Cơ chế voucher tiếp sức cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

Tại cuộc họp báo thường kỳ tháng 10/2025 do Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức ngày 31/10, đại diện các đơn vị của Bộ Khoa học và Công nghệ đã cung cấp nhiều thông tin liên quan tới các cơ chế, chính sách ưu đãi vượt trội về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đã được Nhà nước ban hành.

Cơ chế hỗ trợ tài chính mới cho doanh nghiệp

Theo ông Chu Thúc Đạt, Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ), vào ngày 14/10, Chính phủ ban hành Nghị định số 268/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Luật số 93/2025). Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm cụ thể hóa các chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo, tạo khung khổ pháp lý đồng bộ, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia quá trình nghiên cứu, đổi mới công nghệ và phát triển sản phẩm mới.

Ông Chu Thúc Đạt, Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ) chia sẻ về những điểm mới của Nghị định số 268/2025/NĐ-CP. Ảnh: Phong Lâm

Nghị định gồm 7 chương với 70 điều, quy định rõ các nội dung liên quan đến đổi mới sáng tạo tại nhiều điều khoản của Luật, đồng thời xác định rõ đối tượng áp dụng, từ cơ quan quản lý nhà nước đến doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân thực hiện hoạt động đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo. Một điểm nhấn của Nghị định là loạt cơ chế hỗ trợ mới dành cho doanh nghiệp, đặc biệt là hỗ trợ lãi suất vay và hỗ trợ tài chính thông qua cơ chế cấp phiếu (voucher).

“Hiểu một cách đơn giản, voucher là một cơ chế hỗ trợ tài chính "kép": thay vì đưa tiền trực tiếp cho nhà sản xuất, Nhà nước sẽ cấp phiếu mua hàng có giá trị cho chính người tiêu dùng hoặc doanh nghiệp có nhu cầu. Đây là một cú hích kép, vừa hỗ trợ bên cung, vừa kích thích bên cầu.

Chính sách này góp phần giải quyết bài toán "con gà - quả trứng" trong thương mại hóa công nghệ. Nhiều sản phẩm sáng tạo của Việt Nam rất tốt nhưng lại chật vật để có được những khách hàng đầu tiên, bởi người dùng thường e ngại rủi ro khi thử một sản phẩm mới. Voucher chính là giải pháp để phá vỡ rào cản này, giúp sản phẩm vượt qua "thung lũng chết" để bước chân vào thị trường”, đại diện Cục Đổi mới sáng tạo cho hay.

Về cách thức vận hành của cơ chế này, Cục Đổi mới sáng tạo cho biết, Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia sẽ xây dựng các chương trình voucher cho từng lĩnh vực ưu tiên, lựa chọn các sản phẩm, dịch vụ đổi mới sáng tạo đã sẵn sàng thương mại hóa để tham gia. Doanh nghiệp hoặc người dùng có nhu cầu sẽ nhận được các voucher này và sử dụng để được giảm giá khi mua sản phẩm. Doanh nghiệp cung cấp sản phẩm sau đó sẽ dùng voucher để thanh toán lại với Quỹ.

Cơ chế này đảm bảo tiền của Nhà nước chỉ được chi ra khi có giao dịch thực sự trên thị trường, giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng, giúp người dùng được trải nghiệm công nghệ mới với chi phí thấp và Nhà nước đạt được mục tiêu thúc đẩy thương mại hóa một cách hiệu quả nhất.

Cùng với các voucher được thiết kế để tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận thị trường, thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm, khuyến khích người dùng trải nghiệm sản phẩm, dịch vụ và công nghệ mới là các ưu đãi về thuế, hỗ trợ kinh phí nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ.

Nghị định cũng lần đầu tiên pháp lý hóa các chủ thể trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, bao gồm trung tâm đổi mới sáng tạo, trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo ở cấp tỉnh và quốc gia, cá nhân và nhóm cá nhân khởi nghiệp sáng tạo, chuyên gia hỗ trợ và nhà đầu tư cá nhân. Các quy định về công nhận doanh nghiệp khoa học và công nghệ cũng được tích hợp thống nhất trong nghị định này, thay thế các quy định phân tán trước đây.

