'Chuyên nghiệp hóa' hộ kinh doanh từ việc làm đơn giản nhất

Chuyện những hộ kinh doanh mãi không lớn

Khởi nghiệp từ một cửa hàng chuyên cung cấp thiết bị vật tư ngành nước với số vốn vỏn vẹn 10 triệu đồng vào năm 1992, ông Nguyễn Văn Phúc đã thành lập doanh nghiệp đầu tiên vào năm 1997 với tên Công ty Phúc Hà - tiền thân của Tập đoàn Dekko hiện nay. Trải qua nhiều năm phát triển, Dekko đã trở thành thương hiệu hàng đầu về ống dẫn nước với các sản phẩm ống và phụ kiện nhựa PPR, uPVC, PEHD…

Tuy nhiên, hành trình từ hộ kinh doanh, tiến tới doanh nghiệp nhỏ/siêu nhỏ, rồi dần vươn lên thành doanh nghiệp vừa và lớn là một chặng đường dài, với nhiều thử thách với những người chủ doanh nghiệp tương lai.

Hộ kinh doanh tìm hiểu ứng dụng quản lý bán hàng, tích hợp dịch vụ xuất hóa đơn điện tử. Ảnh: H.T

Dẫn chứng câu chuyện về sự thay đổi phương thức quản lý thuế và hóa đơn điện tử diễn ra gần đây, bà Nguyễn Thái Trang, hộ kinh doanh tại chợ sỉ An Đông (TPHCM), cho biết gánh nặng lớn nhất là chi phí tuân thủ, vì khi những quy định mới về được áp dụng, hộ phải sắm sửa nhiều thiết bị như laptop, máy in… thay vì chỉ một chiếc điện thoại thông minh.

“Với ki-ốt chỉ rộng 2 mét vuông, thuê thêm kế toán lương 8-9 triệu đồng/tháng là quá sức”, bà Trang nói.

Hơn nữa, một nghịch lý lớn được tiểu thương này chỉ rõ là người bán sỉ đang bị “kẹp” giữa cơ quan thuế và quản lý thị trường. Trong khi cơ quan thuế chỉ quan tâm đầu ra, bán bao nhiêu đóng thuế bấy nhiêu, thì đơn vị quản lý thị trường lại chỉ quan tâm đầu vào, tức hàng hóa này từ đâu tới.

“Sau 32 năm kinh doanh, tôi chưa bao giờ bế tắc như hiện tại khi mắc kẹt giữa các chính sách quản lý. Đặc thù của bán sỉ là bán gối đầu, bao đổi trả nhưng quy định lại buộc phải xuất hóa đơn ngay tại thời điểm bán, kể cả khi tiền chưa về, dẫn đến áp lực dòng tiền rất lớn”, bà Trang lo lắng.

Bổ sung, bà Trần Thị Thu Thùy cho rằng rào cản công nghệ với người lớn tuổi là rất lớn, trong khi lộ trình chuyển đổi quá nhanh. “Vừa qua có hơn 1.000 hộ mua phần mềm giá 1-2 triệu đồng nhưng không ai dùng hết, vì không biết dùng, không dám và không đủ chức năng để tự làm. Điều này gây lãng phí lớn trong thời buổi kinh doanh khó khăn”, bà Thùy nói.

Không chỉ hộ kinh doanh, một số doanh nghiệp như Công ty Mekong Việt Nam cũng gặp không ít khó khăn, ông Võ Quang Phúc, Tổng giám đốc, lo ngại những người tiên phong tuân thủ hóa đơn điện tử phải cộng thêm các khoản phí vào sản phẩm, dẫn đến giá bán cao hơn và khó cạnh tranh với những hộ không thực hiện. Hơn nữa, nhiều khách hàng từ chối cung cấp mã số thuế khiến đơn vị không thể xuất hóa đơn hợp lệ.

“Điều này có thể dẫn đến nguy cơ thất thu, sụt giảm hiệu quả kinh doanh cho những người làm đúng chủ trương nếu tình trạng kéo dài”, ông Phúc lo ngại.

Thực tế, dù Đảng và Chính phủ đã có nhiều giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh và bảo vệ doanh nghiệp/hộ kinh doanh, điển hình là Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, nhưng ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế của VCCI, đánh giá sự lan tỏa chính sách không hoàn toàn đồng đều. Bởi doanh nghiệp lớn thì hào hứng, phấn khởi, nhưng doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh vẫn còn tâm lý nhất định.

Theo đó, VCCI đã tiến hành khảo sát nhanh với 1.368 hộ kinh doanh về các thủ tục, đặc biệt là thuế. Kết quả cho thấy, Nghị định 70/2025 quy định về hóa đơn, chứng từ có mức độ nhận biết cao (khoảng 94%), nhưng hiểu biết sâu còn hạn chế với 68% mới chỉ nắm sơ bộ, 21% chưa hiểu rõ.

