Chuyển từ xuất khẩu tiểu ngạch sang chính ngạch

Dây chuyền chế biến nhãn của Nhà máy chế biến hoa quả tươi và thảo dược Vân Hồ.

Nhận diện những khó khăn

Thâm niên hơn chục năm thu mua quả chuối tươi xuất bán sang Trung Quốc, chị Phạm Thị Thúy, xã Mường Bú, huyện Mường La, chia sẻ: Trước đây, trung bình mỗi tháng tôi xuất sang Trung Quốc hàng trăm tấn quả chuối tươi qua cửa khẩu Tân Thanh, tỉnh Lạng Sơn và cửa khẩu Kim Thành, tỉnh Lào Cai. Tuy nhiên, từ trung tuần tháng 12/2021 trở lại đây, phải chuyển hướng sang tiêu thụ nội địa là chính, do Trung Quốc thực hiện chính sách “Zero Covid”, kiểm soát, quản lý nghiêm ngặt đối với người và hàng hóa nhập cảnh khiến nhiều cửa khẩu, lối mở, điểm thông quan tạm dừng hoạt động. Gần đây nhất, ngày 16/2, tôi thuê 7 xe tải chở hơn 100 tấn chuối tây lên cửa khẩu Tân Thanh và Kim Thành nhưng chỉ thông quan được 1 xe, còn 6 xe phải quay đầu, phải bán tháo chuối cho tư thương, với giá 800 đồng/kg, trong khi giá thu mua thời điểm đó 4.000 đến 5.500 đồng/kg, chưa kể tiền công bốc vác, bao bì đóng gói sản phẩm, tiền thuê mỗi xe hơn 30 triệu đồng... Ước tổng thiệt hại từ tháng 12 đến nay lên tới trên 1 tỷ đồng. Hiện nay, tôi chuyển hướng sang tiêu thụ nội địa theo đơn đặt hàng, với sản lượng thu mua chỉ đạt vài chục tấn/tháng.

Điểm trưng bày, giới thiệu sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu tại Bảo tàng tỉnh.

Ngoài chuối, sản phẩm sắn cũng là mặt hàng chịu tác động bởi chính sách “Zero Covid”. Hiện nay, lượng tinh bột sắn bị tồn kho nhiều, phải thuê kho chứa, không có vốn quay vòng khiến doanh nghiệp lao đao. Ông Ngô Quang Tuấn, Phó Giám đốc Công ty cổ phần tinh bột sắn Phú Yên - Chi nhánh Sơn La, thông tin: Theo kế hoạch niên vụ 2021-2022, Nhà máy thu mua 120.000 tấn củ sắn tươi, chế biến trên 28.000 tấn tinh bột sắn. Đến nay, Nhà máy đã thu mua 90.000 tấn sắn củ tươi, sản xuất 23.000 tấn tinh bột sắn. Do phía Trung Quốc áp dụng chính sách “Zero Covid”, nên Công ty mới xuất khẩu được 5.000 tấn tinh bột sắn sang Trung Quốc, 3.000 tấn xuất bán nội địa. Còn tồn kho ở Nhà máy 12.000 tấn và 3.000 tấn, Công ty phải thuê 2 kho ở Lạng Sơn để bảo quản, với giá 30 triệu đồng/tháng/kho từ cuối tháng 11/2021 đến nay.

Ngành nông nghiệp còn gặp khó khăn do tác động thời tiết, dịch bệnh, giá phân bón, thuốc bảo vệ thực vật tăng cao. Ông Nguyễn Văn Dũng, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Giám đốc HTX Ngọc Lan, xã Hát Lót, huyện Mai Sơn, chia sẻ: HTX hiện có khoảng 100 ha cây ăn quả, năm trước, phân đạm Hà Bắc chỉ có giá gần 7.000 đồng/kg thì hiện nay đang có giá khoảng 17.000 đồng/kg, khiến cho việc chăm sóc diện tích cây ăn quả gặp khó khăn. Với thời điểm xoài ra hoa, đậu quả vừa qua đúng đợt rét đậm, rét hại, khiến tỷ lệ đậu quả thấp hơn năm trước...

Tổ chức lại hình thức sản xuất, tiêu thụ nông sản

Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có trên 82.500 ha cây ăn quả và cây sơn tra, sản lượng ước đạt 448.000 tấn quả tươi/năm. Tuy nhiên, đến nay mới được cấp 220 mã số vùng trồng, diện tích trên 4.800 ha cây ăn quả phục vụ xuất khẩu và 33 cơ sở đóng gói phục vụ xuất khẩu; có 24 sản phẩm nông sản của tỉnh được Cục Sở hữu trí tuệ cấp văn bằng bảo hộ với 3 chỉ dẫn địa lý; có 83 sản phẩm OCOP; duy trì, phát triển 235 chuỗi cung ứng thực phẩm nông sản, thủy sản an toàn; có 500 cơ sở, nhà máy chế biến nông sản, trong đó 50 cơ sở, nhà máy chế biến nông sản xuất khẩu; có trên 2.700 cơ sở sấy long nhãn.

Huyện Mường La có 2.673 ha xoài, 790 ha nhãn, 1.329 ha chuối, 2.229 ha sơn tra, sản lượng ước đạt trên 26.000 tấn quả tươi. Ông Nguyễn Văn Bắc, Chủ tịch UBND huyện Mường La, thông tin: Huyện tập trung hỗ trợ các HTX, hộ gia đình đăng ký cấp mã số vùng trồng; hỗ trợ doanh nghiệp, HTX thiết kế mẫu mã, bao bì sản phẩm; hỗ trợ kỹ thuật, quy trình sản xuất, thu hoạch, chế biến, bảo quản, quản lý chất lượng nông sản, phục vụ xây dựng, phát triển và hoàn thiện các chuỗi liên kết sản xuất, cung ứng và tiêu thụ sản phẩm tại thị trường trong nước và tham gia xuất khẩu chính ngạch.