Theo định hướng, hệ thống trung tâm đổi mới sáng tạo và hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo sẽ được phát triển đồng bộ ở cấp bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp và khối viện trường. Các trung tâm sẽ đóng vai trò kết nối, huy động nguồn lực, cung cấp dịch vụ hỗ trợ cho doanh nghiệp và cá nhân sáng tạo. Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam hình thành khoảng 100 trung tâm đổi mới sáng tạo tại các địa phương và các cơ quan trung ương, cùng mạng lưới viện, trường đại học lớn.

Hoạt động đổi mới sáng tạo sẽ tiếp tục vận hành theo mô hình liên kết ba nhà: Nhà nước kiến tạo thể chế, đầu tư hạ tầng và hỗ trợ ngân sách; doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm triển khai và thụ hưởng chính sách; còn viện, trường đảm nhiệm vai trò đào tạo nhân lực, tạo tri thức và chuyển giao công nghệ. Toàn bộ hoạt động hỗ trợ từ ngân sách nhà nước cho đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo sẽ được thực hiện công khai, minh bạch trên nền tảng số và cổng thông tin điện tử quốc gia, bảo đảm hiệu quả và đúng đối tượng.

Triển khai hoạt động của quỹ quốc gia và địa phương

Chia sẻ thêm về những cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, ông Lương Văn Thường, Trưởng phòng khởi nghiệp sáng tạo, Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, song song với Nghị định về đổi mới sáng tạo, Chính phủ cũng ban hành Nghị định 264 quy định về thành lập, tổ chức và hoạt động của Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và Quỹ đầu tư mạo hiểm địa phương.

“Đây là lần đầu tiên Việt Nam có khung pháp lý toàn diện cho mô hình quỹ đầu tư mạo hiểm sử dụng vốn nhà nước kết hợp vốn xã hội, qua đó tạo nền tảng quan trọng để phát triển thị trường vốn đầu tư rủi ro, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo phát triển”, ông Lương Văn Thường cho hay.

Theo Nghị định, cả 2 quỹ này đều hoạt động theo mô hình doanh nghiệp theo Luật Doanh nghiệp. Bộ Khoa học và Công nghệ là cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại Quỹ quốc gia, trong khi Ủy ban nhân dân cấp tỉnh giữ vai trò này đối với Quỹ địa phương. Quỹ được hình thành từ vốn ngân sách và nguồn huy động trong nước và quốc tế. Riêng Quỹ quốc gia có vốn góp nhà nước ban đầu 500 tỷ đồng và phải đạt tối thiểu 2.000 tỷ đồng trong 5 năm đầu, còn Quỹ địa phương được phân cấp để địa phương tự xác định quy mô phù hợp.

Ông Lương Văn Thường, Trưởng phòng khởi nghiệp sáng tạo, Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ). Ảnh: Phong Lâm

Nghị định 264 quy định rõ bốn chức năng chính của Quỹ quốc gia: đầu tư trực tiếp vào doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong và ngoài nước; đồng đầu tư với các quỹ khác; thành lập hoặc góp vốn vào các quỹ đầu tư trong và ngoài nước; và hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia với tối đa 5% lợi nhuận sau thuế. Quỹ địa phương thực hiện các hoạt động tương tự nhưng không được đầu tư ra nước ngoài và không góp vốn vào quỹ khác, nhằm tập trung nguồn lực cho tiềm năng địa phương. Chu kỳ đầu tư tối đa 10 năm và có thể kéo dài tới 15 năm với các khoản đầu tư công nghệ chiến lược hoặc công nghệ lưỡng dụng.

Một điểm rất đáng chú ý là cơ chế quản lý rủi ro và miễn trừ trách nhiệm được luật hóa, theo đó quỹ không phải bảo toàn vốn theo từng dự án mà được đánh giá tổng thể danh mục trong cả chu kỳ đầu tư. Tổng mức lỗ từ vốn điều lệ không vượt quá 50%; nếu vượt, phần vốn nhà nước phải tái cơ cấu theo quy định. Đồng thời, các cá nhân, tổ chức quản lý quỹ được miễn trừ trách nhiệm nhân sự và hành chính nếu tuân thủ đầy đủ quy trình, minh bạch và thẩm định đúng quy định nhưng tổn thất xảy ra do nguyên nhân khách quan. Cơ chế này giúp giảm tâm lý e ngại trách nhiệm, khuyến khích đội ngũ quản lý mạnh dạn đầu tư vào công nghệ mới, lĩnh vực rủi ro cao nhưng có tiềm năng lớn.

Phong Lâm