Thậm chí 66% số hộ dự kiến chi phí vận hành tăng, 64% lo lợi nhuận giảm, 73% thiếu kiến thức và kỹ năng công nghệ; 90% khó thay đổi thói quen cũ. Đáng chú ý, tâm lý lo ngại bị hồi tố, truy thu thuế chiếm tỉ lệ lớn, dù chưa có trường hợp nào bị xử phạt.

Để hộ kinh doanh yên tâm trưởng thành

Xác định nhóm doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh rất nhạy cảm với thay đổi chính sách, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng việc cần làm là tăng cường truyền thông, hỗ trợ chi tiết và thực chất, đặc biệt với hộ kinh doanh nhỏ. Đồng thời, xem xét lộ trình chuyển tiếp để hộ kinh doanh thích ứng, kèm theo cam kết rõ ràng về việc không hồi tố, không truy thu thuế trong thời gian này.

“Cơ quan thuế cần đẩy mạnh hỏi đáp, diễn đàn, tập huấn cầm tay chỉ việc”, ông Tuấn kiến nghị.

Từ ngày 1-1-2026, Việt Nam sẽ chính thức xóa bỏ phương pháp tính thuế khoán - một hình thức đã tồn tại nhiều thập niên, vốn dựa vào sự thỏa thuận giữa cơ quan thuế và HKDCT để ấn định một mức thuế cố định hàng năm thường dẫn đến sự thông đồng giữa cán bộ thuế và chủ hộ kinh doanh.Ảnh: Lê Vũ

Bên cạnh đó, cần hướng tới hỗ trợ chi phí trang thiết bị chuyển đổi, vì chi phí mua máy tính tiền kết nối thuế khoảng 11 triệu đồng, là khoản đầu tư lớn với hộ ở vùng sâu, vùng xa. Hơn nữa, nghiên cứu đơn giản hóa thủ tục, như: nếu đã kết nối máy tính tiền với cơ quan thuế, có thể để hệ thống tự tính và in tờ khai, không bắt buộc lập bản quyết toán.

Để giải quyết khó khăn cho các hộ kinh doanh, một số đơn vị như MISA đã thiết kế phần mềm “lên đơn bằng giọng nói, thanh toán và xuất hóa đơn điện tử trực tiếp từ máy tính tiền”, giúp những hộ không am hiểu kế toán có thể sử dụng.

Với giải pháp kế toán dành cho hộ kinh doanh, đơn vị này cũng một số đơn vị khác trên thị trường đã thiết kế những sản phẩm có khả năng hoạt động hoàn toàn trực tuyến (online), cho phép người dùng quản lý dữ liệu ở mọi lúc, mọi nơi, đồng thời loại bỏ rủi ro mất mát dữ liệu khi thiết bị gặp sự cố hỏng hóc, nhiễm virus như trước đây. Ngoài ra, hệ sinh thái phần mềm được kết nối đồng bộ giữa bán hàng, kế toán và hóa đơn, giúp dữ liệu được cập nhật tức thì và tự động tổng hợp, từ đó nâng cao năng suất, giảm thiểu sai sót trong quá trình lập phụ lục và sổ sách kế toán.

Nhưng theo chia sẻ của ông Nguyễn Quang Khải, Phó giám đốc Khối giải pháp bán lẻ cả MISA, thì yếu tố “cầm tay chỉ việc” là vô cùng quan trọng để định hướng hộ kinh doanh hoạt động chuyên nghiệp hơn.

Cụ thể, hai khó khăn lớn nhất của hộ kinh doanh là trình độ tiếp cận công nghệ còn hạn chế và khó duy trì ứng dụng công nghệ sau giai đoạn ban đầu. Do đó, khi các đơn vị tổ chức các chương trình hội thảo trực tiếp/trực tuyến để phổ biến kiến thức, cần cử xuống hội trường để hỗ trợ hộ kinh doanh cài đặt ứng dụng, nhập liệu, lập tờ khai… Thậm chí, trực tiếp hỗ trợ tại cơ sở kinh doanh, giải đáp ngay những vướng mắc phát sinh nếu cần thiết.

“Chúng tôi cũng kết nối với các đối tác như đại lý thuế, công ty dịch vụ kế toán – những đơn vị am hiểu và đồng hành sát sao cùng hộ kinh doanh – để hỗ trợ xuyên suốt quá trình triển khai”, ông Khải nói tại tại hội thảo “Bỏ thuế khoán: Hộ kinh doanh cần chuẩn bị gì?” diễn ra tuần qua.

Vân Phong