Cơ hội cho khách hàng lấy lại tiền khi bị lừa đảo chuyển khoản

Thời gian qua, hệ thống thanh toán số của Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ và đạt trình độ hàng đầu khu vực. Cùng với sự phát triển đó là những thách thức ngày càng lớn từ tội phạm công nghệ cao.

Tình trạng tội phạm lừa đảo trực tuyến tại Việt Nam diễn biến phức tạp, có tổ chức và quy mô lớn, lợi dụng các kênh, cơ chế thanh toán thuận tiện cho người tiêu dùng.

Sau khi thực hiện các giao dịch gian lận thẻ, tài khoản, tiền sẽ chuyển lòng vòng qua nhiều tài khoản ở các ngân hàng khác nhau trước khi được rút ra, dẫn đến việc thu hồi tài sản cho nạn nhân rất khó khăn.

Các ngân hàng đồng thuận phối hợp xử lý, ngăn chặn gian lận, lừa đảo tài khoản, thẻ. Ảnh minh họa

Các ngân hàng tích cực triển khai

Chủ trương xây dựng, triển khai Sổ tay phối hợp xử lý gian lận, lừa đảo trong lĩnh vực tài khoản, thẻ giữa các ngân hàng (gọi tắt là sổ tay) được Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đưa ra từ năm 2023 nhằm tạo một khuôn khổ chung để các tổ chức tín dụng phối hợp ngăn chặn gian lận, bảo vệ khách hàng.

Sau gần 2 năm xây dựng, Sổ tay đã được hoàn thiện và được Hiệp hội ngân hàng ban hành vào ngày 30-9 vừa qua. Sổ tay sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 31-11-2025 tới đây.

Sổ tay quy định rõ các bước xử lý khi phát hiện giao dịch có dấu hiệu bất thường, từ việc xác minh thông tin, tạm dừng giao dịch, thông báo giữa các ngân hàng, đến việc phối hợp với cơ quan điều tra. Đặc biệt, các quy trình được thiết kế để đảm bảo tính nhanh chóng, kịp thời trong môi trường thanh toán điện tử.

Tuy nhiên, việc triển khai có hiệu quả hay không còn phụ thuộc vào nỗ lực đồng bộ của toàn hệ thống.

Theo đại diện Ngân hàng TPBank, ngân hàng này đã tổ chức họp nội bộ để rà soát xem các quy trình hiện hành của mình có phù hợp với những yêu cầu mới hay không và cần điều chỉnh như thế nào để triển khai đúng theo quy định

Các hướng dẫn trong sổ tay liên quan đồng thời đến tài khoản và thẻ, nên không thể giao cho một bộ phận duy nhất mà cần gửi ngay văn bản đến tất cả các đơn vị nghiệp vụ liên quan để nghiên cứu, thống nhất cách phối hợp.

Đặc biệt, yêu cầu quan trọng là phải có người trực xử lý 24/7, kể cả ngày nghỉ, lễ Tết - bởi giao dịch gian lận có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Không thể lấy lý do “ngày nghỉ” để trì hoãn xử lý.

Đại diện TPBank cho rằng việc phối hợp này không chỉ là nỗ lực riêng lẻ của từng ngân hàng, mà phải là nỗ lực đồng bộ của toàn hệ thống. Chỉ khi tất cả cùng triển khai nhất quán, chúng ta mới có thể phòng ngừa và ngăn chặn hiệu quả tội phạm công nghệ cao trong lĩnh vực ngân hàng.

Đại diện Ngân hàng BIDV cho biết công tác phòng chống gian lận là vấn đề rất “nhức nhối” với các cán bộ quản lý rủi ro, bởi hậu quả đối với khách hàng nạn nhân là rất lớn.

Người làm công tác rủi ro phải đối mặt với áp lực lớn, vừa phải xử lý nhanh để ngăn chặn gian lận, vừa phải tránh việc xử lý nhầm khiến khách hàng bị ảnh hưởng, có thể gây ra khủng hoảng truyền thông rất lớn

Theo đại diện BIDV, các ngân hàng cần thống nhất nguyên tắc “đã giữ tiền nghi ngờ lừa đảo thì không hoàn trả, kể cả khi khách hàng yêu cầu đóng tài khoản”, nhằm đảm bảo tính nhất quán và tránh tình trạng ngân hàng này cho rút tiền, ngân hàng khác không cho rút.

Sự đồng hành của lực lượng công an

Theo ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước), công tác hỗ trợ, ngăn chặn các dòng tiền liên quan đến gian lận, lừa đảo đang trở nên ngày càng phức tạp. Để khắc phục, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đã ban hành Sổ tay hướng dẫn quy trình phối hợp xử lý rủi ro.

Theo Vụ trưởng Vụ Thanh toán, việc “tuân thủ pháp luật” đã khó, nhưng “tuân thủ sự đồng thuận” giữa các ngân hàng để cùng bảo vệ khách hàng còn khó hơn. Điều này đòi hỏi quyết tâm rất cao, không chỉ từ bộ phận nghiệp vụ, mà còn từ lãnh đạo các ngân hàng, những người phải thật sự thấu hiểu và chia sẻ với những mất mát của người dân.

“Uy tín của mỗi ngân hàng, cũng như của cả hệ thống, phụ thuộc vào cách chúng ta hành động với nhau trong những trường hợp như thế này” – Vụ trưởng Phạm Anh Tuấn nói.

Trong khi đó, ông Hoàng Ngọc Bách, Trưởng phòng 4, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), Bộ Công an cho biết khoảng 3-5 năm trở lại đây, nhiều vụ việc lừa đảo chuyển tiền quốc tế đã xảy ra khi tội phạm nước ngoài giả mạo email đối tác, yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản ngân hàng tại Việt Nam.

Nhờ phối hợp với cảnh sát nước ngoài, Việt Nam đã kịp thời tạm dừng giao dịch và hoàn trả tiền cho đối tác, thể hiện sự nghiêm túc trong xử lý lừa đảo xuyên quốc gia.

Đối với các giao dịch gian lận thẻ, tài khoản, ông Hoàng Ngọc Bách cho rằng nếu tổ chức tín dụng nào thiếu ý thức, không tham gia phối hợp, thì sẽ trở thành mục tiêu của tội phạm. Do vậy, sự đồng thuận trong triển khai Sổ tay là yêu cầu cấp thiết.

Đại diện A05 đồng thời kiến nghị Sổ tay cần được triển khai thực chất, thiết thực, có sự tham gia đồng bộ của lực lượng công an. Theo đó, cần làm rõ hơn vai trò của lực lượng công an trong quy trình xử lý, đặc biệt ở “thời điểm vàng” – giai đoạn ngay sau khi người bị hại trình báo.

“Khi người bị hại theo hướng dẫn của ngân hàng đến cơ quan công an trình báo, lực lượng công an tiếp nhận thông tin ngay thì khả năng phong tỏa, thu hồi tiền là cao nhất”, ông Bách nói.

Sự đồng hành của Ngân hàng Nhà nước, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam và lực lượng công an sẽ góp phần củng cố niềm tin của người dân, bảo vệ an toàn hệ thống ngân hàng.

BÙI TRANG