Chuyển giao quyền lực ở Afghanistan xa vời khi Taliban quyết giành chiến thắng quân sự

Tình hình khẩn cấp, Mỹ tăng quân để giải cứu công dân

Cuộc chiến đẫm máu tại Afghanistan có thể đã tiến rất gần giai đoạn quyết định của nó, khi Taliban chạy đua với thời gian để bao vây Kabul còn Mỹ đưa 3.000 quân vào Afghanistan để bảo vệ việc di tản công dân Mỹ khỏi thủ đô quốc gia Trung/Nam Á này.

Cờ Mỹ và máy bay trực thăng phản chiếu trên cửa sổ Đại sứ quán Mỹ ở Kabul (Afghanistan). Ảnh: AFP.

Phát ngôn viên John Kirby của Lầu Năm Góc nói với các phóng viên vào hôm 12/8 rằng đừng "đợi đến khi quá muộn" khi ông này giải thích về quyết định đột ngột đưa thêm quân Mỹ vào Afghanistan để bảo vệ việc rút lui của các công dân Mỹ có thể đang bị kẹt trong giai đoạn cuối của cuộc chiến tranh tàn khốc tại Afghanistan. "Chúng tôi đang làm đúng việc đúng thời điểm để bảo vệ người dân của chúng ta".

Tổng thống Mỹ Biden hy vọng về một cuộc rút lui có trật tự khỏi Afghanistan. Nhưng tình trạng hỗn loạn ở Kabul đã khiến ông nhớ về những cuộc tháo chạy của người Mỹ trong thế kỷ 20 mà ông đang muốn tránh lặp lại kịch bản đó.

Tổng thống Biden đã nhận định sai lầm?

Lực lượng Hồi giáo Taliban đang cố gắng xốc tới không ngừng để giành thắng lợi quân sự toàn cục, phớt lờ những cam kết của chính họ về đàm phán chuyển giao quyền lực. Thực tế này khiến người ta nghi ngại về các lời hứa của Taliban rằng họ sẽ ngăn nhóm khủng bố quốc tế al-Qaeda quay trở lại tái thiết các thiên đường trú tránh của chúng ở Afghanistan.

Những người thân cận với ông Biden cho hay Tổng thống "kiên quyết" trong quyết định rút quân Mỹ bất chấp tình hình đang xấu đi nhanh chóng. Kể từ năm 2009, ông Biden đã cảm nhận rất mạnh mẽ rằng Mỹ chỉ có thể nên duy trì một sứ mệnh hạn chế ở Afghanistan. Và trên cương vị tổng thống, ông Biden đã nhanh chóng cho rút quân Mỹ bất chấp những lời cản ngăn của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin và tướng Mark A. Milley - Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ.

Tốc độ tiến quân của Taliban đã thể hiện rõ xung lực trên chiến trường, trong đó chiến thắng này tiếp sức cho chiến thắng kia của họ. Thế thắng như chẻ tre của Taliban cũng cho thấy tác động tâm lý rất rộng khắp từ việc ông Biden quyết định rút tất cả quân Mỹ mà không có kế hoạch cụ thể chắc chắn nào để ổn định tình hình Afghanistan sau đó.

Điều bất ngờ lớn nhất với Tổng thống Biden và các quan chức cấp cao khác là việc quân đội Afghanistan đã không thể hiện được phong độ tốt hơn trên chiến trường kể từ khi ông Biden tuyên bố sẽ rút quân khỏi đây.

Một số người cho rằng ngay từ khi lên làm tổng thống, ông Bidnen lẽ ra nên duy trì chỉ khoảng 2.500 quân đồn trú ở Afghanistan. Tuy nhiên, các quan chức chính quyền Mỹ phản bác lại rằng việc duy trì hiện trạng chỉ với một lực lượng nhỏ là điều bất khả thi, vì Taliban sẽ nối lại các cuộc tấn công vào quân đội Mỹ, khiến Mỹ phải cân nhắc đổ thêm quân vào địa bàn này và có thể lại bắt đầu một chu trình chiến tranh bất tận.

