Có gì hấp dẫn trong hai vở diễn đạt giải Vàng Liên hoan Chèo toàn quốc?

Đại diện Ban Tổ chức trao Huy chương Vàng cho đạo diễn của hai vở diễn. (Ảnh: BTC)

Tối 2/11, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Ủy ban Nhân dân tỉnh Bắc Ninh tổ chức Lễ bế mạc, tổng kết và trao giải thưởng Liên hoan Chèo toàn quốc năm 2025.

Hai vở diễn đạt Huy chương Vàng là “Nguyễn Văn Cừ - Tuổi trẻ chí lớn” (Nhà hát Chèo Quân đội) và “Thiên mệnh” (Nhà hát Chèo Bắc Ninh). Nghệ sỹ Ưu tú Quỳnh Mai của Nhà hát Chèo Bắc Ninh cũng được trao giải Diễn viên Xuất sắc nhờ vai diễn trong “Thiên mệnh.”

Đề tài lịch sử ‘lên ngôi’

Vở chèo “Nguyễn Văn Cừ: Tuổi trẻ chí lớn” của Nhà hát chèo Quân đội gồm những lát cắt về cuộc đời hoạt động Cách mạng của đồng chí Nguyễn Văn Cừ, qua ba giai đoạn, khi đang học ở trường Bảo hộ của Pháp, tạo dựng phong trào đấu tranh ở đây, khi bỏ trường về quê, và khi lãnh đạo phong trào ở mỏ than Mạo Khê, Quảng Ninh với vai trò Bí thư Mạo Khê, bị thực dân Pháp bắt và cầm tù.

Vở chèo do Nghệ sỹ Nhân dân Vũ Tự Long, Giám đốc Nhà hát Chèo Quân đội làm đạo diễn, dựa trên kịch bản của tác giả Lê Thế Song.

Êkip đã lồng ghép những làn điệu quan họ, làn điệu chèo vào câu chuyện, tạo sự mềm mại, nhẹ nhàng. Sự thể hiện của những diễn viên trẻ trong vở diễn cũng khá nuột nà, khiến cho không ít khán giả ngạc nhiên bởi đây là vở diễn khá nặng, không chỉ đối với tính chất tuyên truyền về hình tượng người chiến sỹ Cách mạng, cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ, mà còn nặng về nghệ thuật với các làn điệu quan họ và chèo sử dụng đan xen.

Vở diễn được thực hiện trong vỏn vẹn hai tháng, với khoảng gần 100 nghệ sỹ, diễn viên, nhạc công, trong số đó có rất nhiều diễn viên trẻ.

“Họ là những người trẻ, vì thế sẽ có những cảm nhận về vở diễn rất khác với các thế hệ trước. Họ ngoài việc giữ truyền thống về nghề, về ý chí Cách mạng thì cũng phải thổi lên được ngọn lửa yêu nghề,” Nghệ sỹ Nhân dân Tự Long nói.

Theo Nghệ sỹ Nhân dân Tự Long, vở diễn được chia thành ba phần để tăng thêm tính hư cấu nhưng không bịa đặt thêm về lịch sử. Hư cấu để hình tượng của đồng chí Nguyễn Văn Cừ vừa giản dị, vừa bộc lộ cá tính, nhân cách lớn và đặc biệt là thể hiện được khí phách tuổi trẻ.

“Thực ra khi làm vở này, chúng tôi cũng muốn tuyên truyền tới thế hệ trẻ bây giờ, đặc biệt là lớp đảng viên trẻ, bộ đội trẻ, rằng, trong những khó khăn, vất vả như vậy mà thế hệ trước vẫn kiên định, kiên trung với lý tưởng sống của mình. Vậy thì thế hệ trẻ hôm nay phải sống sao cho xứng đáng với tiền nhân, với những con người quên mình trong khó khăn,” Nghệ sỹ Nhân dân Tự Long nói.

Nghệ sĩ Ưu tú Quỳnh Mai và nghệ sỹ Bá Chung thể hiện nhân vật Linh Từ Quốc mẫu Trần Thị Dung và Thái sư Trần Thủ Độ. (Ảnh: NH)

Cùng nhận Huy chương Vàng là vở “Thiên mệnh” (Nhà hát Chèo Bắc Ninh), do tác giả Hoàng Thanh Du viết kịch bản, Nghệ sỹ Nhân dân Tạ Quang Lẫm đạo diễn, nghệ sỹ Đặng Tiến Mạnh sáng tác âm nhạc.

Vở diễn lấy bối cảnh thời kỳ đầu xây dựng cơ nghiệp nhà Trần, khắc họa chân dung Thái sư Trần Thủ Độ - một nhân vật lịch sử nổi tiếng với tài mưu lược, tầm nhìn chiến lược, trọng dụng nhân tài và sẵn sàng vì đại nghĩa diệt thân.

“Thiên mệnh” tái hiện một giai đoạn lịch sử đầy biến động, khi triều Lý đang ở giai đoạn thoái trào. Sự xuất hiện của Thái sư Trần Thủ Độ được xem như yếu tố mang tính tất yếu, mở ra triều đại nhà Trần kéo dài hơn 200 năm trị vì đất nước. Tác phẩm nhấn mạnh vai trò của Thái sư Trần Thủ Độ không chỉ là một bậc khai quốc công thần mà còn là người đặt nền móng cho tư tưởng trị quốc an dân, xây dựng kỷ cương phép nước.

