Cơ chế đặc thù mở lối cho TP.HCM phát triển Khu thương mại tự do
Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98/2023 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù cho TP.HCM, trong đó nội dung quan trọng nhất là thiết lập khung pháp lý toàn diện để thành lập Khu thương mại tự do tại thành phố
Chiều 3/12, thừa ủy quyền của Thủ tướng, Phó thủ tướng Bùi Thanh Sơn trình bày trước Quốc hội dự thảo Nghị quyết sửa đổi Nghị quyết 98/2023.
Dự thảo đề xuất xây dựng một khung pháp lý đầy đủ cho Khu thương mại tự do gồm: vị trí, chức năng, cơ chế quản lý, thẩm quyền của chính quyền địa phương, chính sách đất đai, ưu đãi đầu tư, cải cách thủ tục hành chính và cơ chế hải quan đặc thù. Theo cơ quan soạn thảo, mô hình này sẽ tạo môi trường thể chế tiên phong, tương tự Hải Phòng và Đà Nẵng, giúp TP.HCM thu hút đầu tư chiến lược, phát triển dịch vụ hiện đại và đổi mới sáng tạo, đồng thời đóng vai trò thử nghiệm chính sách để nhân rộng nếu thành công.
Phó thủ tướng Bùi Thanh Sơn trình bày dự thảo nghị quyết, chiều 3/12. Ảnh: Đại biểu Nhân dân
Dự thảo đề xuất trao thẩm quyền cho UBND TP.HCM được quyết định thành lập, mở rộng hoặc điều chỉnh ranh giới Khu thương mại tự do; HĐND thành phố sẽ quy định quy trình và thủ tục liên quan. Ban Quản lý các Khu chế xuất và Công nghiệp sẽ trở thành cơ quan trực thuộc UBND TP.HCM, thực hiện chức năng quản lý Nhà nước tại khu thương mại tự do. Về đất đai, dự thảo cho phép giao hoặc cho thuê đất không qua đấu giá đối với các dự án trong khu (ngoại trừ dự án nhà ở thương mại) nhằm rút ngắn thời gian thu hút đầu tư và đẩy nhanh tiến độ triển khai hạ tầng.
Chính sách ưu đãi dành cho nhà đầu tư được đánh giá là vượt trội so với hiện hành. Nhà đầu tư nước ngoài có thể thành lập tổ chức kinh tế mà không cần dự án đầu tư hay giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trước.
Doanh nghiệp trong khu được hưởng thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong 20 năm, miễn 4 năm và giảm 50% trong 9 năm tiếp theo; chuyên gia, nhà khoa học, lao động chất lượng cao được giảm 50% thuế thu nhập cá nhân trong 10 năm. Ngoài ra, doanh nghiệp được phép niêm yết, định giá và thanh toán bằng ngoại tệ theo quy định nới lỏng so với cơ chế ngoại hối hiện nay.
Theo báo cáo nghiên cứu của Sở Công Thương TP.HCM, có bốn vị trí được đề xuất hình thành Khu thương mại tự do gồm: Cần Giờ với diện tích 1.000 - 2.000 ha; Cái Mép Hạ (3.700 ha) thuộc Bà Rịa - Vũng Tàu cũ; Bàu Bàng (100 ha) và An Bình (100 ha) thuộc Bình Dương cũ. Các vị trí này đều có lợi thế kết nối logistics, cảng biển và công nghiệp, phù hợp với định hướng phát triển các khu vực dịch vụ - thương mại - đầu tư quốc tế.
Bên cạnh mô hình Khu thương mại tự do, dự thảo Nghị quyết cũng đề xuất sửa đổi chính sách phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD). Các nội dung mới cho phép TP.HCM thanh toán cho nhà đầu tư dự án đường sắt đô thị theo phương thức PPP bằng quỹ đất đã được giải phóng mặt bằng; đồng thời cho phép xây dựng nhà ở, công trình thương mại dịch vụ tại các ga metro, khu depot và vùng phụ cận các nút giao thuộc tuyến Vành đai 3.
UBND TP.HCM cũng được quyền quyết định các chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật và sử dụng đất theo tiêu chuẩn linh hoạt hơn quy chuẩn quốc gia. Đặc biệt, thành phố được giữ lại toàn bộ nguồn thu từ TOD để tái đầu tư cho hệ thống đường sắt đô thị và hạ tầng giao thông liên quan.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Phan Văn Mãi trình bày báo cáo thẩm tra, chiều 3/12. Ảnh: Đại biểu Nhân dân
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Phan Văn Mãi cho biết cơ quan thẩm tra đồng tình với sự cần thiết sửa đổi Nghị quyết 98 để khai thác tối đa tiềm năng và lợi thế mở rộng của TP.HCM.
Tuy nhiên, phạm vi chính sách đề xuất khá rộng, liên quan đến nhiều lĩnh vực và một số nội dung khác biệt với pháp luật hiện hành, trong đó có quy định ảnh hưởng trực tiếp đến ngân sách, đất đai, tài sản công và đời sống kinh tế - xã hội. Do vậy, Chính phủ được đề nghị rà soát kỹ lưỡng toàn bộ tác động nhằm bảo đảm tính khả thi và đồng bộ của chính sách.
Sau khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TP.HCM có diện tích hơn 6.772 km² và dân số 13,6 triệu người. GRDP bình quân đầu người năm 2025 ước đạt khoảng 8.944 USD, cao gấp 1,7 lần mức bình quân cả nước.
Thu ngân sách năm 2025 dự kiến đạt 737.000 tỷ đồng, chiếm 36,7% tổng thu quốc gia. Để thực hiện các mục tiêu phát triển trong 5 năm tới, thành phố cần 8 - 12 tỷ USD mỗi năm, trong khi ngân sách giai đoạn 2026 - 2030 chỉ đáp ứng khoảng 30% nhu cầu. Vì vậy, việc hình thành các dự án chiến lược quy mô lớn và thu hút các nhà đầu tư có năng lực được xem là nhiệm vụ cấp thiết.
Việc hoàn thiện cơ chế và mở rộng không gian phát triển, trong đó có Khu thương mại tự do, được kỳ vọng sẽ giúp TP.HCM tạo bước đột phá mới, đóng vai trò đầu tàu kinh tế trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng quyết liệt.