Thành viên HTX Ngọc Lan, xã Hát Lót, huyện Mai Sơn sử dụng phân bón hữu cơ chăm sóc cây ăn quả.

Chủ động sản xuất và tiêu thụ nông sản năm 2022, tỉnh Sơn La đã củng cố, kiện toàn Ban Chỉ đạo 589 tỉnh về chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp. Giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với các đơn vị, các huyện, thành phố tăng cường hoạt động giám sát đối với diện tích đã cấp VietGAP, GlobalGAP, mã số vùng trồng; tiếp tục xây dựng, cấp các mã vùng trồng mới; tập trung tổ chức tập huấn, đào tạo nâng cao năng lực, kỹ thuật thu hái, sơ chế, bảo quản cho lao động tại các doanh nghiệp, HTX. Bên cạnh đó, hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao khả năng thu gom, bao tiêu và ký kết hợp đồng với đơn vị chế biến, xuất khẩu. Sở Công Thương, tập trung làm tốt công tác xúc tiến thương mại, thường xuyên cập nhật tình hình thông quan tại các cửa khẩu với Trung Quốc để kịp thời, hỗ trợ doanh nghiệp, HTX định hướng sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu sản phẩm...

Bà Đỗ Thị Bích Châu, Phó Giám đốc Sở Công Thương, cho biết: Ngày 12/1, UBND tỉnh đã ban hành kế hoạch xuất khẩu sản phẩm hàng hóa của tỉnh Sơn La năm 2022, trong đó, dự báo sản lượng từng loại nông sản, thời vụ thu hoạch, định hướng thị trường tiêu thụ và các giải pháp, phân công nhiệm vụ cụ thể cho các sở, ban ngành chức năng của tỉnh, huyện, thành phố với mục tiêu: Phấn đấu giá trị hàng hóa tham gia xuất khẩu đạt 174 triệu USD, tăng 7,94% so với năm 2021; trong đó, nông sản, thực phẩm tham gia xuất khẩu đạt 162,5 triệu USD, tăng 8,3% so với năm 2021.

Mở rộng thị trường tiêu thụ

Nông sản Sơn La sắp vào vụ thu hoạch, ngoài những thị trường truyền thống, tỉnh Sơn La tiếp cận mở rộng thị trường xuất khẩu, nhất là các thị trường đã có Hiệp định thương mại tự do với Việt Nam, như nông sản chế biến sang thị trường Liên minh châu Âu, Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc-Ai len, sản phẩm trái cây tươi sang thị trường các nước ASEAN...

Theo ông Lê Huy Phong, Phó Chủ tịch UBND huyện Yên Châu, nông sản của huyện Yên Châu chủ yếu xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Năm nay, ngoài Trung Quốc, huyện hướng đến xuất khẩu sang Nhật, Hàn Quốc, Nga, Mông Cổ, Úc... Chúng tôi chủ động kết nối, mời gọi các doanh nghiệp, các đơn vị đầu mối mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước và hỗ trợ các doanh nghiệp, HTX tập trung đầu tư phát triển chế biến nông sản, phấn đấu giá trị hàng hóa tham gia xuất khẩu năm 2022 ước đạt 4,162 triệu USD, sản lượng 6.440 tấn, với các sản phẩm xoài, nhãn.

Người dân xã Mường Bú, huyện Mường La thực hiện bao trái cho xoài.

Đối với thị trường Trung Quốc, tỉnh Sơn La yêu cầu các sở, ban, ngành chức năng của tỉnh, các huyện, thành phố tìm hiểu các chính sách quy định mới về nhập khẩu để có giải pháp ứng phó kịp thời, hạn chế rủi ro. Củng cố và đẩy mạnh xuất khẩu những mặt hàng chủ lực đang xuất khẩu và đã đứng chân được tại thị trường Trung Quốc. Các doanh nghiệp, HTX, hộ kinh doanh của tỉnh cần xây dựng chiến lược lâu dài trong việc tạo lập kênh phân phối tại các tỉnh, thành phố của Trung Quốc; thành lập các điểm trưng bày, giới thiệu sản phẩm OCOP, sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu và sản phẩm đặc trưng của tỉnh.

Mới đây, tại cuộc họp bàn về việc chuyển từ xuất khẩu tiểu ngạch sang xuất khẩu chính ngạch, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan, nhấn mạnh: Việc chuyển từ xuất khẩu tiểu ngạch sang xuất khẩu chính ngạch là cuộc cách mạng cần có sự kiên trì, sẵn sàng của cả hệ thống sản xuất, thương mại. Do đó, phải có lộ trình để tổ chức lại sản xuất, thị trường, ngành hàng và cả hiệp hội ngành hàng. Nếu không tổ chức sản xuất thì sẽ không chuẩn hóa được vùng nguyên liệu, không truy xuất được nguồn gốc sản phẩm và không có sản phẩm để đưa vào xuất khẩu chính ngạch.

Thực tiễn đang đặt ra nhiều khó khăn trong việc tiêu thụ, xuất khẩu nông sản năm 2022 nhưng với sự chủ động vào cuộc của cấp ủy, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, HTX, tỉnh Sơn La sẽ từng bước hiện thực hóa và đạt mục tiêu kế hoạch, lộ trình đề ra, nâng cao chất lượng sản phẩm nông sản, dần chuyển từ xuất khẩu ủy thác, tiểu ngạch sang xuất khẩu chính ngạch.

Minh Thu