Chuyến thăm Ấn Độ của Tổng thống Nga mang thông điệp định hình trật tự thế giới mới

Thông điệp rõ ràng

Theo thông báo chính thức từ Bộ Ngoại giao Ấn Độ, Tổng thống Nga Putin sẽ thăm chính thức nước này trong 2 ngày 4 và 5/12/2025 theo lời mời của Thủ tướng Narendra Modi. Đây cũng là hoạt động nằm trong khuôn khổ chương trình Hội nghị Thượng đỉnh Nga-Ấn lần thứ 23 của hai nước. Trong chuyến thăm, ông Putin sẽ có các cuộc gặp Thủ tướng Modi, Tổng thống Droupadi Murmu và được mời tham dự một bữa tiệc chiêu đãi quốc gia. Đây là những nghi thức hàng đầu mà Ấn Độ dành cho một vị khách quốc tế, cho thấy họ rất coi trọng chuyến thăm của ông Putin.

Việc đón tiếp Tổng thống Nga Putin sẽ là sự khẳng định về đường lối ngoại giao tự chủ của Ấn Độ.

Động thái này diễn ra sau khi ông Putin đã vắng mặt tại Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2023 ở New Delhi mà theo giới phân tích là do sức ép từ phương Tây. Chuyến thăm này cũng là lần đầu tiên ông Putin quay lại Ấn Độ kể từ năm 2021 (thời điểm trước khi bùng nổ cuộc xung đột Ukraine) đánh dấu một bước ngoặt quan trọng, khẳng định sự phục hồi và tiếp tục củng cố mối "quan hệ đối tác chiến lược đặc biệt và đặc quyền" giữa hai nước trong bối cảnh mới.

Mặc dù là những đối tác thân thiết trong nhiều thập kỷ, nhưng quan hệ giữa Nga và Ấn Độ cũng bị thử thách nghiêm trọng vào tháng 4/2022 khi nước Nga tiến hành Chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine kéo theo hàng loạt sức ép từ phương Tây nhằm vào các đối tác của Nga trong đó có Ấn Độ. Ở thời điểm đó, quan hệ giữa New Delhi và Moscow đã suy giảm, dường như chỉ còn tập trung vào một số hoạt động kinh tế (đặc biệt là năng lượng), giảm bớt những cuộc trao đổi chính trị, ngoại giao và quân sự.

Mối quan hệ Nga - Ấn Độ phản ánh tầm nhìn của BRICs và các nước phía Nam.

Khi Thượng đỉnh G20 được tổ chức tháng 9/2023, ban đầu ông Putin được thông báo là đã có kế hoạch đến Ấn Độ tham dự, tuy nhiên lại hủy vào phút chót và chỉ cử đại diện ngoại giao thay thế. Nhiều chuyên gia đánh giá Ấn Độ đã không “vượt qua được sức ép” từ phương Tây để sẵn sàng đón tiếp ông Putin khi đó. Đây được coi là một “nốt trầm” trong quan hệ hai nước.

Các cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Ấn cũng đã bị hoãn lại trong 2 năm 2022 và 2023 vì những lý do tương tự trước khi ông Modi tới Nga dự thượng đỉnh trở lại vào tháng 7/2024. Tuy nhiên, với việc ông Putin đến New Delhi lần này, mối quan hệ hai bên được xem như đã "khởi động lại toàn diện". Thông báo của Bộ ngoại giao Nga cũng khẳng định chuyến thăm "mang ý nghĩa quan trọng" sẽ “cho phép hai bên xem xét toàn bộ các vấn đề trong quan hệ song phương và thảo luận về các vấn đề quốc tế, khu vực cấp thiết”.

Trong bối cảnh cuộc xung đột ở Ukraine chưa đi đến điểm kết thúc, các nước phương Tây vẫn duy trì hàng loạt lệnh cấm vận với nước Nga nói chung, ông Putin nói riêng cũng như các đối tác của Nga, việc Ấn Độ sẵn sàng đón tiếp long trọng ông Putin như một trả lời đanh thép. Thông điệp rất rõ ràng: Ấn Độ sẽ duy trì "tự chủ chiến lược" để theo đuổi các lợi ích quốc gia mà không bị ảnh hưởng bởi áp lực bên ngoài. Như cựu Ngoại trưởng Ấn Độ Nirupama Rao nhận định “chuyến thăm cho phép Ấn Độ gửi tín hiệu tới Washington rằng họ có những lựa chọn khác", đặc biệt là trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Ấn đang có những biến động.

