Chuyện nuôi ngựa ở vùng cao Tây Bắc có gì đặc sắc?

Ở vùng núi cao Tây Bắc, con ngựa có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong đời sống, sinh hoạt của người dân. Ngựa vừa là tài sản lớn, vừa gắn bó mật thiết với đời sống hằng ngày của cộng đồng các dân tộc.

Những năm gần đây, cuốn theo nhịp sống hiện đại, sức kéo, sức chở của ngựa dần được thay thế bằng các loại máy móc hiện đại. Tuy nhiên, những hình ảnh cưỡi ngựa du xuân, đi chợ phiên…, làm nên một Tây Bắc nguyên sơ, mộc mạc vẫn là dấu ấn đậm nét trong không ít tác phẩm văn học, thi ca.

Anh Điêu Văn Quốc, xã Si Pa Phìn, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên thuần hóa ngựa phục vụ du khách có nhu cầu trải nghiệm, chụp ảnh.

Sự xuất hiện các điểm du lịch, các lễ hội văn hóa tại các địa phương đã tạo cơ hội cho nhiều nét văn hóa truyền thống được phát triển, trở thành một dịch vụ mang đậm bản sắc vùng miền, phục vụ nhu cầu thiết yếu của du khách. Trong đó, cưỡi ngựa, check-in, tạo cảm giác vừa quen thuộc, vừa lạ lẫm với rất nhiều du khách.

Trò chuyện với ông Điêu Bình Dương, Bí thư Đảng ủy xã Phìn Hồ, huyện Nậm Pồ (tỉnh Điện Biên) chúng tôi được biết: Phìn Hồ là điểm thường niên tổ chức ngày hội văn hóa cũng như hội xuân, chợ phiên... của xã và huyện Nậm Pồ. Trong các ngày hội lớn, ngoài các hoạt động mang đậm văn hóa các dân tộc, như trò chơi dân gian, dân ca, dân vũ truyền thống, địa phương còn khuyến khích người dân phát triển các sản phẩm du lịch phục vụ du khách thập phương, như ẩm thực với các sản phẩm nông sản, cho thuê ngựa để chụp ảnh...

Tại Phìn Hồ, các đàn ngựa được nuôi thả khá nhiều, nhưng người dân chưa có ý tưởng phục vụ cho các hoạt động du lịch, dịch vụ. Bên cạnh đó, người dân cũng chưa có sự đầu tư các điều kiện phục vụ đi kèm, như yên ngựa, dây cương, phụ kiện... Vì thế, để triển khai, phát triển du lịch theo hướng này, các hộ dân phải thuê người thuần ngựa hoặc có kinh nghiệm làm dịch vụ du lịch với ngựa. Lần đầu tiên, hình ảnh những chú ngựa phục vụ cho hoạt động du lịch xuất hiện vào dịp tháng 9-2023 trong Ngày hội Văn hóa dân tộc Thái đã thu hút rất đông người dân và khách du lịch trải nghiệm, chụp ảnh, check-in, tạo thêm điểm nhấn thu hút du khách.

Sau Ngày hội Văn hóa dân tộc Thái, người dân nhận thấy việc thuần hóa ngựa, phục vụ du lịch trong các ngày hội, chợ phiên có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế, nên nhiều cá nhân đã học hỏi, làm theo. Mặc dù chưa thực sự chuyên nghiệp, nhưng bước đầu đã thay đổi nhận thức, cũng như mở hướng phát triển kinh tế mới cho người dân.

Du khách check-in, chụp ảnh cùng ngựa tại Ngày hội văn hóa Thái huyện Nậm Pồ.

