Chuyện tên đường ở Nha Trang

Đường Trần Phú thập niên 80.

Việc đặt tên một con đường rất quan trọng vì nó gắn với cả một dãy phố với hàng trăm ngôi nhà, hàng nghìn con người trong đó. Nhiều con đường không chỉ là một vị trí địa lý đơn thuần mà thành ký ức, thành thơ ca với biết bao tình cảm hoài niệm: “Nắng sớm mai chiếu trên bờ biển Nha Trang, đường Trần Phú thênh thang, với những vườn hoa xinh xinh...” (lời một bài hát nổi tiếng dành cho thiếu nhi thập niên 80). Trước đây, sau giải phóng, Nha Trang chỉ là một đô thị nhỏ với số đường ít ỏi nên việc đặt tên đường còn nhiều hạn chế, ngoài những trục đường chính to đẹp được đặt tên hợp lý theo tên danh nhân như: Trần Phú, Trần Hưng Đạo, Lê Thánh Tôn, Phan Bội Châu... hay những con đường mang tên sự kiện lịch sử: 23-10, 2-4; các địa danh nổi tiếng như: Bạch Đằng, Chi Lăng, Đống Đa... Cơ bản về mặt đô thị thì đợt đặt tên đường mới thay thế những tên đường chế độ cũ là ổn, tuy nhiên vẫn có những con đường đặt tên chưa hợp lý như đường Lý Thường Kiệt quá ngắn và nhỏ, vị trí không đúng tầm; đường Nguyễn Du có một đoạn ngắn... Đấy là chưa kể ở Nha Trang còn thiếu những con đường mang tên những nhà cách mạng nổi tiếng như: Nguyễn Chí Thanh, Trường Chinh, Lê Duẩn, Phạm Ngọc Thạch... hay tên những vị vua yêu nước thời Nguyễn mà có thời chúng ta vì chưa thấu tỏ đã bỏ đi như: Hàm Nghi, Duy Tân.

Chúng tôi nghĩ rằng, hiện nay, các khu đô thị lớn đã hình thành vành đai Nha Trang với số lượng đường mới rất lớn, cũng như dần thay thế những hương lộ bé nhỏ thời làng xã xưa bằng tên đường mới. Tuy nhiên, khi đặt tên cần tính tới nhiều yếu tố như cảnh quan, vị thế và cả lịch sử. Ở các đô thị mới có những con đường trục mới, to thì nên đặt tên các danh nhân, nhà cách mạng mà trước đây khi Nha Trang còn bé nhỏ chưa có đường để đặt tên cho xứng tầm. Chúng ta cần chú trọng đến yếu tố lịch sử còn sót lại ở Nha Trang, đặc biệt các chiến công thời kỳ đầu chống Pháp. Đơn cử như theo chúng tôi, nên đặt tên con đường liên thôn chạy từ cầu Vĩnh Phương ra Quốc lộ 1 là đường Hà Vi Tùng - vị tướng nam tiến đã chỉ huy trận đánh thắng quân Pháp năm 1949 nổi tiếng - trận “Cầu Ngói - Xuân Phong”, giới thiệu như thế vì nơi đây có bia chiến thắng này, được đích thân Đại tướng Võ Nguyên Giáp lúc sinh thời đến thăm và biểu dương chiến công này.

Có thể trong quỹ tên đường lưu trữ, chúng ta cần tính tới tên các nhà lãnh đạo Phú Khánh - Khánh Hòa đã chiến đấu, cống hiến cho quê hương như: Mai Dương, Nguyễn Xuân Hữu, Lê Thanh Liêm... vì ở nhiều nơi đã đặt tên những nhà lãnh đạo đương đại sau khi mất. Chúng ta cũng mạnh dạn đặt tên các danh nhân văn hóa như: Văn Cao, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Huy Tưởng... và cả những nhân vật lịch sử, miễn là đặt đúng vị trí và cảnh quan gắn liền với tên đường.

Nha Trang sẽ lớn lên và đẹp hơn khi có những con đường được mang tên đúng nghĩa là “con đường sử xanh”.

Dương Trang Hương