Có 2 lần liên tục đạt Chiến sĩ thi đua cơ sở mới được bằng khen Bộ: Hiệu trưởng thấy sẽ rất khó đạt

Bộ Tư pháp đang thẩm định dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi đua, khen thưởng. Dự thảo luật dự kiến sửa đổi, bổ sung 47 điều của Luật Thi đua, khen thưởng số 06/2022/QH15. Đặc biệt, dự thảo có sự thay đổi lớn ở các tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Chiến sĩ thi đua” và trao tặng bằng khen của Bộ, ban, ngành, tỉnh.

Hiện tại, theo điểm d, khoản 1, điều 74 Luật Thi đua, khen thưởng số 06/2022/QH15, để được tặng bằng khen của Bộ, ban, ngành, tỉnh, cá nhân phải:

d) Có 2 lần liên tục được tặng danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở” hoặc có liên tục từ 2 năm trở lên được công nhận hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, trong thời gian đó có 2 sáng kiến được công nhận và áp dụng có hiệu quả trong phạm vi cơ sở hoặc có 2 đề tài khoa học, đề án khoa học, công trình khoa học và công nghệ đã được nghiệm thu và áp dụng hiệu quả trong phạm vi cơ sở.

Theo dự thảo luật, quy định trên dự kiến sửa đổi thành: “d) Có 02 lần liên tục được tặng danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở”.

Sự thay đổi này thu hút sự quan tâm của nhiều giáo viên.

Siết tiêu chí thi đua, giáo viên lo khó chạm mốc khen thưởng cấp cao

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Bùi Thị Nga - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Đưng K'Nớ (xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng), cho biết thời điểm tháng 5 - 6/2026 là thời gian các trường bắt đầu xét các tiêu chuẩn thi đua. Vì vậy, việc đưa ra dự thảo ngay lúc này đã tạo nên tác động không nhỏ đến tâm lý đội ngũ giáo viên, đặc biệt là những người đang có mục tiêu phấn đấu vì các danh hiệu thi đua.

Theo quy định hiện hành, điều kiện để được tặng Bằng khen của Bộ, ban, ngành, tỉnh gồm hai hướng: hoặc giáo viên phải đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở trong hai năm liên tiếp, hoặc hai năm liên tục trở lên được công nhận hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và có hai sáng kiến được cơ sở công nhận.

Ở góc độ này, nếu dự thảo bỏ tiêu chí “hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ liên tục từ hai năm trở lên...”, thì điều kiện để được tặng bằng khen có vẻ như đơn giản hơn. Bởi giáo viên khi phấn đấu hai năm liên tiếp đạt Chiến sĩ thi đua cơ sở chỉ cần trước đó đạt Lao động tiên tiến hoặc Chiến sĩ tiên tiến và có sáng kiến phù hợp là được xét duyệt.

Cô Bùi Thị Nga - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Đưng K'Nớ. Ảnh: NVCC

"Tuy nhiên, sự 'đơn giản' này chỉ mang tính lý thuyết. Bởi lẽ dự thảo lại đưa ra thay đổi quan trọng ở chính tiêu chí xét danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở - vốn là nền tảng để tiến tới các khen thưởng cao hơn.

Theo Luật Thi đua, Khen thưởng 2022, giáo viên muốn đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở chỉ cần lao động tiên tiến và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ hoặc có sáng kiến được công nhận. Còn trong dự thảo mới, hai yếu tố 'hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ' và 'sáng kiến' đều trở thành điều kiện bắt buộc. Điều này đồng nghĩa việc đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở sẽ khó hơn rất nhiều", cô Nga phân tích.

Nữ hiệu trưởng cho biết thêm, thang đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ vốn đã giới hạn trong 20% giáo viên của mỗi cơ sở. Lấy ví dụ tại trường cô, 18 giáo viên hoàn thành tốt nhiệm vụ thì tối đa cũng chỉ có khoảng 3 người được xét hoàn thành xuất sắc. Nhưng ba người này muốn trở thành Chiến sĩ thi đua cơ sở thì lại phải có sáng kiến được công nhận. Nghĩa là cơ hội đã hẹp lại càng hẹp hơn.

