Cố giúp đỡ người tự tử nhưng lại vô ý gây tử vong: Xác định trách nhiệm pháp lý thế nào?

(Ảnh minh họa)

Nội dung vụ việc

Tuy nhiên do lực kéo quá mạnh, anh Q lại vô tình làm chị H bị ngã đập gáy xuống mặt đường khiến chị H bị thương tích nghiêm trọng. Mặc dù đã được đưa đi cấp cứu kịp thời nhưng sau đó chị H đã bị tử vong do chấn thương sọ não.

Vấn đề đặt ra là trong tình huống trên, anh Nguyễn Văn Q có phạm tội hay không?

Ý kiến bạn đọc

Không phạm tội

Theo tôi, trong trường hợp này anh Nguyễn Văn Q không phạm tội. Bởi lẽ, khi nhìn thấy chị Trần Lan H đang ngồi trên thành cầu có biểu hiện sẽ tự tử, nếu anh Q không ngăn chặn kịp thời thì hậu quả có thể là chị H sẽ nhảy xuống sông. Việc anh Q kéo chị H vào là nhằm mục đích để cứu tính mạng chị H. Việc chị H bị ngã đập đầu xuống đường và sau đó tử vong theo tôi là việc không thể thấy trước, hoặc pháp luật không bắt buộc anh H phải thấy trước mà do hoàn cảnh khách quan tác động vào hành vi của anh H.

Nói cách khác, trong trường hợp này theo tôi đây là “sự kiện bất ngờ” được quy định tại Điều 20 Bộ luật Hình sự. Theo đó, người thực hiện hành vi gây hậu quả nguy hại cho xã hội do sự kiện bất ngờ, tức là trong trường hợp không thể thấy trước, hoặc không buộc phải thấy trước hậu quả của hành vi đó, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự. Do vậy, theo tôi trong trường hợp này anh H không phải chịu trách nhiệm hình sự.

Nguyễn Diệu Anh (Hà Đông - Hà Nội)

Vô ý làm chết người

Theo tôi, trong tình huống trên, anh Nguyễn Văn Q kéo chị Trần Lan H với mục đích nhằm giúp chị H tránh được nguy hiểm khi nhảy xuống sông. Tuy nhiên, điều ngoài dự tính là hành động cứu người của anh Q đã gây ra hậu quả nghiêm trọng cho chị H. Vì vậy theo tôi, trong trường hợp này, lỗi của anh Q thể hiện ở việc anh đã đánh giá không đúng tình hình thực tế khi kéo chị H ra khỏi thành cầu.

Trong trường hợp này anh Q buộc phải thấy trước hậu quả nguy hại có thể xảy ra, đó là hành vi kéo chị H về phía sau có thể sẽ gây thương tích cho chị H nhưng anh Q vẫn làm. Anh Q đã quá tự tin khi đánh giá và lựa chọn hành động khiến cho hậu quả nguy hại đã xảy đến và làm cho chị H bị thương tích nặng, sau đó tử vong. Theo tôi trong trường hợp này, anh Q phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vô ý làm chết người theo Điều 128 Bộ luật Hình sự.

Lê Chí Công (Bỉm Sơn - Thanh Hóa)

Hậu quả chết người đã xảy ra

Tôi cho rằng, trong vụ việc này mặc dù hành động của anh Nguyễn Văn Q là có ý đồ tốt, nhưng hành động đó vô tình đã gây ra hậu quả nghiêm trọng đó là cái chết của chị Trần Lan H. Khi thấy chị H ngồi trên thành cầu nhìn xuống dòng sông, chỉ với phán đoán chủ quan của mình, anh Q đã cho rằng chị H có định tự tử. Vì do phán đoán chủ quan nên anh Q đã hành động một cách vội vàng, hấp tấp và dẫn đến hậu quả chết người. Nếu anh Q không hành động vội vàng như vậy thì theo tôi chị H chưa chắc đã chết. Vì vậy theo tôi, anh Nguyễn Văn Q phải chịu trách nhiệm về cái chết của chị H.

Đỗ Ngọc Long (Sa Pa - Lào Cai)

Bình luận của luật sư

Trong vụ việc này, có thể thấy anh Nguyễn Văn Q cố ý về hành vi nhưng vô ý về hậu quả. Về hành vi, anh Nguyễn Văn Q kéo chị Trần Lan H với mục đích cứu người, giúp chị H tránh được nguy hiểm có thể xảy ra ngay lập tức. Tuy nhiên, điều ngoài dự tính là hành động cứu người của anh Q đã gây ra hậu quả nghiêm trọng khiến chị H tử vong. Với tình huống này, để xác định anh Q có phạm tội hay không cần phải được làm rõ một số vấn đề sau. Thứ nhất, tình huống của anh Q có phải là “Sự kiện bất ngờ” được quy định tại Điều 20 Bộ Luật Hình sự hay không? Thứ hai, hành vi của anh Q có phải là thuộc trường hợp “tình thế cấp thiết” được quy định trong Bộ luật Hình sự hay không?

Về trường hợp thứ nhất, Điều 20 Bộ luật Hình sự 2015 về “Sự kiện bất ngờ” có quy định: “Người thực hiện hành vi gây hậu quả nguy hại cho xã hội do sự kiện bất ngờ, tức là trong trường hợp không thể thấy trước hoặc không buộc phải thấy trước hậu quả của hành vi đó, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự”. Tuy nhiên, trong trường hợp này anh Nguyễn Văn Q không phải đang trong trường hợp “không thể thấy trước hoặc không buộc phải thấy trước hậu quả của hành vi đó” bởi chị H bị ngã dẫn đến tử vong là lỗi vô ý của anh Q.

