Có chính sách thu hút nhà giáo công tác ở vùng khó, lãnh đạo trường học kỳ vọng điều gì?

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Nhà giáo. Trong đó, dự thảo đã cụ thể hóa những chính sách thu hút, trọng dụng đối với người tình nguyện làm việc ở cơ sở giáo dục thuộc vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn như sau:

Được tuyển dụng theo hình thức tiếp nhận nhà giáo;

Được hưởng các chế độ, chính sách đối với người công tác ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của Chính phủ;

Sau 02 năm kể từ ngày được tiếp nhận và hoàn thành chế độ tập sự, thử việc (nếu có), nếu được đánh giá, xếp loại hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên thì được nâng bậc lương trước thời hạn;

Căn cứ vào cống hiến nhà giáo được xem xét tặng huân chương, huy chương, danh hiệu thi đua, kỷ niệm chương hoặc các hình thức khen thưởng khác theo quy định của pháp luật; không áp dụng tỷ lệ trong xét tặng danh hiệu thi đua hoặc xét khen thưởng.

Lãnh đạo một số cơ sở giáo dục tại vùng khó khăn kỳ vọng, chính sách này sẽ góp phần giải quyết tình trạng thiếu giáo viên và tạo động lực cho nhà giáo yên tâm cống hiến.

Góp phần giải quyết tình trạng thiếu giáo viên ở vùng khó

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Lê Văn Ngoan - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học Nong U (xã Pu Nhi, tỉnh Điện Biên) cho rằng, việc dự thảo quy định người tình nguyện làm việc ở cơ sở giáo dục thuộc vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn được hưởng chính sách thu hút, trọng dụng là cực kỳ cấp thiết và phù hợp trong bối cảnh thiếu giáo viên hiện nay.

Trước hết, thách thức của thầy cô làm việc tại vùng khó là sự khác biệt về ngôn ngữ khi họ vừa phải dạy tiếng Việt cho trẻ em dân tộc, vừa phải học tiếng dân tộc để giao tiếp với phụ huynh và học sinh.

Đồng thời, đội ngũ này phải đối mặt với điều kiện sinh hoạt thiếu thốn từ nước sạch, điện đến nơi ở, thậm chí là sóng điện thoại để liên lạc. Hơn nữa, áp lực tâm lý khi phải xa gia đình và không có nhiều cơ hội phát triển bản thân cũng là rào cản lớn khiến không phải ai cũng tình nguyện làm việc ở vùng khó.

Giáo viên ở vùng cao thường phải kiêm nhiệm việc vận động học sinh tới lớp, chăm sóc bán trú và cắm bản quanh năm. Do đó, việc họ được hưởng chế độ thu hút, trọng dụng là sự bù đắp cho sức khỏe và tinh thần của giáo viên. Nếu không có sự ưu tiên, sẽ rất khó để giữ chân nhà giáo ở lại trước sự hấp dẫn về cơ hội việc làm tại các đô thị lớn.

“Tại nhiều địa phương ở vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, bên cạnh kiến thức chuyên môn, giáo viên còn cần sự tâm huyết, thấu hiểu văn hóa dân tộc thiểu số và sự dũng cảm. Việc đưa những người tình nguyện làm việc ở cơ sở giáo dục thuộc vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn vào diện được thu hút, trọng dụng là sự thừa nhận công bằng và cũng là “chìa khóa” để giải quyết bài toán thiếu giáo viên ở vùng sâu, vùng xa”, thầy Ngoan bày tỏ.

Thầy Lê Văn Ngoan - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học Nong U (xã Pu Nhi, tỉnh Điện Biên). Ảnh NVCC.

Đồng tình với quan điểm này, cô Quàng Thị Xuân - Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học Mường Lạn (xã Mường Lạn, tỉnh Sơn La) cho rằng, người tình nguyện làm việc ở cơ sở giáo dục thuộc vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn xứng đáng nhận được những chính sách ưu tiên.

Cô Xuân cho biết, hiện nhà trường nằm trong vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Để liên lạc, một số giáo viên phải vượt qua những dốc cao, leo lên đỉnh đồi để bắt sóng điện thoại. Thêm vào đó, bên cạnh việc dạy các môn học, nhiều thầy cô còn phải kiêm thêm việc dạy tiếng phổ thông cho học sinh dân tộc Mông. Song, việc dạy chữ cho học sinh lớp 1 đôi khi phải bắt đầu từ những kỹ năng căn bản nhất của bậc mầm non, đòi hỏi sự kiên trì và quỹ thời gian lớn.

Hơn nữa, một số giáo viên còn tự trích những đồng lương của mình để mua áo ấm, sách vở, bút cho học sinh. Vì vậy, chính sách thu hút, trọng dụng với đội ngũ này không chỉ là sự bù đắp về vật chất cần thiết, mà còn là sự ghi nhận xứng đáng và kịp thời cho những nhà giáo sẵn sàng lên vùng khó làm việc.

Cũng theo cô Xuân, quy trình thi tuyển giáo viên hiện nay còn mất nhiều thời gian và đôi khi không sàng lọc được những người có kỹ năng thực tế tại vùng cao. Điều này, tạo ra áp lực tâm lý và rào cản khiến nhiều người dù có chuyên môn vững, có tâm huyết thực sự vẫn không thể đạt kết quả như mong đợi.

Vì vậy, việc chuyển sang cơ chế tiếp nhận giáo viên tình nguyện tới làm việc tại vùng khó không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng thi cử, mà còn là giải pháp mở ra cơ hội việc làm cho những sinh viên sư phạm mới tốt nghiệp. Đồng thời, việc này cũng giúp giải quyết tình trạng thiếu hụt giáo viên tại các địa bàn vùng khó khăn.