Ngoài ra, để đạt bằng khen cấp Bộ hoặc tương đương, giáo viên sẽ phải hai năm liên tục nằm trong nhóm 20% xuất sắc và hai năm liên tiếp có sáng kiến được công nhận. Yếu tố “liên tiếp” khiến việc duy trì thành tích trở nên đặc biệt khó khăn. Không phải năm nào giáo viên cũng có thể cho ra một sáng kiến mới đạt yêu cầu về chất lượng và hiệu quả áp dụng.

Việc sáng kiến trở thành điều kiện bắt buộc còn gặp vướng mắc từ một thực tế mới: không còn cấp phòng giáo dục và đào tạo như trước để đánh giá, thẩm định sáng kiến. Sau sáp nhập đơn vị hành chính, đến nay chưa có hướng dẫn cụ thể về cơ quan chịu trách nhiệm chấm sáng kiến. Nếu giao về ủy ban nhân dân xã thì lo ngại thiếu cán bộ chuyên môn; nếu nhà trường tự chấm thì thiếu tính khách quan và khó đủ cơ sở pháp lý. Điều này khiến quy trình xét sáng kiến bị “mắc kẹt" và giáo viên càng thêm áp lực khi phải đáp ứng yêu cầu thi đua theo dự thảo mới.

Cô Bùi Thị Nga chia sẻ: "Dù biết khó cho thầy cô, nhưng với tôi, việc được xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ hiện nay không chỉ dựa trên đánh giá định tính mà phải có thành tích đo đếm được. Tức cá nhân đó phải tham gia các cuộc thi của ngành và đạt thành tích rõ ràng. Giáo viên không thể chỉ hoàn thành tốt công việc được giao mà đòi hỏi phải làm tốt hơn, nổi bật hơn, mang lại kết quả cụ thể.

Tuy nhiên, ở chiều tích cực, việc siết chặt tiêu chuẩn đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ là cần thiết, bởi thi đua phải tạo nên sự phân hóa rõ ràng. Thi đua không thể cào bằng. Nếu số lượng người đạt quá nhiều thì danh hiệu không còn giá trị. Chỉ những người thật sự nổi trội, đóng góp nổi bật mới xứng đáng được vinh danh. Tỷ lệ 20% theo tôi là hợp lý, vì đảm bảo được mục tiêu thúc đẩy phấn đấu nhưng vẫn giữ được tính cạnh tranh lành mạnh trong tập thể sư phạm".

Nhìn tổng quan, dự thảo lần này mang tinh thần nâng cao chất lượng đội ngũ và hạn chế bệnh thành tích hình thức. Thế nhưng, một số quy định như yêu cầu “hai năm liên tiếp có sáng kiến” vẫn cần cân nhắc về mặt thực tế, tránh biến thi đua trở thành áp lực quá lớn, đặc biệt với giáo viên ở địa bàn khó khăn.

Việc có sáng kiến kinh nghiệm hoặc đề tài nghiên cứu được công nhận trong hai năm liên tiếp khiến thầy cô vùng cao gặp khó trong thi đua. Ảnh: Website Trường Tiểu học Cư M'Lan.

Theo cô Trần Thị Thủy - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Cư M’Lan (xã Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk), ở quy định hiện hành, giáo viên muốn đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở chỉ cần đạt Lao động tiên tiến và có sáng kiến kinh nghiệm được công nhận. Những năm trước, có nhiều trường hợp xếp loại hoàn thành tốt nhiệm vụ nhưng có sáng kiến hiệu quả vẫn được xét danh hiệu này.

