Chuyên gia lý giải nguyên nhân TP Huế liên tiếp mưa lũ, ngập lụt

Từ 15/10 đến 3/11, TP Huế liên tục trải qua 5 đợt mưa lớn liên tiếp, gây ra 3 trận lũ đặc biệt lớn trên các sông. Trong đó, đợt lũ ngày 3/11, mực nước sông Bồ tại Phú Ốc đạt 5,31m, vượt báo động 3 khoảng 0,81m và phá vỡ mọi kỷ lục trước đó.

Đây là lần thứ ba chỉ trong hơn một tuần, lũ trên sông Bồ thiết lập mốc kỷ lục mới, sau hai lần đạt 5,25m ngày 27/10 và 5,27m ngày 29/10; vượt cả mức cao nhất năm 2020 (5,24m).

Đáng chú ý, đỉnh Bạch Mã ghi nhận lượng mưa một ngày (từ 19h ngày 26 đến 19h ngày 27/10) là 1.739mm, gần bằng lượng mưa trung bình năm trên toàn lãnh thổ Việt Nam (1.400-2.400mm), đứng thứ hai thế giới chỉ sau điểm mưa tại Ấn Độ Dương vào tháng 1/1966.

Khu vực kinh thành Huế, nước bao vây tứ bề chiều 29/10. Ảnh: Nguyễn Phong

Lũ trên các sông dâng cao khiến nhiều tuyến đường, nhà dân ở TP Huế bị ngập lụt nghiêm trọng, giao thông chia cắt. Theo thống kê ban đầu, trong đợt lũ thứ 3, Huế còn hơn 28.000 ngôi nhà bị ngập với độ sâu ngập từ 0,5-1m.

Đáng chú ý, mưa lớn cũng khiến nhiều điểm di tích ở Huế bị ngập sâu, ảnh hưởng đến chất lượng công trình, trong đó có khu vực Đại Nội, lăng Minh Mạng, lăng Gia Long, lăng Tự Đức và lăng Đồng Khánh...

Cục Khí tượng thủy văn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, ông Nguyễn Việt, nguyên Giám đốc Đài khí tượng thủy văn tỉnh Thừa Thiên Huế, Tổng cục Khí tượng thủy văn, nay là Cục Khí tượng thủy văn vừa đưa ra đánh giá về mưa lũ ở Huế.

Theo đó, trong quá khứ, có thể cũng xuất hiện lũ nhưng không có số liệu so sánh. Theo quy định chuẩn của Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), độ dài chuẩn để nghiên cứu khí hậu là 30 năm.

Ông Việt cho biết, từ khi có quan trắc khí tượng thủy văn, lịch sử đã ghi lại ở Huế có những trận lụt lớn như sau: Tháng Tám năm Tân Mùi 1811, kinh đô Huế bão, lụt, nước ngập hơn 8 thước. Các tỉnh miền Trung như: Quảng Trị, Quảng Bình (cũ), Quảng Nam (cũ), Quảng Ngãi cũng bị ảnh hưởng.

Trận lũ 1811 ngập hoàng cung 3,36m, phá vỡ cửa Tư Hiền. Trận lụt 1818, kinh thành Huế ngập sâu 4,2m. Tháng Tám năm Canh Thìn 1820, kinh đô Huế mưa, lụt to. Tháng Tám năm Quý Mão 1843, kinh đô Huế mưa to, nước sâu 3-4m. Trận lụt 1941-1942 tại kinh đô Huế làm 700 ngôi nhà bị sập đổ…

Số liệu thống kê những trận lũ gần đây gồm: Trận lũ 20-26/9/1953, tổng lượng mưa 795mm; trận lũ 1-8/10/1969, tổng lượng mưa 1.426mm. Trận mưa 16-20/10/1975, tổng lượng mưa 1.445mm; trận mưa 28/10-1/11/1983, tổng lượng mưa là 1.262mm; trận mưa 1-6/11/1999, tổng lượng mưa là 2.288mm.

Nguyên nhân gây mưa

Theo ông Nguyễn Việt, nguyên nhân gây mưa lũ khu vực miền Trung - Tây Nguyên, Nam Bộ là: Gió mùa Tây Nam hoạt động mạnh gây mưa lớn ở khu vực các tỉnh Nam Trung Bộ; bão hoặc áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng trực tiếp đơn thuần; bão hoặc áp thấp nhiệt đới kết hợp với không khí lạnh ảnh hưởng; không khí lạnh kết hợp với dải hội tụ nhiệt đới có trục từ vĩ độ 10-13 độ vĩ Bắc; không khí lạnh kết hợp với các nhiễu động khác như gió Đông trên cao, đường đứt…

Ông Việt cho rằng, khi có sự tổ hợp của hai loại hình thế thời tiết thường gây ra mưa rất lớn, một vài trường hợp cực đoan do tổ hợp bao gồm 2-3 nhân tố tác động với cường độ mạnh có thể gây lũ đặc biệt lớn.

Ô tô được đưa lên cầu tránh lũ trong đợt lũ thứ 3, đầu tháng 11/2025. Ảnh: Nguyễn Phong

“Do vị trí địa lý nên Huế là vùng chịu ảnh hưởng của lũ lụt từ xưa đến nay. Khi xưa chưa đô thị hóa, độ che phủ rừng còn nhiều, Huế đã ngập và sau này những tác động của phát triển kinh tế - xã hội có ảnh hưởng đến lũ nhưng không quyết định tất cả”, ông Việt nhận định.

Liên quan đến đợt mưa lớn ở miền Trung vừa qua, PGS.TS Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cũng cho biết, do tổ hợp hình thế thời tiết là không khí lạnh tầng thấp, dải hội tụ nhiệt đới nâng trục từ phía Nam lên, cộng thêm trường gió Đông ẩm hoạt động từ mực 1.500-5.000m.

"Đây là một trong những hình thế mưa lớn rất điển hình của miền Trung, các đợt mưa đặc biệt lớn kéo dài đều do tổ hợp thời tiết này gây ra", ông Khiêm giải thích.

Theo ông Việt, trong điều kiện và khả năng của khoa học dự báo, cảnh báo hiện nay, WMO khuyến nghị các quốc gia triển khai dự báo tác động và cảnh báo các nguy cơ rủi ro.

Khi có các cảnh báo sớm, người dân cần chuẩn bị và liên tục cập nhật các bản tin dự báo, cảnh báo chính thức để sẵn sàng trước mọi nguy cơ rủi ro do lũ, ngập lụt để sống chung với lũ và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Cục Khí tượng thủy văn cũng lưu ý, qua theo dõi, phân tích hiện trạng hệ thống thời tiết và các sản phẩm dự báo cho thấy, trong khoảng 10 ngày tới, trên đất liền cũng như trên Biển Đông tiếp tục có khả năng chịu ảnh hưởng của một số hình thái thiên tai nguy hiểm.

Đáng lưu ý, nhiều hình thái thời tiết chi phối đường đi của bão Kalmaegi (có thể vào Biển Đông sáng sớm 5/11, trở thành cơn bão số 13), cấp độ bão và hoàn lưu mưa bão số 13. Do đó, chính quyền và người dân ở những vùng nguy cơ cần theo dõi chặt chẽ các bản tin dự báo, cảnh báo để chủ động ứng phó.

Bảo Anh