Theo khoa học về pháp luật hình sự thì có 2 loại vô ý, đó là vô ý cẩu thả và vô ý tự tin. Vô ý cẩu thả tức là người thực hiện hành vi không thấy được hậu quả sẽ xảy ra, mặc dù phải thấy được điều đó, hoặc có thể thấy được điều đó. Còn vô ý tự tin tức là người thực hiện hành vi đã thấy trước được hậu quả xảy ra là nghiêm trọng, gây nguy hại cho xã hội, cá nhân khác, nhưng lại tự tin là hậu quả đó sẽ có thể ngăn chặn được, thậm chí tự tin rằng sẽ không xảy ra. Trong tình huống này, anh Q đã có lỗi vô ý cẩu thả. Như vậy trong vụ việc này, tình huống của anh Q không được coi là sự kiện bất ngờ.

Về trường hợp thứ hai, hành vi của anh H có phải là thuộc trường hợp “tình thế cấp thiết” được quy định trong Bộ luật Hình sự hay không? Điều 23 Bộ luật Hình sự năm 2015 có quy định về tình thế cấp thiết như sau:

1. Tình thế cấp thiết là tình thế của người vì muốn tránh gây thiệt hại cho quyền, lợi ích hợp pháp của mình, của người khác, hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà không còn cách nào khác là phải gây một thiệt hại nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn ngừa. Hành vi gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết không phải là tội phạm.

2. Trong trường hợp thiệt hại gây ra rõ ràng vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết, thì người gây thiệt hại đó phải chịu trách nhiệm hình sự.

Quy định trên đây cho thấy, việc gây thiệt hại nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn ngừa không bị coi là tội phạm. Đồng thời người có hành vi gây thiệt hại sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Hành vi gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết không phải chịu trách nhiệm hình sự khi có đủ những điều kiện sau:

Một là, phải có sự nguy hiểm đang đe dọa gây ra thiệt hại ngay tức khắc: Sự nguy hiểm đang đe dọa gây ra thiệt hại trong tình thế cấp thiết có thể phát sinh từ nhiều nguồn khác nhau như: các hiện tượng thiên nhiên, cũng có thể phát sinh trong quá trình lao động sản xuất, do sự tấn công của súc vật trong một hoàn cảnh đặc biệt, buộc phải gây thiệt hại để bảo vệ một lợi ích lớn hơn.

Hai là, việc gây thiệt hại để tránh một thiệt hại khác là sự lựa chọn duy nhất: Điều kiện này đòi hỏi người gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết phải tính toán thật chính xác và nhanh chóng khả năng đe dọa ngay tức khắc của sự nguy hiểm, nếu không chọn phương pháp gây thiệt hại thì tất yếu không thể tránh được thiệt hại lớn hơn.

Tuy nhiên, trên thực tế việc đánh giá sự lựa chọn của một người không phải dễ dàng. Bởi vì, nếu không lựa chọn ngay phương pháp gây thiệt hại thì không tránh khỏi một thiệt hại khác lớn hơn. Thông thường khi tình thế cấp thiết xảy ra, không phải ai cũng bình tĩnh để suy xét xem chọn giải pháp nào cho phù hợp, nhiều người mất bình tĩnh đã vội vã gây thiệt hại rồi sau đó viện lý do để trốn tránh trách nhiệm.

Vì vậy, khi đánh giá một hành vi gây thiệt hại có thuộc trường hợp trong tình thế cấp thiết hay không và phương pháp mà người có hành vi sử dụng có phải là phương pháp duy nhất không, phải căn cứ vào tình hình cụ thể lúc xảy ra sự việc, đánh giá một cách khách quan, toàn diện. Nếu còn biện pháp khắc phục sự nguy hiểm và việc gây thiệt hại là không cần thiết, thì không thuộc tình thế cấp thiết.

Thiệt hại gây ra trong tình thế cấp thiết bao giờ cũng phải nhỏ hơn thiệt hại muốn tránh. Tuy nhiên, khi đánh giá so sánh giữa 2 loại thiệt hại cũng cần phải xem xét một cách khách quan, toàn diện. Bởi vì, thiệt hại gây ra là có thật, còn thiệt hại muốn tránh lại chỉ là những cái có thể xảy ra hoặc tất yếu sẽ xảy ra nếu không được ngăn chặn. Vì vậy, pháp luật quy định trường hợp thiệt hại gây ra rõ ràng vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết thì người gây thiệt hại đó phải chịu trách nhiệm hình sự.

Trong trường hợp của vụ việc này, có thể được xem là “tình thế cấp thiết”, thế nhưng, hành vi của anh Q là vội vàng, mất bình tĩnh, dẫn đến hậu quả đối với chị H là rất nghiêm trọng. Hậu quả do anh Q gây ra rõ ràng vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết. Hơn nữa, trong trường hợp này, nếu không có hành vi của anh Q, thì có thể thiệt hại cũng chưa chắc xảy ra bởi chị H mới chỉ đang có biểu hiện ngồi trên lan can cầu.

Nếu nhận định chị H có ý định tự tử, anh Q có thể dùng lời nói của mình để thuyết phục chị H từ bỏ ý định đó. Vì vậy, trong trường hợp này, thiệt hại gây ra rõ ràng vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết, nên anh H phải chịu trách nhiệm hình sự. Căn cứ vào nội dung vụ việc, với lỗi vô ý của mình như đã phân tích ở trên, theo chúng tôi anh Nguyễn Văn Q đã phạm tội “Vô ý làm chết người” theo Điều 128 Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, do phạm tội trong trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết nên anh Q sẽ được xem xét giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

Luật sư Đoàn Mạnh Hùng Văn phòng luật sư Hùng Mạnh

ANTĐ