Mối quan hệ Nga - Ấn Độ đã có lịch sử lâu dài và đem đến cho cả hai nhiều giá trị.

Hợp tác toàn diện

Theo thông báo từ hai bên, nhiều thỏa thuận quận trọng sẽ được lãnh đạo hai nước ký kết trong chuyến thăm tới đây để tăng cường mối quan hệ hai chiều. Sự hợp tác năng lượng giữa hai quốc gia đã có một bước chuyển mình ngoạn mục trong vài năm qua. Nga đã trở thành nhà cung cấp dầu lớn nhất, chiếm khoảng 35% tổng lượng nhập khẩu của Ấn Độ vào năm 2024 cung cấp nguồn lực quan trọng cho công cuộc phát triển của Ấn Độ. Bất chấp các đe dọa trừng phạt từ phương Tây, cả hai bên đều thể hiện quyết tâm duy trì dòng chảy năng lượng này.

Phía Nga được cho là sẽ đưa ra các đề xuất hấp dẫn, bao gồm mức chiết khấu cao và các cơ chế vận chuyển an toàn để đảm bảo Ấn Độ tiếp tục là một khách hàng trung thành với nguồn cung ổn định. Bên cạnh dầu mỏ, hợp tác năng lượng hạt nhân dân sự cũng có bước tiến với các đề xuất từ Tập đoàn Rosatom về xây dựng các nhà máy điện hạt nhân mới.

Hợp tác kinh tế sẽ là đầu tàu chở mối quan hệ hai bên cùng có lợi. Tổng giá trị thương mại song phương đã tăng vọt từ 13,1 tỷ USD năm 2021 lên 68,7 tỷ USD năm 2024 nhưng cả hai đã khẳng định mong muốn đưa kim ngạch này lên 100 tỷ USD trước năm 2030. Sự mất cân đối trong trao đổi thương mại cũng đã được lưu ý khi Ấn Độ nhập siêu tới 63,8 tỷ USD từ Nga, chủ yếu là dầu mỏ và các sản phẩm năng lượng khác trong khi xuất khẩu rất ít. Để cân bằng thương mại cũng như đáp ứng nhu cầu của Nga, New Delhi sẽ thúc đẩy việc gia tăng xuất khẩu dược phẩm, nông sản và thiết bị viễn thông sang Nga trong thời gian tới. Ấn Độ cũng ký kết một thỏa thuận lao động và đi cư cho phép đưa lượng lớn lao động Ấn tới Nga làm việc.

Cuộc xung đột ở Ukraine làm mối quan hệ Nga - Ấn Độ đứng trước thử thách khó khăn.

Trong lĩnh vực quốc phòng, mối quan hệ đối tác chiến lược Nga - Ấn đã “nóng” trở lại ngay lập tức. Theo các nguồn tin, không chỉ nối lại các chương trình hợp tác vũ khí cũ, New Delhi đã đề nghị mua thêm hệ thống tên lửa S-400 và bày tỏ quan tâm đến các thế hệ vũ khí tương lai như hệ thống phòng không S-500 hay tiêm kích tàng hình thế hệ thứ 5 Su-57 của Nga. Đây là cú “quay xe” mạnh mẽ của Ấn Độ sau giai đoạn ký một loạt thỏa thuận hợp tác trao đổi quân sự với Mỹ và Anh trong những năm 2023-2024.

Nhưng, văn kiện hợp tác đang gây chú ý nhất phải kể đến kế hoạch Cơ chế Thanh toán thay thế giúp hai bên tăng cường giao thương bằng đồng nội tệ, không cần dùng đến đồng USD. Bên cạnh đó, Bộ Tài chính hai nước cũng đã xác nhận thiết lập "hành lang thanh toán” để mạng lưới thẻ hai nước có thể hoạt động song hành nhằm giải quyết vấn đề du lịch và thanh toán xuyên biên giới đang bị ảnh hưởng sau khi Visa và Mastercard của phương Tây rút khỏi Nga.

