hãng sản xuất phải thực hiện nghĩa vụ giống như ở Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Trung Quốc… chứ không thể đưa ra tiêu chuẩn kép tại Việt Nam.

Cuối cùng, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ khẳng định, định hướng hiện nay của Đảng và Nhà nước về chính sách môi trường là rất phù hợp với xu hướng của thế giới. Với quyết tâm của Chính phủ và sự chung tay của doanh nghiệp, người dân, hoàn toàn có thể thực hiện khả thi ở Việt Nam và đáp ứng được NDC là 22% xe máy điện và 30% xe ô tô điện vào năm 2030.

Duy Khánh