Tuy nhiên, dự thảo Luật Thi đua, Khen thưởng sửa đổi đang đặt ra một “cửa hẹp” rõ rệt. Theo đó, cá nhân muốn đạt Chiến sĩ thi đua cơ sở phải hội đủ hai điều kiện song song: (1) Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và (2) Có sáng kiến hoặc đề tài khoa học được công nhận.

"Quy định “cứng” về tỷ lệ - chỉ 20% viên chức trong trường có thể được xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ vô hình trung đặt giáo viên vào cuộc đua tranh không mong muốn. Mỗi tháng, các tổ chuyên môn đều theo dõi, tính điểm thi đua chi tiết; đến cuối năm, người nào điểm cao nhất mới có cơ hội vào nhóm 20% hiếm hoi ấy.

Không phải ai không nỗ lực là không vào được, mà là dù nỗ lực đến mấy thì chỉ một số người được ghi nhận. Và nếu không được xếp hoàn thành xuất sắc thì mọi sáng kiến đều trở nên vô nghĩa trong xét thi đua,” cô Thủy phân tích.

Ngoài ra, nữ hiệu trưởng nhận định, các sáng kiến hữu ích cũng là bài toán nan giải. Việc nghiên cứu và ứng dụng hiệu quả một sáng kiến yêu cầu giáo viên bỏ ra cả năm đầu tư công sức. Năm nào cũng phải có một sáng kiến mới thì một là cá nhân đó phải tích lũy từ trước, hai là sáng kiến sẽ nhạt nhòa, khó chất lượng.

"Không chỉ giáo viên, người đứng đầu đơn vị cũng chịu ảnh hưởng. Hiệu trưởng chỉ được xét hoàn thành xuất sắc nếu tập thể đạt xuất sắc, đồng nghĩa nếu trường không đạt thành tích cao thì người đứng đầu bị “mắc kẹt”, mất luôn cơ hội phấn đấu danh hiệu thi đua cấp cao.

Trong khi đó, để được bằng khen cấp Bộ, ban, ngành, tỉnh lại cần hai năm liên tiếp đạt Chiến sĩ thi đua cơ sở. Tức là hai năm phải nằm trong top 20% của trường, và mỗi năm đều có sáng kiến. Dự thảo yêu cầu cao hơn nhiều so với hiện nay và sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến động lực phấn đấu của đội ngũ", cô Thủy nhận định.

Hai năm, hai sáng kiến là bài toán khó với giáo viên vùng sâu

Theo cô Trần Thị Thủy, tinh thần của thi đua là ghi nhận và khuyến khích những nỗ lực đổi mới. Nhưng nếu tiêu chí đặt ra quá cao, vượt quá khả năng thích ứng của đội ngũ, thì dễ dẫn tới tâm lý e ngại trong hành trình phấn đấu.

“Ở những nơi điều kiện thuận lợi, giáo viên có nhiều cơ hội tiếp cận mô hình hay, công nghệ mới. Nhưng ở vùng khó như chúng tôi, mỗi đổi thay nhỏ cũng là một quá trình mày mò đầy thử thách. Khi đó, yêu cầu mỗi năm đều phải có một sáng kiến được công nhận chính là bài toán nan giải: sáng kiến đến từ thực tiễn, mà thực tiễn vùng sâu lại chậm vận động", cô Thủy cho hay.

Thực tế tại Trường Tiểu học Cư M’Lan trong năm vừa rồi, trường có 41 cán bộ, giáo viên, có 8 cá nhân được xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Nhờ đó, trường có 11 người được phong danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở dựa trên quy định hiện hành vẫn cho phép những người hoàn thành tốt nhiệm vụ nhưng có sáng kiến được xét danh hiệu. Nếu yêu cầu cá nhân bắt buộc vừa hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, vừa có sáng kiến trong 2 năm liên tiếp, con số sẽ còn thấp hơn 8.

Cô Trần Thị Thủy - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Cư M'lan. Ảnh: Website Trường.

