Cơ chế, chính sách đặc thù cho TPHCM: Phát huy vai trò đầu tàu, dẫn dắt phát triển kinh tế cả nước

Theo chương trình Kỳ họp thứ 5, sáng 30/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi).

Cuối phiên họp sáng, Quốc hội thảo luận ở hội trường về: Quyết định chủ trương đầu tư Dự án đường giao thông từ Quốc lộ 27C đến đường tỉnh ĐT.656 tỉnh Khánh Hòa, kết nối với Lâm Đồng và Ninh Thuận; việc điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án Hồ chứa nước Ka Pét, huyện Hàm Thuận Nam, tỉnh Bình Thuận.

Trong phiên họp chiều, các đại biểu Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn (sửa đổi). Sau đó, Quốc hội thảo luận ở tổ về nội dung này.

Cũng trong chiều nay, Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM sẽ được các đại biểu thảo luận ở tổ.

Trước đó, vào sáng 26/5, thay mặt Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Chí Dũng đã trình Quốc hội Tờ trình về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM.

Tại tờ trình này, Chính phủ đề xuất các nhóm cơ chế, chính sách đặc thù trong các lĩnh vực, gồm: quản lý đầu tư; tài chính ngân sách; quản lý đô thị và tài nguyên môi trường; thu hút nhà đầu tư chiến lược; quản lý khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo; tổ chức bộ máy của TPHCM; tổ chức bộ máy TP.Thủ Đức.

Toàn cảnh một góc TPHCM nhìn từ trên cao - Ảnh: ST

Tăng cường phân cấp, ủy quyền cho TPHCM

Việc xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội nhằm tạo cơ sở pháp lý hữu hiệu để phát huy tiềm năng, lợi thế, tạo đột phá, giải quyết các điểm nghẽn, nút thắt về phát triển kinh tế - xã hội của thành phố, góp phần xây dựng và phát triển TPHCM đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045 như mục tiêu đã đặt ra tại Nghị quyết số 24-NQ/TW, Nghị quyết số 31-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 81/2023/QH15 của Quốc hội.

Nghị quyết mới quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù để phát triển thành phố thuộc thẩm quyền của Quốc hội, khác với các quy định của luật hiện hành hoặc chưa có luật điều chỉnh. Việc xây dựng cơ chế, chính sách không phải chỉ riêng cho thành phố mà còn tạo điều kiện phát huy vai trò là đầu tàu, dẫn dắt phát triển kinh tế của cả nước.

Dự thảo Nghị quyết cho phép tiếp tục áp dụng các cơ chế, chính sách thực hiện đạt kết quả tại Nghị quyết số 54/2017/QH14; bổ sung các cơ chế chính sách phù hợp đang được thí điểm tại một số địa phương và một số cơ chế chính sách có trong dự thảo Luật đất đai sửa đổi, Luật Nhà ở sửa đổi dự kiến trình Quốc hội thời gian tới. Việc ban hành các chính sách mới bảo đảm sự ổn định và tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội của thành phố.

Quy định cơ chế, chính sách đặc thù cho TPHCM có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với bối cảnh thực tiễn phát triển của thành phố và phù hợp với khả năng cân đối nguồn lực của Nhà nước, trên cơ sở huy động đa dạng các nguồn lực xã hội để tập trung phát triển nhanh kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, từng bước giải quyết các thách thức trong giai đoạn phát triển mới.

Tăng cường phân cấp, ủy quyền cho TPHCM và gắn chính quyền thành phố với quận, huyện, thành phố trực thuộc nhằm tạo sự chủ động, sáng tạo, tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Thực hiện phân cấp, ủy quyền tối đa cho thành phố theo hướng tạo điều kiện thuận lợi nhất cho phát triển theo nguyên tắc phân cấp, ủy quyền theo hướng phân cấp 01 cấp, đồng thời bảo đảm nhiệm vụ kiểm tra, giám sát của Quốc hội, Chính phủ, Hội đồng nhân dân các cấp và có cơ chế kiểm soát quyền lực, thực hiện công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Việc ban hành các chính sách mới được đồng thuận của người dân và doanh nghiệp; bảo đảm sự ổn định và tạo động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội, không ảnh hưởng lớn đến môi trường đầu tư, kinh doanh...

Một góc Khu công nghệ cao TPHCM - nơi thu hút nhiều tập đoàn, công ty lớn trên thế giới. Ảnh: ST

Các nhóm cơ chế chính sách đặc thù

Trên cơ sở tiếp thu góp ý của các Bộ, ngành, chỉ đạo của Chính phủ, kết luận của Đảng đoàn Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các Ủy ban của Quốc hội, đến nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và TPHCM đã hoàn thiện dự thảo Nghị quyết thay thế Nghị quyết số 54/2017/QH14.

