Chuyên gia Thung lũng Silicon hiến kế mô hình R&D cho Việt Nam

Ông Navi Radjou, nhà tư tưởng và cố vấn về đổi mới sáng tạo, lãnh đạo tại Thung lũng Silicon, nhà nghiên cứu tại Đại học Cambridge, đồng thời là Thành viên Hội đồng Tương lai Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF). Ảnh: AVSE Global.

Ngày 30/7, Diễn đàn Nghiên cứu và Phát triển (R&D) Việt Nam 2025 với chủ đề “Đổi mới để vươn lên: Thúc đẩy tương lai của Việt Nam thông qua đầu tư R&D chiến lược” đã diễn ra tại Hoa Lư, Ninh Bình.

Sự kiện do Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) phối hợp với UBND tỉnh Ninh Bình tổ chức, quy tụ hàng trăm chuyên gia, nhà khoa học hàng đầu trong và ngoài nước, cùng các nhà hoạch định chính sách và đại diện doanh nghiệp, trường đại học, nhà đầu tư có ảnh hưởng trong lĩnh vực R&D.

Việt Nam đón bước nhảy tăng trưởng về R&D

Phát biểu khai mạc sự kiện, GS.TS Nguyễn Đức Khương, Chủ tịch AVSE Global, nhấn mạnh Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên vươn mình với vai trò quan trọng của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Ông nhấn mạnh cấp quản lý đang đặt khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trở thành nền móng, đúng tầm quan trọng, động lực bứt phá của đất nước. Trong bối cảnh hiện nay, quốc gia muốn phát triển bắt buộc phải có hệ thống khoa học phát triển, không có nghiên cứu khoa học thì không thể đổi mới sáng tạo.

Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy R&D là động lực then chốt giúp các quốc gia như Pháp, Hàn Quốc, Singapore hay Israel bứt phá và chuyển mình thành công.

Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, ông Nguyễn Trung Kiên đánh giá cao sáng kiến của AVSE Global, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của cộng đồng hơn 6 triệu người Việt đang sinh sống, học tập và làm việc tại 130 quốc gia và vùng lãnh thổ.

“Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Tôi tin rằng những thay đổi lớn mà chúng ta đang chứng kiến hôm nay đều có sự đóng góp về ý tưởng, về nguyện vọng thiết tha từ kiều bào”, ông Kiên chia sẻ.

GS.TS Nguyễn Đức Khương, Chủ tịch AVSE Global phát biểu khai mạc tại diễn đàn. Ảnh: AVSE Global.

Tại diễn đàn, ông Navi Radjou, nhà tư tưởng và cố vấn về đổi mới sáng tạo, lãnh đạo tại Thung lũng Silicon, nhà nghiên cứu tại Đại học Cambridge, đồng thời là Thành viên Hội đồng Tương lai Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đã mang đến một góc nhìn mới mẻ về R&D, phù hợp với bối cảnh Việt Nam, chủ yếu xoay quanh trọng tâm "làm được nhiều hơn với nguồn lực ít hơn”.

Theo ông, tỷ lệ chi tiêu cho R&D/GDP chỉ là một lát cắt trong bức tranh tổng thể về hiệu quả đổi mới sáng tạo. Quan trọng hơn, cần đặt ra những câu hỏi nền tảng: Đổi mới sáng tạo được thực hiện như thế nào? Ai là người làm R&D? Và tại sao cần R&D? Chính những yếu tố này mới là nền tảng tạo nên năng lực đổi mới thực chất của một quốc gia.

Trong bối cảnh nguồn lực hạn chế, ông Navi Radjou đề xuất một mô hình R&D hiệu quả dựa trên ba trụ cột là tiết kiệm, linh hoạt, hiệu quả.

Về tiết kiệm và linh hoạt, chuyên gia cho rằng Việt Nam cần thay đổi tư duy phổ biến rằng R&D phải gắn với đầu tư công nghệ cao. Hiện nhiều quốc gia đang hướng đến mô hình đặt các trung tâm đổi mới sáng tạo trong các trường đại học, viện nghiên cứu. Việc kết nối chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp sẽ thúc đẩy hiệu quả nghiên cứu khi tri thức học thuật và thực tiễn kinh doanh có cơ hội tương tác thường xuyên.

Về tính bền vững, ông dẫn ví dụ từ Brazil, nơi một công viên công nghệ được xây dựng giữa thiên nhiên với sự hợp tác đa bên giữa các công ty, nhằm phát triển các sản phẩm giá trị cao gắn liền với môi trường bản địa. Trung Quốc hiện cũng đang xúc tiến phát triển mô hình tương tự.

Ông Navi Radjou khẳng định Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội để phát triển theo một quỹ đạo tăng trưởng vừa tiết kiệm, vừa linh hoạt, vừa bền vững.

Toàn cảnh Diễn đàn R&D Việt Nam 2025. Ảnh: AVSE Global.

Đề xuất hành động R&D cho từng ngành công nghiệp chiến lược

Diễn đàn R&D 2025 diễn ra trong 2 ngày với 7 phiên thảo luận, tập trung sâu vào 3 trụ cột chính gồm lộ trình R&D Việt Nam 2025-2030 với các cơ chế thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu, kết nối mạng lưới chuyên gia và mô hình hợp tác hiệu quả giữa ngành công nghiệp và các trường đại học.

Diễn đàn cũng sẽ bàn về khung chính sách quốc gia về R&D, trong đó tập trung đề xuất các sáng kiến đột phá như thành lập Hội đồng R&D Quốc gia, chính sách đãi ngộ nhân tài, và cơ chế tín dụng thuế để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho R&D.

Kế hoạch hành động đầu tư R&D theo ngành, đối thoại về các giải pháp hỗ trợ đầu tư ban đầu, đào tạo chuyên môn, xây dựng các khu kinh tế đặc thù (SEZs) cho R&D và các quỹ hỗ trợ đầu tư.

Ngoài ra, một báo cáo về chính sách, thiết lập cơ sở dữ liệu chuyên gia, và đề xuất hành động R&D cụ thể cho các ngành công nghiệp chiến lược của Việt Nam từ chính sách, nhân lực, tài chính đến cơ sở hạ tầng, cho mục tiêu tăng đầu tư R&D lên 2% GDP Việt Nam vào năm 2030 cũng sẽ được đưa ra.

Thống kê của Ngân hàng Thế giới (WB) năm 2024 cho thấy tỷ trọng chi tiêu của R&D so với GDP của Việt Nam tăng từ 0,3% năm 2013 lên 0,43% năm 2021. Tuy nhiên con số này vẫn còn rất thấp so với yêu cầu phát triển của bối cảnh hiện nay.

Biên cạnh đó, Việt Nam vẫn còn phải đối mặt với nhiều thách thức khác như khả năng tiếp nhận và làm chủ công nghệ còn hạn chế, thiếu liên kết giữa doanh nghiệp và trường đại học, chưa huy động hiệu quả và phát huy đúng mức nguồn lực chất xám trong nước, bao gồm đội ngũ chuyên gia người Việt toàn cầu.

Diễn đàn R&D Việt Nam 2025 được kỳ vọng sẽ biến những thách thức thành cơ hội, đề ra những giải pháp cụ thể để đưa Việt Nam trở thành một trung tâm R&D mới nổi của khu vực, vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên đổi mới sáng tạo.

Hồng Nhung