Chuyện về người đàn ông 4 năm cần mẫn 'trả nợ' rừng

Anh Lương Văn Kính kể lại chuyện đời mình. Ảnh: Vũ Đồng

Một thời lạc lối

Sau nhiều lần lỡ hẹn, chúng tôi gặp được anh Kính vào chiều muộn ở Trạm Quản lý bảo vệ rừng Khe Thơi (thuộc Hạt kiểm lâm vườn Quốc gia Pù Mát - Chi cục Kiểm lâm Nghệ An) khi anh vừa có chuyến đi rừng dài 7 ngày. Người anh nhỏ thó, gày xọp nhưng lộ vẻ rắn rỏi. Anh vừa tiếp chuyện chúng tôi, vừa ngồi xếp lại tư trang. Anh nói: "Tối nay cả đội nghỉ ở Khe Thơi một đêm, rồi sáng mai lại vào rừng tiếp hai tuần nữa".

Biết chúng tôi tò mò câu chuyện thay đổi của cuộc đời anh, anh Kính trải lòng: "Mình mắc tội với rừng, giờ phải trả. Phải trả lại màu xanh, trả lại "tiếng rừng" cho chính khu rừng bị mình và nhiều người khác chặt phá. Dù đang đi ngược lại cách làm ăn sai trái của dân bản như một kiểu "ngược đường", dù bị đe dọa nhưng tôi sẽ thuyết phục bà con cùng bảo vệ rừng".

Hơ đôi tay chai sạn trước bếp lửa giữa rừng cho đỡ giá lạnh, anh Kính kể: "4 tuổi, tôi đã theo bố mẹ vào rẫy ở sâu trong rừng nên quen cảnh săn bắn thú rừng từ nhỏ. Ngày đó, đồ ăn thức uống đều từ săn bắn. Lớn lên, tôi thạo việc đặt bẫy, săn thú rừng rồi cùng bạn bè vào rừng chọn những cây gỗ to nhất để hạ, đem ra ngoài bán".

Đó là khoảng thời gian từ năm 1996, anh cùng 3 người khác luồn sâu trong những cánh rừng để chọn gỗ đốn hạ.

Ngoài đi "làm gỗ" thì săn bắn thú thời điểm đó cũng rầm rộ. Từ chỗ chỉ phục vụ ăn uống trong những chuyến đi rừng đến lúc các thương lái vào mua nhiều nên nhóm anh Kính đặt bẫy nhiều hơn. Mỗi ngày hàng trăm con thú đủ chủng loại bị mắc bẫy, giết hại.

Rừng của mình, mình phải giữ lấy

Đội anh Kính thảo luận kết quả tuần tra tại lán.

Từ năm 2005, thời điểm các lực lượng chức năng đẩy mạnh truy quét lâm tặc, anh Kính bị cơ quan chức năng bắt nhiều lần, thu giữ hết các vật dụng khai thác gỗ và bẫy thú. Nhớ lại chuyện này, anh Kính chia sẻ: "Bị bắt, thu hết đồ nghề uất ức lắm chứ. Bởi lúc đó, ngoài vào rừng chặt phá thì dân bản chẳng biết làm gì để sinh sống".

Nhưng cũng trong lúc đó, anh Kính chợt dằn vặt: "Nếu cứ tiếp tục chặt phá thì kiểu gì cũng phải đi tù". Vậy làm gì để tồn tại bởi ngoài việc chặt phá phá rừng, săn bắn động vật anh không biết làm việc gì khác để sinh sống. Dằn vặt, dày vò rồi đột nhiên anh thức tỉnh: "Phải bỏ nghề lâm tặc để thoát cảnh sống chui lủi, trốn tránh. Nhục nhã lắm".