Đến bản Tân Phong, xã Si Pa Phìn, huyện Nậm Pồ, chúng tôi có dịp gặp anh Điêu Văn Quốc, người có thâm niên hơn 10 năm thuần hóa ngựa phục vụ du khách trong các điểm du lịch. Anh cũng là một trong những người đầu tiên làm dịch vụ cho thuê ngựa tại tỉnh Điện Biên. Anh Quốc dẫn chúng tôi vượt quãng đường ngoằn ngoèo đến một ngôi nhà sàn lớn trên đỉnh đồi. Chỉ tay vào con ngựa đang nhởn nhơ gặm cỏ, anh Quốc khoe: “Con ngựa này được mang ra phục vụ khách đợt lễ vừa rồi đấy. Nhờ được chăm sóc tốt, nên giờ lớn lắm rồi...”.

Khi nhắc tới việc phát triển các dịch vụ về ngựa tại địa phương, anh Quốc cho biết thời điểm lễ hội dân tộc Thái, anh có mang ngựa lên phục vụ du khách tại xã Phìn Hồ. Khi đó, người quen của anh Quốc bên điểm du lịch ở bản Cát Cát, thị trấn Sa Pa (tỉnh Lào Cai) cũng có mời, nhưng anh lựa chọn làm ở gần nhà. Mặc dù biết làm dịch vụ ở lễ hội văn hóa sẽ không đông như các khu du lịch, nhưng anh muốn tạo tiền lệ, phong trào phát triển theo hướng lâu dài. Khi đó, dù chỉ làm hai buổi sáng, mỗi lượt khách thu 20.000 đồng, nhưng anh Quốc đã thu về gần 2 triệu đồng.

Chia sẻ về việc thuần ngựa, anh Quốc nói, để có thể chở khách, thồ hàng, đua ngựa không phải việc đơn giản. Tùy giống cũng như cách thuần hóa của chủ ngựa; một đàn 20 con sẽ lọc được 3 đến 4 con có thể huấn luyện. Nhanh thì 1 tháng, chậm có thể đến 3 tháng mới có thể làm ngựa thuần, dạn người, thực hiện chuẩn các chỉ lệnh. Đồng thời, việc mua sắm yên ngựa, dây cương, phụ kiện phục vụ khách du lịch cũng hết sức quan trọng. Thông thường cả bộ yên, dây cương có giá từ khoảng 12 đến 15 triệu đồng.

Ngoài phục vụ tại các ngày hội, ngựa đã thuần hóa còn được phục vụ nhu cầu chụp ảnh của du khách trong các buổi dã ngoại.

Không chỉ ở huyện Nậm Pồ có nhu cầu phát triển ngựa dịch vụ, mà khi khảo sát tại địa bàn huyện Tủa Chùa (tỉnh Điện Biên), chúng tôi cũng được nghe anh Vừ A Kỷ, một người làm du lịch ở xã Trung Thu, huyện Tủa Chùa chia sẻ: “Các điểm du lịch trong huyện chủ yếu vẫn xoay quanh các hoạt động văn hóa truyền thống, cảnh sắc thiên nhiên, chưa phát triển được nhiều dịch vụ khác. Nhiều du khách, khi tham quan cao nguyên đá Tả Phìn, chợ phiên Tả Sìn Thàng hoặc các bản đồng bào dân tộc Mông... đều ngỏ ý muốn tìm, thuê ngựa của người dân để chụp ảnh. Tuy nhiên, hoạt động này chỉ dừng ở việc dắt ngựa để du khách chụp ảnh bởi chúng chưa được thuần, không quen người lạ, nên không thể cưỡi. Bên cạnh đó, người dân cũng không có kinh nghiệm thuần hóa ngựa, nên chỉ dừng lại ở việc mượn, thuê cho khách chụp ảnh…”.

Có thể thấy, việc nuôi, thuần hóa ngựa để phục vụ khách du lịch sẽ là hướng phát triển mới, đồng thời là điểm nhấn ở vùng cao Điện Biên nói riêng và các tỉnh Tây Bắc nói chung.

Bài, ảnh: HÀ KHÁNH - TRẦN DŨNG

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Kinh tế xem các tin, bài liên quan.