Những sáng kiến này không chỉ có ý nghĩa song phương, mà còn được kỳ vọng sẽ trở thành hình mẫu cho hợp tác tài chính trong khuôn khổ BRICS, khi Ấn Độ chuẩn bị đảm nhận vai trò chủ tịch khối này vào năm 2026. Đây cũng là một phần của bức tranh toàn cảnh lớn hơn khi các nước BRICS đang giảm bớt phụ thuộc vào đồng USD.

Trật tự đang thay đổi

Trong bối cảnh Mỹ áp thuế hình sự lên Ấn Độ vì mua dầu của Nga, việc Thủ tướng Modi tiếp đón Tổng thống Putin trở thành một thông điệp mạnh mẽ khẳng định chủ quyền trong chính sách đối ngoại khiến các nước phương Tây phải suy nghĩ. Đối với Ấn Độ, việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh với Nga cũng minh chứng cho thấy New Delhi có khả năng duy trì mối quan hệ tốt đẹp với tất cả các cường quốc, bất chấp những mâu thuẫn giữa họ.

Với nước Nga, chuyến thăm này mang lại một giá trị to lớn về mặt chính trị. Sự kiện này không chỉ giúp Nga phá thế bị cô lập trên trường quốc tế, mà còn củng cố hình ảnh của ông Putin với tư cách là một nhà lãnh đạo toàn cầu. Quan hệ với Ấn Độ, một quốc gia dân chủ đông dân nhất và có tiếng nói ngày càng lớn, mang lại cho Moscow một vị thế ngoại giao cần thiết. Như nhận định từ tạp chí chuyên về các vấn đề quốc tế Modern Diplomacy thì "Ấn Độ đã nổi lên như một trong những cứu cánh đáng tin cậy nhất của Nga" .

Nối lại hợp tác quốc phòng với Nga là một lựa chọn bất ngờ của Ấn Độ vào thời điểm này.

Trên bình diện toàn cầu, chuyến thăm này phản ánh một xu hướng lớn hơn: sự dịch chuyển dần khỏi trật tự thế giới phương Tây. Việc Nga và Ấn Độ thúc đẩy các cơ chế tài chính và thương mại song phương, sử dụng đồng tiền quốc gia và phát triển các hệ thống thanh toán độc lập là những viên gạch đầu tiên cho một kiến trúc kinh tế đa cực trong tương lai. Việc Ấn Độ sẵn sàng mở cánh cửa với Nga bất chấp “lệnh cấm” từ phương Tây sẽ rất dễ kéo theo những hành động tương tự từ các quốc gia khác. Tuy nhiên, hành trình này không phải không có chướng ngại. Nguy cơ về các lệnh trừng phạt thứ cấp từ Mỹ vẫn luôn hiện hữu. Quốc hội Mỹ từng đưa ra xem xét dự luật có thể áp mức thuế 500% lên các quốc gia mua dầu và khí đốt từ Nga. Điều này vẫn đặt Ấn Độ và nhiều nước trung lập khác vào một tình thế đầy thách thức.

Xét trên bối cảnh toàn cầu hiện nay, chuyến thăm của Tổng thống Putin tới Ấn Độ sắp tới vì vậy không chỉ đơn thuần là một sự kiện ngoại giao song phương. Đó là một bức tranh thu nhỏ của thế giới trong giai đoạn chuyển giao quyền lực, nơi các liên minh truyền thống đang bị xói mòn và các quốc gia ngày càng chủ động theo đuổi các lợi ích chiến lược của riêng mình. Kết quả của hội nghị thượng đỉnh này sẽ không chỉ định hình tương lai của mối quan hệ Nga - Ấn, mà còn góp phần vẽ nên bản đồ địa chính trị của thế kỷ 21, một thế kỷ mà sự "tự chủ chiến lược" và các liên minh linh hoạt có thể sẽ trở thành quy tắc mới.

Tử Uyên