Tác phẩm cũng khắc họa sự sáng suốt của Trần Thủ Độ trong việc tin dùng Trần Quốc Tuấn - người vốn có mối hiềm khích với triều đình nhưng sau trở thành danh tướng lừng lẫy trong lịch sử dân tộc với 3 lần đại thắng quân Nguyên Mông, được Vua Trần phong tước Hưng Đạo Đại vương.

Theo Nghệ sỹ Nhân dân Tạ Quang Lẫm, Giám đốc Nhà hát Chèo Bắc Ninh, “Thiên mệnh” khơi dậy hào khí Đông A, tinh thần đoàn kết dân tộc đã làm nên sức mạnh đánh tan giặc ngoại xâm. Đồng thời chuyển tải thông điệp mang tính thời sự: Kỷ cương phép nước phải được giữ gìn, không thể bị phá vỡ bởi bất kỳ lý do nào. Đây không chỉ là câu chuyện lịch sử mà còn là bài học có giá trị cho xã hội hôm nay và mai sau.

Nỗ lực tìm tòi đổi mới Chèo

Phát biểu bế mạc, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Trưởng Ban Chỉ đạo Liên hoan Tạ Quang Đông cho biết Liên hoan Chèo toàn quốc 2025 là sự kiện nghệ thuật quy mô lớn, được tổ chức định kỳ nhằm tôn vinh và phát huy giá trị di sản Chèo truyền thống, đồng thời là dịp để các đoàn nghệ thuật giao lưu, học hỏi, trao đổi kinh nghiệm.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông phát biểu bế mạc. (Ảnh: BTC)

Năm nay, các vở diễn tham gia Liên hoan đa dạng đề tài, từ lịch sử, dân gian đến hiện đại, phản ánh sinh động hơi thở của đời sống. Mỗi vở diễn là tiếng nói sáng tạo, là kết tinh của lao động nghệ thuật nghiêm túc, tâm huyết và khát vọng cống hiến của các nghệ sỹ.

“Chúng ta vui mừng nhận thấy qua từng vở diễn, từng vai diễn, nghệ thuật Chèo đang chuyển mình mạnh mẽ. Nhiều đoàn đã có những tìm tòi, sáng tạo trong dàn dựng, âm nhạc, phục trang, kết hợp giữa truyền thống và đương đại. Những cố gắng ấy cho thấy tinh thần đổi mới, hội nhập nhưng không đánh mất bản sắc. Đây là hướng đi đúng đắn để Chèo tiếp tục sống bền vững trong đời sống hiện đại,” Thứ trưởng Tạ Quang Đông cho biết thêm.

Thứ trưởng Tạ Quang Đông khẳng định Liên hoan không chỉ là dịp tôn vinh giá trị nghệ thuật, mà còn là cơ hội nhìn lại thực trạng, phát hiện và bồi dưỡng tài năng trẻ, giúp các đoàn Chèo hoàn thiện mình, để đáp ứng nhu cầu khán giả đương đại.

Trao giải thành phần sáng tạo cho các tác giả, nghệ sỹ. (Ảnh: BTC)

Sự kiện cũng mở ra diễn đàn trao đổi về thách thức của nghệ thuật truyền thống trong bối cảnh hội nhập, chuyển đổi số và thị hiếu công chúng.

Thứ trưởng Tạ Quang Đông tin tưởng rằng từ thành công của Liên hoan năm nay, nghệ thuật Chèo Việt Nam sẽ tiếp tục khẳng định bản lĩnh, tính chuyên nghiệp và sự gần gũi với công chúng, xứng đáng là “tiếng nói tâm hồn” của người Việt hôm nay.

Đánh giá về Liên hoan, Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật, nhà viết kịch Chu Thơm cho rằng điểm đáng ghi nhận tại Liên hoan năm nay là sự chuyển dịch mạnh mẽ trong đề tài sáng tác. Nếu như trước đây, các vở diễn về lịch sử và dân gian chiếm ưu thế thì nay, các tác phẩm đề tài hiện đại đã gần tương đương với số lượng vở lịch sử.

Điều đó cho thấy các nhà làm Chèo đang nỗ lực tìm tòi, thể nghiệm, đưa hơi thở cuộc sống đương đại vào sân khấu.

Sự xuất hiện của nhiều gương mặt trẻ trong các vở diễn cũng là tín hiệu tích cực, chứng tỏ nghệ thuật Chèo đang được tiếp nối và làm mới, thích ứng với nhịp sống hiện đại, chống lại nguy cơ mai một trước “cơn bão 4.0” và sự lấn át của nhiều loại hình nghệ thuật khác.

Theo nhà viết kịch Chu Thơm, các tác phẩm về đề tài người cán bộ cách mạng, lãnh đạo Đảng và Nhà nước năm nay được thể hiện với chiều sâu cảm xúc. Họ là những con người có “tâm và tầm,” đặt lợi ích dân tộc lên trên hết, giàu tình nghĩa với đồng chí, đồng đội, với gia đình và Nhân dân./.

Trao Huy chương cho các diễn viên. (Ảnh: BTC)

(Vietnam+)