Dự thảo Nghị quyết gồm 12 Điều, trong đó 7 Điều (từ Điều 4 - Điều 10) quy định 44 cơ chế, chính sách khá toàn diện trên 7 lĩnh vực khác nhau, cụ thể là: (i) Quản lý đầu tư; (ii) Tài chính ngân sách; (iii) Quản lý đô thị và tài nguyên môi trường; (iv) Thu hút nhà đầu tư chiến lược; (v) Quản lý khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo; (vi) Tổ chức bộ máy của TPHCM; (vii) Tổ chức bộ máy TP.Thủ Đức. Cụ thể được phân thành 4 nhóm:

Nhóm 1: Các CCCS đã được quy định tại Nghị quyết số 54 bao gồm các CCCS kế thừa toàn bộ và các CCCS sửa đổi, bổ sung như: HĐND TP quyết định dự toán ngân sách thành phố; quyết định phí, lệ phí mới; tăng mức dư nợ vay, …

Nhóm 2: Các CCCS có nội dung tương tự đã được quy định tại các Nghị quyết đặc thù của các địa phương khác như: HĐND TP quyết định chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa dưới 500 ha phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; UBND TP thực hiện phê duyệt điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung xây dựng khu chức năng, điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung đô thị; …

Tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) tại TPHCM sắp đi vào khai thác. Ảnh: Anh Tú

Nhóm 3: Các CCCS có trong dự thảo Luật đất đai sửa đổi, Luật Nhà ở sửa đổi dự kiến trình Quốc hội trong thời gian sắp tới như: UBND TP được ban hành và áp dụng hệ số điều chỉnh giá đất tính tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với tất cả các khu đất, thửa đất trong một số trường hợp; thành phố thực hiện thủ tục về giao đất, thuê đất theo quy định của pháp luật về đất đai đối với diện tích đất hình thành sau khi thực hiện lấn biển, tạo quỹ đất mới, không gian phát triển mới cho thành phố.

Các CCCS này nhằm khắc phục các vướng mắc trong thực tế triển khai, bảo đảm việc định giá đất công khai, đẩy nhanh quá trình xác định, phê duyệt giá đất cụ thể; hạn chế khiếu nại liên quan đến đất đai. Khắc phục các vướng mắc trong thực tế triển khai, bảo đảm người thu hồi đất có chỗ ở, đảm bảo cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ, tạo điều kiện triển khai công tác giải phóng mặt bằng ngay sau khi phê duyệt chủ trương đầu tư.

Việc thông qua các cơ chế chính sách mới này sẽ tạo cơ sở thực tế để đánh giá về hiệu quả chính sách mới trong khi các quy định pháp luật về đất đai, nhà ở,… vẫn đang tiếp tục được soạn thảo và trình thông qua áp dụng chung cho cả nước trong thời gian tới.

Nhóm 4: Các CCCS mới, chưa được quy định tại NQ 54/2017/QH14, chưa có trong Nghị quyết đặc thù của các địa phương khác và chưa có trong các dự thảo Luật sửa đổi dự kiến trình Quốc hội trong thời gian tới nhưng rất cần thiết tạo điều kiện thành phố phát triển đột phá trong thời gian tới như: (i) mô hình phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông (TOD); (ii) cơ chế đầu tư các dự án theo phương thức PPP trong lĩnh vực thể thao, công nghiệp văn hóa; BOT đối với các dự án đầu tư công trình nâng cấp, mở rộng, hiện đại hóa đường bộ hiện hữu; thực hiện lại hình thức hợp đồng BT; (iii) cơ chế phát huy hiệu quả vai trò của Công ty Đầu tư tài chính nhà nước thành phố (HFIC); (iv) cơ chế tài chính thực hiện biện pháp giảm phát thải khí nhà kính theo các cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ các-bon; (v) ngành, nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược vào thành phố; (vi) phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo; (vii) đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền và tổ chức bộ máy TP.Thủ Đức.

Chú trọng hơn nữa những chính sách thực sự đột phá, tạo bước chuyển mới cho TPHCM

Tại báo cáo thẩm tra ngay sau khi Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Chí Dũng trình bày Tờ trình, tán thành về sự cần thiết ban hành nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho rằng cần chú trọng hơn nữa những chính sách thực sự đột phá, tạo bước chuyển mới trong khai thác tiềm năng của TPHCM.

Cho rằng các chính sách thu ngân sách (như thuế, phí…) còn khá mỏng, trong khi TP có đặc thù, lợi thế rất lớn trong khai thác nguồn thu, vì vậy Ủy ban Tài chính, Ngân sách đề nghị nghiên cứu, có chính sách thu khả thi, góp phần cân đối nguồn lực cho những chính sách chi ngân sách.

Đánh giá chung, cơ quan thẩm tra nhận định, dự thảo nghị quyết mới đã bảo đảm tính kế thừa Nghị quyết 54, tích hợp một số chính sách tương đồng với các địa phương có cơ chế đặc thù.

“Thực hiện thành công các chính sách trong dự thảo sẽ tạo tiền đề quan trọng cho bước phát triển mới” - ông Lê Quang Mạnh nhìn nhận.

Để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, để nghị quyết của Đảng về phát triển TPHCM sớm đi vào cuộc sống, cơ quan thẩm tra khẳng định, dự thảo nghị quyết này đủ điều kiện trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 5.

“Việc ban hành nghị quyết cần thực sự mang tính lan tỏa, tác động sâu rộng không chỉ đối với TPHCM, mà cần mang lại hiệu ứng tích cực đối với vùng miền và đất nước, giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương” – báo cáo của cơ quan thẩm tra nêu.

Đi đôi với tăng cường phân cấp, phân quyền, cơ quan này cho rằng, cần đề cao trách nhiệm; đồng thời rất cần một cơ chế bảo vệ, khuyến khích người nhiệt huyết, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.

A. Quân