Mặt khác, việc tiếp nhận thẳng giúp trường học tại vùng khó chủ động đón những nhân sự có tinh thần, trách nhiệm và sự dũng cảm tình nguyện tham gia giảng dạy. Từ đó, tạo sự ổn định đội ngũ ngay trước thềm năm học mới, thời điểm mà các trường vùng cao thiếu hụt nhân sự do giáo viên nghỉ việc hoặc xin thuyên chuyển.

Cô Quàng Thị Xuân - Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học Mường Lạn (xã Mường Lạn, tỉnh Sơn La). Ảnh: NVCC

Cần có chế độ luân chuyển hợp lý hoặc hỗ trợ người thân của giáo viên cùng lên vùng cao công tác

Trong bối cảnh giáo dục ở các vùng khó khăn vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức về nhân lực, điều kiện giảng dạy và tính ổn định lâu dài, đội ngũ giáo viên tình nguyện đóng vai trò vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở sự đóng góp mang tính ngắn hạn và tự phát, hiệu quả giáo dục sẽ khó được duy trì bền vững. Vì vậy, việc xây dựng một lộ trình phát triển dài hạn cho giáo viên tình nguyện không chỉ giúp họ yên tâm gắn bó, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm, mà còn góp phần tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển giáo dục lâu dài tại các vùng khó khăn.

Theo thầy Trần Văn Chiến - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Nà Khoang (xã Sốp Cộp, tỉnh Sơn La), khi nhà giáo tình nguyện lên vùng cao, họ đã phải “bỏ lại phía sau” gia đình và cả những cơ hội phát triển tại vùng thuận lợi. Vì vậy, chính sách thu hút, trọng dụng là sự đền đáp hoàn toàn xứng đáng với tinh thần dũng cảm và sự dấn thân của đội ngũ này.

Cũng theo thầy Chiến, chính sách nâng lương trước thời hạn trong dự thảo đối với nhà giáo tình nguyện là phù hợp. Sau hai năm trải nghiệm thực tế, hoàn thành tốt nhiệm vụ và bám trụ được với địa phương vùng khó, họ đã chứng minh được cả năng lực chuyên môn lẫn bản lĩnh chính trị. Việc có các quy định khen thưởng dựa trên chất lượng công việc thực tế với những tiêu chí đánh giá khắt khe, rõ ràng sẽ giúp tránh tình trạng nhà giáo thiếu đi sự phấn đấu.

Song, để tạo động lực mạnh mẽ cho nhà giáo tình nguyện, cần cụ thể hóa bằng văn bản về lộ trình luân chuyển, chẳng hạn như sau một thời gian cống hiến nhất định tại vùng khó, nhà giáo cần được ưu tiên chuyển về vùng thuận lợi hơn để gần gia đình và ổn định cuộc sống. Việc xác lập một lộ trình công tác rõ ràng, nhân văn không chỉ là sự khích lệ về mặt tinh thần, mà còn là giải pháp bền vững nhất để tạo ra dòng chảy nhân lực tình nguyện liên tục và ổn định cho giáo dục vùng cao.

Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Nà Khoang nhấn mạnh, để giáo viên tình nguyện thực sự yên tâm cống hiến, bên cạnh các đãi ngộ về lương và khen thưởng, Nhà nước cần bổ sung thêm một số chính sách hỗ trợ thiết thực khác.

Cụ thể, cần đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng nhà công vụ, đảm bảo nơi ăn chốn ở cho giáo viên. Song song với đó, việc hoàn thiện hạ tầng thiết yếu như hệ thống giao thông và lắp đặt trạm phát sóng điện thoại tại các điểm bản cũng cần được chú trọng. Khi những nhu cầu cơ bản về nơi ăn chốn ở và khả năng kết nối với thế giới bên ngoài được đảm bảo, sẽ tạo nền tảng bền vững để thu hút và giữ chân đội ngũ giáo viên tình nguyện.

Trong khi đó, theo Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học Nong U, quy định sau 2 năm kể từ ngày được tiếp nhận và hoàn thành chế độ tập sự, thử việc (nếu có), nếu được đánh giá, xếp loại hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên thì nhà giáo tình nguyện được nâng bậc lương trước thời hạn là khoảng thời gian phù hợp để đánh giá sự cống hiến và thích nghi của thầy cô.

Tuy nhiên, để tạo động lực mạnh mẽ hơn cho họ, cần có một lộ trình thăng tiến rõ ràng. Đồng thời, cần ưu tiên bồi dưỡng chuyên sâu miễn phí hoặc cử giáo viên đi học nâng cao trình độ.

Bên cạnh đó, có thể xây dựng chế độ luân chuyển rõ ràng cho giáo viên và hỗ trợ dành cho người thân của nhà giáo tình nguyện. Trong đó, chế độ luân chuyển quy định rõ sau 5-10 năm cống hiến, nhà giáo được ưu tiên luân chuyển về gần gia đình hoặc các khu vực thuận lợi hơn mà không phải qua xét duyệt phức tạp. Đối với người thân của giáo viên, có thể ưu tiên giải quyết việc làm cho vợ/chồng giáo viên cùng lên vùng cao công tác.

Ngoài ra, cần có các hỗ trợ, phụ cấp chi phí đi lại vì đặc thù giáo viên vùng cao phải di chuyển trên những cung đường hiểm trở để vào điểm bản. Đồng thời, nên có chế độ bảo hiểm rủi ro nghề nghiệp đặc biệt cho giáo viên công tác tại các vùng hay xảy ra thiên tai, lũ quét, sạt lở đất.

Mạnh Dũng