Đến năm 2016, một cơ may đã đến khi có lời đề nghị từ anh Lưu Trung Kiên (hiện là Phó Giám đốc Vườn Quốc gia Pù Mát) về việc mời anh Kính dẫn đường cho một đoàn nghiên cứu vào rừng Pù Mát. Cùng với việc dẫn đường, anh Kính kiêm luôn việc gùi hàng cho khách. Tính ra, mỗi ngày anh cũng được 200.000 đồng. Lúc đầu nghe anh Kiên nói, anh Kính đắn đo lắm, bởi anh là kẻ phá rừng, bây giờ lại dẫn người đi nghiên cứu rừng. Nhưng không làm thì lấy gì để sống, để nuôi vợ con nên anh nhận lời.

Nhắc đến chuyện này, anh Kiên giải thích: "Không phải bỗng nhiên mà tôi chọn anh Kính đâu. Anh em không lạ gì anh Kính và đã tìm hiểu kỹ khi chọn anh ấy làm "hoa tiêu" cho các đoàn cán bộ khoa học vào rừng nghiên cứu. Tôi có nghe chuyện anh Kính từng nghiện ma túy và tự cai được thì cũng phân vân. Để làm rõ điều này, tôi đã hỏi nhiều người rồi đích thân đến nhà anh ấy để xem kinh tế gia đình thế nào. Khi nhìn thấy ngôi nhà nhỏ khang trang, trâu nhiều nhất bản thì tôi tin anh Kính không còn nghiện nữa". Thế là cuối năm 2016, anh Kính được nhận làm "hoa tiêu" để dẫn đoàn nghiên cứu vào lắp bẫy ảnh. Do anh thông thạo thời tiết mưa nắng trong rừng, động dốc, khe suối và nơi các loại thú thường qua lại nên chuyến đi "mở hàng" suôn sẻ, làm hài lòng các nhà khoa học sau những chặng đường rừng mệt nhọc nhưng đầy thú vị.

Đội anh Kính thảo luận kết quả tuần tra tại lán.

Sau một thời gian dẫn đoàn, anh Kiên khuyên anh Kính nên vào Đội bảo vệ rừng cộng đồng để phát huy hết khả năng của mình cho công việc phục vụ lợi ích chung. Đề nghị này khiến anh Kính lại trằn trọc nhiều đêm với những câu hỏi không dễ trả lời. Chọn đi làm cho một tổ chức bảo tồn rừng là "ngược đường" với nhiều người ở thôn bản. Mình gỡ hết bẫy của bà con coi như chặn đường sống của họ thì mình có yên thân ở mảnh đất này không? Vợ con mình có bị đe dọa không?… Nhưng khi thấy đoàn nghiên cứu nhìn cây rừng trìu mến và âu yếm, chăm sóc các con thú sa bẫy bị thương, anh Kính dần thay đổi suy nghĩ và quyết tâm gia nhập đội. Anh nói: "Không có cuộc lột xác nào không day trở. Đây là cơ hội tốt nhất, phải giành lấy để thay đổi cuộc đời".

Anh Đào Công Anh - thành viên của Đội bảo vệ rừng cộng đồng được dịp chia sẻ: "Không phải bỗng nhiên anh Kính trở thành đội trưởng Đội bảo vệ rừng của chúng tôi đâu. Anh là người rất gương mẫu, chỉ dạy cho chúng tôi từng tí một. Từ khi làm ở đây, anh đã trở thành một con người khác. Rất chững chạc, đàng hoàng. Anh em trong đội luôn coi anh Kính như người thầy. Bởi anh luôn tận tình dạy chúng tôi cách phát hiện bẫy thú dù được ngụy trang tinh vi nhất. Rồi cách tìm các lán trại của thợ săn, lâm tặc…".

Nghe chuyện, anh Kính cười: "Việc này với tôi đã quá quen thuộc. Nếu đi dọc suối chỉ cần để ý xem có rác thải theo đầu khe chảy xuống hoặc có nước đục thì phía đầu nguồn chắc chắn có người lạ thâm nhập vào rừng. Tinh ý hơn, ta có thể nhìn các cây nhỏ bị gãy rạp thì biết rừng bị phá. Ngửi mùi khói thì biết thợ săn đang nướng mồi thú rừng…".

Vũ Đồng