Dù bày tỏ sự băn khoăn đối với dự thảo, song nữ hiệu trưởng cũng công nhận, trong những năm qua, số lượng Chiến sĩ thi đua cơ sở tăng nhiều. Việc siết lại là cần thiết để đảm bảo chất lượng danh hiệu.

Bên cạnh đó, việc áp dụng chính sách mới cần có độ trễ hợp lý. Dự án Luật dự kiến được thông qua vào tháng 4/2026, ngay trước thời điểm xét thi đua hằng năm (tháng 5 - 6). Vì thế, nên vị hiệu trưởng này nên áp dụng từ năm học 2026 - 2027 để các trường kịp thích ứng, giáo viên có thời gian định hướng, đầu tư nghiên cứu thực chất.

Từ góc nhìn quản lý, Hiệu trưởng Bùi Thị Nga cũng cho rằng, nếu xác định phấn đấu trong môi trường thi đua mới, mỗi giáo viên cần chuẩn bị kế hoạch dài hạn, nhất là với mục tiêu đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở để được tặng bằng khen Bộ, ban, ngành, tỉnh. Giáo viên cần chủ động trong nghiên cứu sáng kiến, tham gia các cuộc thi chuyên môn, tìm kiếm các thành tích có giá trị minh chứng rõ ràng. Đây sẽ là cơ sở để được công nhận hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, thay vì chỉ dựa vào mô tả khối lượng công việc.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận những khó khăn đặc thù mà các trường vùng sâu vùng xa như Truờng Trung học cơ sở Đưng K’Nớ đang phải đối diện. Điều kiện triển khai đổi mới phương pháp, thử nghiệm sáng kiến còn hạn chế, học sinh đa phần là con em đồng bào dân tộc, việc áp dụng công nghệ hay mô hình giáo dục tiên tiến thường gặp nhiều trở ngại. Khi yêu cầu sáng kiến ngày càng cao và mang tính bắt buộc, giáo viên sẽ dễ rơi vào tâm lý chạy theo chỉ tiêu, sản phẩm có nguy cơ mang tính hình thức, thiếu tính ứng dụng thực tiễn.

Cô Nga cho rằng, nếu giữ nguyên yêu cầu về sáng kiến như trong dự thảo, thì cần có cơ chế linh hoạt hơn trong việc đánh giá và tích lũy sáng kiến. Giáo viên có thể được xét sáng kiến theo chu kỳ hai năm một lần, hoặc sáng kiến được bảo lưu trong một khoảng thời gian nhất định để làm cơ sở cho xét thi đua những năm tiếp theo. Như vậy, giáo viên sẽ có đủ thời gian để nghiên cứu, thử nghiệm và hoàn thiện sáng kiến chất lượng thay vì mỗi năm phải cho ra một sản phẩm mới.

Ngoài ra, cơ quan quản lý cần sớm ban hành hướng dẫn thống nhất về quy trình chấm sáng kiến sau khi điều chỉnh lại các cấp quản lý giáo dục. Một quy trình rõ ràng sẽ giúp việc đánh giá minh bạch hơn, tránh việc giáo viên nản chí vì các thành quả đổi mới của mình không được công nhận đúng mức.

"Trong bối cảnh chuyển đổi số, thay đổi chương trình và phương pháp dạy học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, giáo viên thực sự có nhiều ý tưởng để đổi mới. Vấn đề là cần được hỗ trợ về mặt điều kiện và thời gian để sáng kiến trở thành giải pháp thực tế, chứ không chỉ là một bản thuyết minh để hoàn tất hồ sơ thi đua.

Dù nhìn ra cái khó, tôi vẫn đánh giá cao mục tiêu hướng đến của dự thảo là nâng cao chất lượng thi đua, khen thưởng, đảm bảo người được vinh danh là những cá nhân xứng đáng nhất, thực sự đóng góp nổi bật cho nhà trường và ngành giáo dục,” cô Nga nhận định.

Ngọc Huyền