Chiến tranh chớp nhoáng của Taliban đã gây bất ngờ cho các quan chức cấp cao của chính quyền Mỹ. Kể từ khi Tổng thống Biden công bố việc rút quân vào tháng 4, các phiến quân Hồi giáo này đã tràn ra khắp đất nước. Bản đồ của Afghanistan do tạp chí Long War biên soạn cho thấy sự kiểm soát của Talban lan ra như vết mực loang rộng. Chỉ một khu vực nhỏ ở trung tâm là do chính phủ Afghanistam kiểm soát.

Trình độ tác chiến và mưu lược quân sự của Taliban

Quân đội Taliban chỉ có 80.000 tay súng. Trong khi đó, trên giấy tờ, quân đội chính phủ Afghanistan đông gấp 4 lần như thế. Nhưng quân đội Afghanistan thiếu tổ chức, kỷ luật, và ý chí chiến đấu với quân thù.

Taliban leo thang chiến dịch quân sự cách đây một tuần, ra tay nhanh chóng để chiếm các thủ phủ của các tỉnh vừa thất thủ hàng loạt như hiệu ứng domino. Taliban tiến hành chiến dịch này với độ tinh vi bất ngờ. Họ sớm đưa quân lên phía bắc do biết đây là thành trì của Liên minh miền Bắc dưới thời Ahmad Shah Massoud từng tiến hành lật đổ chế độ Taliban vào năm 2001. Taliban cũng triển khai các lực lượng "đặc nhiệm" của họ (mà họ gọi là các "đơn vị đỏ") để đột phá hệ thống phòng ngự của quân chính phủ. Khi đánh chiếm được thủ phủ các tỉnh như Kunduz, Taliban phóng thích các tù nhân bị giam tại đó và bổ sung những người này vào lực lượng của mình.

Taliban còn chủ động chặn các ngả chính để rút khỏi đất nước Nam Á này. Các quan chức Mỹ cho biết Taliban đã kiểm soát hơn một nửa trong tổng số 14 cửa khẩu của Afghanistan trong các ngày gần đây. Cảm giác bị giăng bẫy làm gia tăng nỗi hoảng loạn trong dân chúng Afghanistan. Chính quyền Tổng thống Biden đã cam kết sẽ trợ giúp các công dân Afghanistan từng làm việc cho Mỹ được rời khỏi đất nước này. Nhưng trong lúc hỗn loạn như hiện nay, các lời hứa đó rất khó hiện thực hóa.

Taliban cũng đã gần như bao vây xong mọi ngả đường dẫn tới thủ đô, có lẽ họ đang tạm trì hoãn trận đánh cuối cùng.

Hy vọng mong manh của Mỹ

Những gì sắp xảy ra phía trước sẽ là một trận chiến tàn khốc để giành quyền kiểm soát thủ đô Kabul. Chính quyền ông Biden ý thức rõ điều này nên đang cố gắng di tản thật nhiều người Mỹ có thể.

Giới chức Mỹ hy vọng Taliban sẽ chùn bước trước lời cảnh báo trong tuần này từ các nước láng giềng là Pakistan, Nga, Trung Quốc, và Thổ Nhĩ Kỳ rằng họ sẽ không công nhận một chính quyền Taliban nếu phiến quân giành được quyền lực thông qua vũ lực. Tuy nhiên áp lực ngoại giao này đến muộn và hạn chế. Nhiều nước lớn đã bày tỏ sự hân hoan nhất định trước cảnh ngộ của Mỹ hiện nay ở Afghanistan dù bản thân họ cũng sẽ có những khó khăn riêng trong tương lai khi Taliban lên nắm quyền ở Afghanistan.

Dẫu vậy, tổ chức Hồi giáo cực đoan Taliban cũng không quá dễ dàng trong việc nuốt trọn toàn bộ Afghanstan xét từ nhiều khía cạnh. Afghanistan đã trở nên đô thị hóa hơn và hiện đại hơn kể từ khi Mỹ đưa quân vào đây vào năm 2001. Quân số Taliban như đã nói ở trên chỉ có 80.000 trong khi dân số Afghanistan là 39 triệu người. Và trong hai thập kỷ qua, hàng triệu phụ nữ Afghanistan đã được đi học phổ thông và học đại học, nhận thức của họ giờ đã khác trước nhiều./.

Trung Hiếu/VOV.VN biên dịch Nguồn: Washington Post